Mövzu İqtisadi nəzəriyyənin predmeti və metodu.( 2 saat)

Iqtisadi təfəkkürün obyektini, onun subyektindən fərq­lən­dir­mək lazımdır. Iqtisadi təfəkkürün obyektini iqtisadi münasibətlər təşkil edir. Onun subyekti isə istehsalı təşkil və idarə edən insanlardır. Iq­ti­sa­di təfəkkürün xarak-teri və məzmunu bir sıra amillərdən-cəmiyyət hə­ya­tı­nın sosial şə­raitindən, sinfi mənsubiyyətdən, istehsalın və əmək təşki­li­n­in vəziyyətindən, kollektivdə formalaşan qarşılıqlı müna­sibətlərdən, məi­şət qayğıların­dan və s. asılıdır.

Insanlar yalnız gerçəkliyi dərk etməklə kifayətlənə bilməzlər. Çün­ki onların malik olduqları biliklər müvafiq əməli nəticələrin çı­xa­rıl­ma­sına xidmət etməlidir. Deməli, insanlar iqtisadi anlayışlardan, ka­te­qo­riyalardan istifadə etməklə, özlərinin əməli fəaliyyətlərində səhvə yol ver­mə­dən, cəmiyyətdə gedən hadisə və proseslərdən baş çıxara və on­la­rı idarə edə bilərlər. Iqtisadi anlayış və kateqoriya­lar­dan istifadə etməyi ba­carmadıqda təfəkkürdə sinkretizm¹ əmələ gəlir, adamlar iqtisa­diy­yat­da baş verən hadisələrin içərisində itib-batır, onun başlıca əlamətini və ya əlamətlə­rini ayırd edə bilmirlər. Bu zaman hadisələr kəmiyyət və key­fiyyət, səbəb və nəticə, forma və mahiyyət əlamətlərinə görə deyil, tə­sadüfi təsəvvürlərə görə ayrılır, birləşdirilir və ya təsnifləşdirilir. Bu­nun­la birlikdə, iqtisadi təfəkkür təkcə zahiri əlamətlərə görə deyil, həm də daxili şəxsi mənbələrə görə müəyyən edilir. Buna insanların qa­baq­ca­dan mümkün ola bilən yanlış nəticə çıxarmaları əhəmiyyətli dərəcədə təsir gös­tə­rir. Bu, təfəkkürdə şablonçuluğa gətirib çıxarır, adamlar hadi­sənin ma­hiyyətinə varmadan, öz fəaliyyətlərini qabaqcadan malik olduqları yan­lış təsəvvürlər əsasında qurmaqda da­vam edirlər. Bununla əlaqədar ola­raq iqtisadi təfəkkür özünün əsas vəzifəsini yerinə yetirə bilmir.

Iqtisadi təfəkkürün mühüm xüsusiyyətlərindən biri də ondan iba­rətdir ki, o insanların mənafeləri, xüsusilə də mad­di mənafeləri ilə əla­qədardır. Məhz buna görə də iqti­sadi təfəkkürün istiqamətləri in­sanların mənafeləri ilə mü­əyyən olunur və bu, onları baş verən ha­di­sə­lər­dən müəyyən nəticələr çıxarmağa vadar edir. Ümumiyyətlə, iqtisadi mə­­na­felər insanların davranışının, hərəkətverici fəaliyyətinin başlıca amilidir.