Mövzu Müəssisənin dövriyyə kapitalının idarə edilməsi

Qrup məsrəf normaları isə (bir qrup müəssisələr üzrə) eyni tip­dən (həmcins, analoji və ya eyni tə­yi­nat­dan olan), lakin bir şir­kə­tin (və ya firmanın) müxtəlif müəssisə­lə­ri tərəfindən istehsal olu­nan məhsullar üçün iş­lə­­nib hazırlanır.
Qrup normaları ayrı-ayrı müəssisələrdə eyni tipli məh­sul üçün fərdi məsrəf normalarının orta kəmiyyəti kimi müəyyən edilir. Qrup nor­ma­larının səviyyəsi bir tərəfdən fərdi məsrəf normalarından, di­gər tərəfdən isə müvafiq məhsulun istehsal proqramının qurulu­şun­dan asılıdır. Başqa sözlə, qrup normalarının səviyyəsi qrupa daxil olan müəssisələr üzrə müvafiq məhsulun istehsal həcminin nis­bə­­tindən asılı olaraq dəyişə bi­lər. Hər hansı materialın yük­sək sə­viy­yə­də ümumiləşdirilmiş qrup mə­s­rəf norması eyni tipli məhsul istehsal edən bütün müəssisələrin  ta­be­li­yindən və yerləşdiyi regiondan ası­lı olmayaraq  həmin məh­sul üzrə məs­rəf normaları əsasın­da müəy­yən edilmiş orta çəkili məsrəf norması ola bilər.
Nəhayət, material resurslarının istehlak mərhə­lə­­­sində aldığı təyi­nat da müxtəlif məsrəf normala­rı­nın işlənib hazırlanmasını tə­ləb edir. Bu ba­xım­dan onlar əsas mate­rial, köməkçi material, ya­na­­caq, elek­trik enerjisi normalarından ibarətdir. Materialın tə­yi­na­tı ilə əlaqə­dar olaraq məsrəf normalarının müəyyən edil­məsin­də həll­edici cəhət norma üçün səciyyəvi ölçü va­hi­dinin düzgün ta­pıl­masıdır; ölçü va­hi­di hər bir konkret hal üçün ma­te­ria­lın is­teh­lakı xüsusiyyətini və ma­hiy­yətini tam və ob­yek­tiv xarakterizə et­məlidir.
Əsas materiallar yaradılan məhsulun substansiyasını təş­­kil et­di­yin­dən, onlar üçün məsrəf normaları məhsul va­hi­dinə görə he­sab­la­nır. Lakin köməkçi materialların is­teh­lakının bütün istiqa­mət­ləri üçün eyni ölçüdən is­ti­fa­də etmək mümkün olmur. Məsə­lən, ya­na­caq texnoloji eh­ti­yac üçün (metaləridən sobalarda, vaq­ran­ka­larda, termik aqre­qat­larda və s.) istehlak olunanda məsrəf norması isteh­sal edi­lən məh­sul vahidinə görə (polad, çuqun tök­mələri və s.), bi­na­ların qızdırıl­ması üçün istehlak olunanda isə hər 1000 m³ həcmin qızdırılmasına məsrəfin kəmiyyəti kimi hesab­la­nır.
Təyinatının müxtəlifliyinə görə eyni materialın müx­tə­lif məsrəf normalarının işlənib hazırlanması maddi re­surs normalarını düz­gün müəyyən etməklə yanaşı, ma­te­ri­al resursuna tələbatın həc­mi­nin də dəqiq hesablan­masını təmin etmiş olur.
Material resurslarının normalaşdırılmasında məsrəf norma­la­rı­nın tərkib və quruluşunun öyrənilməsi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Materiallara qənaətin başlıca istiqamətlərindən birini texniki-texnoloji itkilərin və tullantıların azaldılması, bunların tə­sər­rüfat dövriyyəsinə təkrar cəlb edilməsi təşkil edir.
Material sərfinin normallaşdırılması onlardan istifadə səmə­rə­li­liyinə xidmət edir. Lakin hər hansı materialdan məsrəf nor­ması fay­dalı məsrəflərlə yanaşı, texnoloji tul­lantı və itkiləri də öz tərkibində əks etdirir. Bu, texnologiyanın mövcud səviy­yəsində qaçılmaz itki­lər­dir. Material məsrəfi norması səviyyəsindən ar­tıq tullantı və itki­lərə yol verilməsi müəssisədə istehsalın düz­gün qu­rulmadığını əks etdirir. Bütün tullantı və itkilərin təsər­rüfat döv­riyyəsinə cəlb edil­mə­si müəssisələr üçün birinci dərəcəli tə­sərrüfat vəzi­fə­sidir.
Materialın məsrəf norması öz tərkibinə görə müxtəlif məs­rəf­lər ünsürlərindən – faydalı məsrəf, texnoloji tullantı və itkilər­dən, təşkilati-texniki tullantı və itkilərdən ibarət olur.
Materialın faydalı məsrəfi (hissənin təmiz çəkisi) istehlak olu­nan ma­terialın istehsal edilən məhsula daxil olan hissəsidir. Baş­qa sözlə, faydalı məsrəf istehsal olu­nan məh­su­lun istehlak də­yərini ya­ratmaqla məmulatın çəkisini və materialtutumunu müəy­yən edir. Material məs­­rəfinin bu ünsürünün kəmiyyəti texnoloji-kon­st­ruktor sənədlərin­də gös­tərilir.
Məsrəf normasının tərkibini müəyyən edən digər ünsürlər tex­noloji və təşkilati-texniki tullantı və itkilərdir.
Hər şeydən əvvəl göstərmək lazımdır ki, təkrar istehlakın müm­­künlüyü baxımın­dan tullantılar istifadə oluna bilən və istifadə olu­na bilməyən itkilər kimi qruplaşdırılır.
Özünün əmələ gəldiyi istehsalatda təkrar istifadəyə yara­ma­yan, lakin başqa bir istehsalatda utilləşdirilməsi mümkün olan tul­­­lantılara əsas və ya köməkçi material kimi istifadə oluna bilən tullantı deyilir. Məsələn, maşınqayırmada yaranan və burada tək­rar istifadəsi tam mümkün olmayan metal tullantıları polad­ərit­mədə xammalın mühüm komponenti kimi istehlak edilir.
İstifadə oluna bilməyən tullantılar istehsalın mövcud texniki sə­viyyəsində istehlakı təkrar mümkün olmayan texnoloji və təş­kilati-texniki itkilərdir (toza çevrilən və top­lanması mümkün ol­­mayan, qaza çevrilən və tutulması mümkün olmayan itkilər və s.).
Texnoloji tullantı və itkilərin yaranması məhsul istehsalı za­ma­­nı tət­biq olunan texnoloji istehsal üsulundan, pəstah istehsalı me­todun­dan (ştamplama, sərbəst döymə, kokil tökməsi və s.), xam­mal və ma­te­rialların istehsal istehlakına hazırlıq və emal mər­hə­lə­lə­rinin tex­no­lo­ji mükəmməllik səviyyələrindən bilavasitə asılı olur.