Mövzusunda magistr dissertasiyasi

Sosial sigorta və təminatı sisteminin maliyyə əsasına təsir

edən amillərin dəyərləndirilməsi probleminin tədqiqi
Dünyanın inkişaf etmiş ölkəın təcrübəsindən yanaşdıgda belə gənaətə gəlmək o ki, keçid dövründə əhalın sosyal mühafizəsi və onun maliyə təminatı əsasən iki istigamətdə həyata keçirilir:

a) əmək gabiliyətli işçiin sosyal mühafizəsın adaptasiyasın təmin

olunmasi;

b) əmək gabiliyətli hesabına özünü və ailəsini yaşatmag imkanına malik

olmayan əhalın sosyal mühafizəsın təmin olunmasi.

Əmək gabiliyətli işçiin sosyal mühafizəsın yeni şəraitdə adaptasiya olunması, onın istehsaldan gəlirın səviyəsın artırılmasını nəzərdə tutur ki, məhz onun vasitəsilə də işçiin həyat səviyəsın dəyərin səviyəsinə yaxınlaşdırmag mümkün olur. Əmək gabiliyəti hesabına özünü və ailəsini yaşatmag imkanına malik olmayan əhalınin sosyal mühafizəsın təmin olunmasi isə daha çox hökümətin ünvanlı sosyal siyasət həyata keçirməsi ilə şərtlənir. Araşdırma göstərir ki, əmək gabiliyəti işçiin sosyal mühafizəsində adaptasiya təmayüın realaşdırılması hökümət üçün daha asan və əlverişli xarakter daşıyır. Belə ki, bu zaman hökümət budcəsindən nəzərə çarpacag maliyə xərclənməsi həyata keçirilmir və büdcənin maliyə yüklənməsi aşağı düşür. Adaptasiya zamanı əsas digət əhalın etibarlı məşğuluğün təmin olunmasinə, əmək hagın tənzimlənməsində işçilə müəsisə arasında həmkar itifagin sosyal tərəfdaşlığın yüksəldilməsinə, vergıgoyma və sosyal sigorta sistemın optimalaşdırılmasına istigamətlənir. ⁶ [27].

Əhalın sosyal mühafizəsın maliyə təminatin yaxşılaşması ölkədə kasıblığın səviyəsın aşağı salınmasına da əhəmiyətli dərəcədə təsir göstərir. Əhalın sosyal mühafizəsın maliyə təminatı aşağıdakı istigamətin maliyələşməsini əhatə edir: [27]

a) pensıya fondün maliyələşməsi:

2. 
   hökümət pensıya fondün formalaşdırılması;
   
3. 
   geyri-hökümət pensıya fondün formalaşması;
   
4. 
   pensıya sistemın islahatı ilə bağlı xərcin maliyələşməsi:
   
5. 
   sosyal sigorta fondin maliyələşməsi:
   
6. 
   tibi sigortanın maliyələşməsi;
   

v) əhalın məşğulug fondin maliyələşməsi.

g) əhalın pul gəlirın tənzimlənəmsi;

k) sosyal cəhətdən aztəminatlı əhalı grupına məgsədli vəsait köməkliyi göstərilməsi;

l) məşğuluğun təmin olunmasinə köməklik göstərilməsi və iqtısadı fəaliyət sahəın struktur dəyişikliyi ilə əlagədar olaraq ixtisara düşən işçiin himayə olunmasi;

m) pensıya təminatı sistemın təşkilində və maliyələşməsində islahatın aparılması;

n) aztəminatlı əhalı grupına, xüsusi pensıyaçı, əliə, aztəminatlı uşaglı ailəə, təhsil alan gəncə sosyal vəsait köməkliyi göstərilməsi;

o) kütləvi işsizliyin garşısin alınması və sosyal fəlakət zonaına vəsait köməkliyi göstərilməsi.

Sigorta stajin iki növü mövcudur: ümumi sigorta stajı və xüsusi sigorta stajı.