MüASİR İslam kəlami (İnsan, fitrət, elm, iman, mərifət, irfan) Şəhid Mürtəza Mütəhhəri

Mündəricat

ÖN SÖZ 4

SXOLASTİKA VƏ YA KƏLAM ELMİNİN TƏRİFİ 4

KƏLAM ELMİNİN VƏZİFƏLƏRİ HAQQINDA 5

ŞƏHİD MÜTƏHHƏRİNİN «MÜASİR KƏLAM ELMİ»NƏ DİQQƏT YETİRMƏSİNİN SƏBƏBİ 5

DÖVRİ PROBLEMLƏRİ TANIMAĞIN ZƏRURİLİYİ 5

ŞƏHİD MÜTƏHHƏRİNİN YAŞADIĞI DÖVRDƏ MÜSƏLMANLARIN VƏZİYYƏTİ 7

ŞƏHİD MÜTƏHHƏRİNİN MÜSƏLMANLAR QARŞISINDA ÖHDƏSİNƏ DÜŞƏN VƏZİFƏCİ 8

QƏDİM KƏLAM ELMİNDƏ MÜZAKİRƏ OLUNAN MƏSƏLƏLƏR HAQQINDA 10

MÜASİR KƏLAM ELMİNDƏ MÜZAKİRƏ OLUNAN MƏSƏLƏLƏR HAQQINDA 11

MÜQƏDDİMƏ 12

BİRİNCİ FƏSİL 16

İSLAM DİNİ BAXIMINDAN İNSANŞÜNASLIĞIN ÜSULLARI 16

BİRİNCİ ÜSUL 16

İNSAN «AGAH» BİR VARLIQDIR 16

İKİNCİ ÜSUL 18

İNSAN «MÜRƏKKƏB» [RUH VƏ CİSMƏ SAHİB OLAN] BİR VARLIQDIR 18

BU MÖVZUNUN İSBATI ÜÇÜN BİR NEÇƏ DƏLİL 19

FİTRƏTİN MƏNASI 20

1. TƏBİƏT VƏ YA XİLQƏT 21

2. İNSTİNKT 22

3. FİTRƏT 22

FİTRƏT VƏ İNSTİNKT ARASINDA OLAN FƏRQLƏR 22

İNSAN İSTƏKLƏRİ İLƏ BAĞLI OLAN FİTRİ XÜSUSİYYƏTLƏR 23

HƏQİQƏTSEVƏRLİK 23

ƏXLAQİ FƏZİLƏT 23

GÖZƏLLİK 24

YARADICILIQ VƏ KƏŞF 24

PƏRƏSTİŞ VƏ YA EŞQ VƏ PƏRƏSTİŞ 25

ÜÇÜNCÜ ÜSUL 27

İNSAN MUXTAR (İXTİYAR SAHİBİ OLAN) BİR VARLIQDIR 27

İNSANIN ÖZ ŞƏXSİYYƏTİNİ FORMALAŞDIRMASINDAKI ROLU 28

DÖRDÜNCÜ ÜSUL 30

İNSAN «MƏSULİYYƏTLİ» BİR VARLIQDIR 30

TƏKLİF ETMƏYİN MƏNASI NƏDİR? 32

ƏMANƏT MƏSULİYYƏT DEMƏKDİR 32

İKİNCİ FƏSİL 34

ŞƏXSİYYƏT BAXIMINDAN İNSANLARIN QİSMLƏRİ 34

SƏY GÖSTƏRMƏYƏN VƏ QƏDİR-QİYMƏTİ OLMAYAN İNSANLAR 35

YÜKSƏK RUHLU ÇALIŞQAN İNSANLAR 35

1. ELM YOLUNDA 36

2. MAL-DÖVLƏT ƏLDƏ ETMƏK YOLUNDA 36

3. MƏQAM VƏ MƏNSƏB ƏLDƏ ETMƏK YOLUNDA 36

BÖYÜK RUH ZƏHMƏTLƏ ƏLDƏ OLUNUR 36

MƏSX OLUNMUŞ BÖYÜK RUHLAR 37

ALLAHDAN QEYRİSİNƏ OLUNAN BÜTÜN PƏRƏSTİŞ VƏ İBADƏTLƏR, NƏFSƏ OLUNAN PƏRƏSTİŞ SAYILIR 40

ŞƏXSİYYƏTLİ RUHLAR VƏ BÖYÜK İNSANLIQ 41

ÜÇÜNCÜ FƏSİL 43

İNSANLIĞIN MEYARLARI 43

BİOLOGİYADA İNSANLIĞIN MEYARI 44

ELMİN İNSANLIQ MEYARI HESAB EDİLMƏSİ 44

XASİYYƏT VƏ ƏXLAQIN İNSANLIQ ÜÇÜN MEYAR GÖTÜRÜLMƏSİ 47

MƏHƏBBƏT VƏ SEVGİNİN İNSANLIQ MEYARI GÖTÜRÜLMƏSİ 48

MƏHƏBBƏT NƏZƏRİYYƏSİNİN TƏNQİDİ 49

AĞIL VƏ HİKMƏTİN İNSANLIQ MEYARI KİMİ GÖTÜRÜLMƏSİ 50

HİKMƏTİN MƏNASI 50

AĞIL İNSANIN CÖVHƏRİDİR 51

ƏQLİ MƏRİFƏTİN ƏSALƏT VƏ ETİBARI 51

İMAN — HƏKİMLƏRİN NƏZƏRİNDƏ 51

İSLAMDA AĞILIN İNSANLIQ CÖVHƏRİ OLMASI NƏZƏRİYYƏSİ 52

İSLAMDA AĞILIN HÖCCƏT VƏ DƏLİL OLMASI 52

QURANDA ƏQLİN ETİBARLI BİR SƏNƏD OLDUĞUNU TƏSDİQ EDƏN DƏLİLLƏR 52

HƏDİSLƏRDƏ ƏQLİN ETİBARLI BİR SƏNƏD OLDUĞUNU TƏSDİQ EDƏN DƏLİLLƏR 54

HİKMƏT İNSANLIĞIN YARISIDIR 54

İRADƏNİN İNSANLIQ MEYARI KİMİ GÖTÜRÜLMƏSİ 55

MEYL VƏ İRADƏ ARASINDA OLAN FƏRQ 55

İSLAMIN NƏFSƏ HAKİM OLMAQ BARƏSİNDƏ OLAN NƏZƏRİ 56

İRADƏ MEYARININ TƏNQİDİ 58

AZADLIĞIN İNSANLIQ MEYARI KİMİ GÖTÜRÜLMƏSİ 59

SARTERİN AZADLIQ BARƏSİNDƏ SÖYLƏDİYİ SÖZLƏR 59

İNSAN AZADLIĞI VƏ ALLAHIN MÖVCUD OLMASI ARASINDA OLAN RABİTƏ VƏ BAĞLILIQ 60

MƏNƏVİYYAT BÖHRANI ƏSRİMİZİN ƏN BÖYÜK PROBLEMLƏRİNDƏN BİRİDİR 60

İDEOLOGİYA 62

SARTER MƏSƏLƏNİN HƏLLİNİ ZİYALILIQDA GÖRÜR 62

ZİYALILIQ NƏZƏRİYYƏSİNİN TƏNQİDİ 64

MƏSULİYYƏTİN İNSANLIQ MEYARI KİMİ GÖTÜRÜLMƏSİ 65

KANTIN FİKİRLƏRİ 65

1. DÜNYANI TƏCRÜBƏ ETMƏZDƏN QABAQ DƏRK ETDİYİMİZ ŞEYLƏR 65

2. NƏZƏRİ VƏ ƏMƏLİ AĞIL 66

3. VİCDAN 66

QURANİ-KƏRİMİN VİCDAN HAQQINDA NƏZƏRİ 67

VİCDAN VƏ FİTRƏT 68

MƏSULİYYƏT VƏ MÜKƏLLƏF OLMAQ MEYARININ TƏNQİDİ 68

HƏQİQƏT VƏ YA EŞQ VƏ PƏRƏSTİŞİN İNSANLIQ MEYARI KİMİ GÖTÜRÜLMƏSİ 69

QƏLB İNSANIN CÖVHƏRİDİR 69

İRFAN MƏKTƏBİNDƏ EŞQ 69

ARİFLƏRİN NƏZƏRİNDƏ HAQQA QOVUŞMAQ 72

İSLAMIN NƏFSİ İSLAH ETMƏK BARƏSİNDƏ OLAN NƏZƏRİ 74

LÜTFLƏ BAĞIŞLANAN ELM 77

RUHUN TƏRƏQQİ VƏ TƏNƏZZÜLÜ 79

İRFAN MƏKTƏBİNƏ OLAN BƏZİ İRADLAR 81

1. ƏQLİ TƏHQİRLƏR 81

2. TAM BATİNPƏRƏSTLİK 81

3. NƏFSİ ÖLDÜRMƏK 83

QINAQ VƏ DANLAQ ÜSULU 83

SUFİLİK VƏ HEYSİYYƏT 85

TƏBİƏTDƏN DÖNÜKLÜK 87

İSLAMIN NƏZƏRİ 88

İSLAM TARİXİNDƏN BİR NÜMUNƏ 91

İNSAN VƏ İMAN 92

İMANIN TƏRİFİ 93

İMANIN ELMLƏ OLAN BAĞLILIĞI 95

İMANIN İNSANSEVƏRLİK VƏ MƏHƏBBƏTLƏ BAĞLILIĞI 97

İNSANIN MƏSULİYYƏT VƏ VƏZİFƏ İLƏ OLAN BAĞLILIĞI 98

İMANIN İRADƏ İLƏ OLAN BAĞLILIĞI 99

İMANIN ZİYALILIQ VƏ AZADLIQLA OLAN BAĞLILIĞI 99

İMANIN ROLU MƏQSƏDİ TƏYİN ETMƏKDİR 101

ELM VƏ İMANIN İNSANLIQ MEYARI OLMASI 102

İNSANDA OLAN ZÜLM VƏ NADANLIQ, ELM VƏ İMAN QARŞIDURMASI 103

DÖRDÜNCÜ FƏSİL 104

KAMİL İNSAN 104

KAMİL İLƏ TAM ARASINDA FƏRQ VARMI? 104

KAMİL İNSAN İFADƏSİNİN TARİXİ 105

MÜXTƏLİF MƏKTƏBLƏRİN KAMİL İNSAN BARƏSİNDƏKİ NƏZƏRİYYƏLƏRİNİN XÜLASƏSİ 106

ƏQL MƏKTƏBİ 107

EŞQ MƏKTƏBİ 109

QÜDRƏT MƏKTƏBİ 110

HƏYAT ÖLÜM-DİRİM MÜBARİZƏSİDİRMİ? 111

ZƏİFLİK MƏKTƏBİ 114

MƏHƏBBƏT MƏKTƏBİ 117

DİGƏR İKİ MƏKTƏB 118

MALİKİYYƏT MƏKTƏBİ 119

ÖLÜMLƏ ÜZLƏŞMƏ TƏRZİ 119

ƏQL MƏKTƏBİ NƏZƏRİYYƏSİNİN İZAH VƏ TƏNQİDİ 121

ƏQLPƏRƏSTLƏRİN NƏZƏRLƏRİNİN XÜLASƏSİ 121

BUNA ZİDD OLAN MƏKTƏBLƏR 122

İSLAMDA ƏQLİ AGAHLIQLARIN ƏSİLLİYİ 123

ƏQL MƏKTƏBİNƏ TUTULMUŞ İKİ İRAD 124

1. QÜDRƏT MƏKTƏBİ NƏZƏRİYYƏLƏRİNİN İZAH VƏ TƏNQİDİ 126

QÜDRƏT MƏKTƏBİNİN TARİXÇƏSİ 126

BİKENİN NƏZƏRİYYƏSİ VƏ ONUN TƏSİRLƏRİ 127

NİTSENİN DARVİN NƏZƏRİYYƏSİNDƏN İSTİFADƏSİ 130

NİTSENİN NƏZƏRİYYƏLƏRİNDƏN BƏZİ NÜMUNƏLƏR 132

QÜDRƏT MƏSƏLƏSİ BARƏSİNDƏ İSLAMIN MƏNTİQİ 137

HƏDİSLƏRDƏ GÜC VƏ QÜDRƏT 138

HAQQ ALINMALIDIR, YOXSA VERİLMƏLİ? 139

PEYĞƏMBƏRİN (S) RUHİ VƏ CİSMİ GÜCÜ 140

2. QÜDRƏT MƏKTƏBİ NƏZƏRİYYƏLƏRİNİN İZAH VƏ TƏNQİDİ 143

MƏHƏBBƏT MƏKTƏBİ 143

QÜDRƏT MƏKTƏBİNİN BİRİNCİ İRADI 144

İKİNCİ İRAD 144

YERLİ VƏ YERSİZ QAYĞILAR 145

HƏDİSLƏR BAXIMINDAN HƏQİQİ QÜDRƏT 148

MƏHƏBBƏT MƏKTƏBİ 149

MƏHƏBBƏT MƏKTƏBİNİN İRADLARI 151

EKZİSTANSİALİZM MƏKTƏBİ NƏZƏRİYYƏLƏRİNİN İZAH VƏ TƏNQİDİ 152

EKZİSTANSİALİZM MƏKTƏBİNDƏ VÜCUDUN ƏSALƏTİ 153

İNSAN ASILILIĞININ NƏTİCƏLƏRİ 154

BU MƏKTƏB BAXIMINDAN ALLAHA ETİQAD MƏSƏLƏSİ 155

KAMİLLİK «ÖZ»DƏN «ÖZ»Ə OLAN HƏRƏKƏTDİR 156

BU MƏKTƏBİN İNSANIN ALLAHLA ƏLAQƏSİ BARƏSİNDƏKİ SƏHVİ 158

İNSANIN «ÖZ»ÜNDƏN VƏ «ALLAH»DAN AGAHLIĞI 159

BİR NEÇƏ İRADA CAVAB 161

HƏDƏF VƏ VASİTƏ NÖVLÜ KAMAL 162

İSLAMİ MƏTNLƏRDƏ AZADLIQ MƏFHUMU 164

İSLAMIN NƏZƏRİ 166

RUHUN DÜNYADA TƏKAMÜLÜ 168

ÖZÜNÜ TƏRK ETMƏK 170

2. İRFAN MƏKTƏBİNİN TƏNQİD VƏ ARAŞDIRILMASI 171

EQOİZMİN BİRİNCİ DƏRƏCƏSİ 172

EQOİZMİN İKİNCİ DƏRƏCƏSİ 173

EQOİSTLİYİN ÜÇÜNCÜ DƏRƏCƏSİ 174

ÖZÜNÜ ALDATMA 174

GİZLİ PSİXOLOJİ DÜYÜNLƏR 175

Mündəricat 178

1 Şəhid Mütəhhəri. İnsan Quranda, səh-28.

2 M.Mütəhhəri. Həyatdan hədəf, səh.-95 (idrak yolu ilə bağlılıqdan məqsəd qəlbdir. Çünki imanın yeri ağıl yox, qəlbdir.)

3 M.Mütəhhəri. İnsan və iman. səh-12-13.

4 Kamil insan. səh-126-128.

5 Əxlaqın fəlsəfəsi. səh-245.

6 M.Mütəhhəri. İnsan və iman, səh-35.

7 İmandan qaçış. Səh-184-185.

8 İmandan qaçış. səh-203-205. (müxtəsər formada).

9 İnsan və iman. səh-37.

10 İnsan və iman. səh-41-42.

11 Şəhid Mütəhhəri. İnsan və iman.