Müəllif: Əllamə Seyyid Məhəmməd hüseyn Təbatəbai

1. Kiçik qeybət (qeybəti-suğra); 260-cı hicri ilindən başlayaraq, 329-cu ildə sona çatmış və təqribən 70 il davam etmişdir.

2. Böyük qeybət (qeybəti-kubra). 329-cu ildən başlayaraq, Allahın istədiyi vaxta qədər davam edəcəkdir. Peyğəmbər (s) hamının qəbul etdiyi bir hədisdə buyurur:

“Əgər dünyanın axırına bir gün qalmış olsa belə, Allah o günü (o qədər) uzadacaqdır ki, mənim övladlarımdan olan Məhdi zühur etsin və dünyanı zülm və haqsızlıqla dolduğu kimi, haqq-ədalətlə doldursun.”

həzrət Məhdinin zühuru barəsində ümumi bəhs:

Nübuvvət və imamət bəhslərində qeyd etdik ki, bütün yaradılış növlərində mövcud olan ümumi hidayət qanunu əsasında insan növü də zərurətin hökmü ilə (nübüvvət və vəhy qüvvəsindən ibarət olan) bir qüvvəyə malikdir ki, onu, insaniyyətin kamalına və növünə məxsus olan xoşbəxtliyə doğru hidayət edir. Aydındır ki, əgər ictimai varlıq olan bir insan üçün bu kamal və xoşbəxtlik mümkün olmasaydı, bu qüvvə ilə təchiz olunmasının əsli mə`nasız və batil olacaqdı. Halbuki, yaradılışda batil bir şeyə yer yoxdur.¹

Başqa sözlə desək, insan yer üzündə məskunlaşdığı gündən e`tibarən həmişə (tam mə`nada) səadətlə yanaşı olan ictimai həyatın arzusunda olmuşdur və belə bir günə çatmaq ümidi ilə irəliyir. Əgər bu istəyin xaricdə gerçəkləşməsi mümkün olmasaydı heç vaxt onun daxilində belə bir arzu və ümid qoyulmazdı. Belə ki, əgər xarici aləmdə yemək olmasaydı, insanın batinində aclıq meyli olmazdı; xaricdə su olmasaydı insan susuzluq nə olduğunu bilməzdi; nəsil artırmaq mövcud olmasaydı insanın batinində cinsi təmayüllər də olmazdı.

Buna görə də zərurətin (cəbri) hökmü ilə dünyanın gələcəyində elə bir gün olmalıdır ki, o gündə bəşər cəmiyyətində haqq-ədalət bərqərar olunsun, insanlar sülh şəraitində yaşasın, insan fərdləri kamal və fəzilətə qərq olsunlar. Əlbəttə belə bir vəziyyətin bərqərar olunması insanın öz əli ilə baş verəcəkdir və belə bir cəmiyyətin rəhbəri də bəşəriyyətin xilaskarı və rəvayətlərdə deyildiyi həzrət Məhdi olacaqdır. Dünyaya hakim olan məzhəb və dinlərdə, o cümlədən bütpərəstlik, yəhudilik, məsihilik, məcusilik və islamda da bəşəriyyətin xilaskarı olan bir şəxsin barəsində söhbət açılmış və onun zühuruna müjdə verilmişdir. İxtilaf sadəcə olaraq onun xarici nümunəsinin kim olmasındadır. Halbuki hamının qəbul etdiyi hədisə əsasən, Peyğəmbər (s) “Və`dəsi verilən Məhdi mənim övladlarımdandır (mənim nəslimdəndir)” -deyə buyuraraq həmin məsələyə işarə edir.