Müəllif: Əllamə Seyyid Məhəmməd hüseyn Təbatəbai

ALTINCI İMAM

Altıncı imam Cə`fər ibni Məhəmməd Sadiq beşinci imamın oğludur və 83-cü hicri ilində dünyaya gəlmiş, 148-ci ildə (şiə rəvayətlərinə əsasən) Abbasi xəlifəsi Mənsur tərəfindən hazırlanan sui-qəsd nəticəsində zəhərləndirilərək şəhid edilmişdir.¹

Altıncı imamın dövründə islam ölkələrində baş verən qiyamlar, xüsusilə “müsvəddə” (qara paltarlılar) qrupunun Bəni-üməyyə sülaləsini xilafətdən salmaq üçün başlanan və bu sülalənin xilafətdən salınması ilə nəticələnən qanlı müharibələr nəticəsində münasib şərait yarandı; beşinci imam bu dövrlərə təsadüf edən 20 illik imaməti dövründə islam həqiqətlərini və Əhli-beyt maarifini inkişaf etdirib yaymaqda yüksək müvəffəqiyyətlər əldə edə bildi. Altıncı imamın dövründə də dini tə`limlərin yayılması üçün daha münasib mühit və imkanlar yarandı.

O həzrət Bəni-üməyyə xilafətinin axırları və Abbasi xilafətinin əvvəllərinə təsadüf edən imaməti dövründə yaranan fürsətdən istifadə edərək dini tə`limləri yaydı, müxtəlif əqli və nəqli elmlərdə Zürarə, Məhəmməd ibni Müslim, Mö`mini Taq, Hişam ibni Həkəm, Əban ibni Təğlib, Hişam ibni Salim, Həriz, Hişam Kəlbi Nəsabə, Cabir ibni Həyyan Sufi kimi bir çox elmi şəxsiyyətlər yetişdirdi. Hətta sünnülərin rical alimlərindən çoxu, o cümlədən Süfyan Suri, Əbu Hənifə (Hənəfi məzhəbinin rəisi), Qazi Səkuni və Qazi Əbul Buxtəri və sairləri o həzrətin şagirdi olması ilə iftixar edirdilər. (Qeyd olunub ki, altıncı imamın tə`lim və dərslərində 4 min nəfər mühəddis və alim iştirak edirdi.)²

İmam Baqir və imam Sadiqdən (ə) nəql olunan hədislər Peyğəmbərdən (s) və yerdə qalan on imamdan çatan hədislərin məcmusundan artıqdır.

Lakin o həzrət ömrünün son vaxtlarında Abbasi xəlifəsi Mənsur tərəfindən ciddi nəzarət altında idi. Xəlifə onun üçün bir çox məhdudiyyətlər qoymuşdu. O, Əli (ə)-ın nəslindən olan seyyidlərə vəhşicəsinə işgəncələr verir, dözülməz əzab-əziyyətlər və qətlləri rəva görürdü. Bəni-üməyyənin o qədər daşürəkli və amansız olmasına baxmayaraq, Abbasilərdən baş verən işlər onlarda görünməmişdi. Mənsurun əmri ilə Ələvi şiələrini dəstə-dəstə tutub dərin qaranlıq zindanlarda işgəncə və əzab-əziyyətlə öldürürdülər. Bə`zilərinin boynunu vurur, bə`zilərini diri-diri torpağa basdırır, bə`zilərini isə tikilən binaların divarları arasında qoyaraq üstündən hörgü hörürdülər.¹

Mənsur imam Sadiq (ə)-ın Mədinədən onun yanına çağırılması barədə əmr verdi (altıncı imam bundan əvvəl də Abbasi xəlifəsi Səffahın əmri ilə İraqa çağırılmışdı və ondan da qabaq əməvi xəlifəsi Hişamın əmri ilə atası ilə birlikdə Dəməşqə aparılmışdı.)

Bir müddət imamı nəzarət altında saxladılar və dəfələrlə onu öldürmək üçün tədbirlər töküb hörmətsizlik göstərdilər. Nəhayət Mənsur onun Mədinəyə qayıtmasına icazə verdi. İmam Mədinəyə qayıdıb ömrünün qalanını da təqiyyə şəraitində və nisbətən guşəneşinliklə keçirdi və nəhayət Mənsurun planı əsasında zəhərləndirilib şəhid edildi.

Mənsur altıncı imamın şəhadət xəbərini eşitdikdə Mədinə valisinə yazdı ki, onun yaxın adamlarına başsağlığı versin, imamın evinə gedib o həzrətin vəsiyyətnaməsini alsın, oxusun və həmin vəsiyyətdə imamın canişini kimi tə`yin olunan adamı elə oradaca boynunu vursun. Əlbəttə, Mənsur bu göstərişi verməklə imamətin kökünü kəsmək və şiəliyin çırağını söndürmək istəyirdi. Lakin onun məkirli planlarının əksinə olaraq, Mədinə valisi vəsiyyətnaməni gördükdə imamın beş nəfəri canişin kimi tə`yin etdiyini gördü: “Xəlifənin özü, Mədinənin valisi, o həzrətin böyük oğlu Əbdüllah Əftəh, kiçik oğlu Musa və Həmidə. Bununla da Mənsurun tədbiri alt-üst oldu.¹