MüƏLLİFDƏN

Birinci nəzər: 
Quran ayələrinin Peyğəmbər (s) tərəfindən ixtisara salınmasını 
(və ya əvəz olunmasını) sübuta yetirmək üçün əsaslı dəlillərə 
istinad etmək lazımdır. Bu kimi məntiqsiz rəvayətlərlə belə bir 
əhəmiyyətli mətləbin sübuta yetirilməsi qeyri-mümkündür. Çünki, 
alimlərin fikrincə Quranın vahid xəbər ilə əvəz olunması və ya 
ixtisara salınması qeyri-mümkündür. Belə ki, onlardan bəziləri öz 
kitablarında bu mətləbə xüsusi diqqət yetirmişlər. 

---

195 
Şafei və onun davamçıları Quranın zahiri mənasına istinad 
edərək, Quranın sünnət və mötəbər rəvayətlərlə nəsx olunmasını 
(əvəz olunmasını və ya ixtisara salınmasını) tamamilə əsassız hesab 
edirlər. Əhməd ibni Hənbəl də bu əqidəyə əsaslanmışdır. Bəziləri 
Quranın nəsx olunmasını mütəvatir rəvayətlərlə düzgün hesab 
etməsələr də, belə bir prosesin həyata keçməsini qeyri-mümkün 
hesab edirlər. Bütün bu rəvayətlərin vahid xəbər formasında nəql 
olunduğunu nəzərə alaraq, Quranın nəsx olunmasını Peyğəmbərə 
(s) aid etmək olarmı? Qeyd etmək lazımdır ki, bu rəvayətlərin 
məzmununda da bir sıra ziddiyyətlər nəzərə çarpır. Belə ki, 
onlardan bəzilərində nəsxin Peyğəmbərin (s) özü tərəfindən, 
bəzilərində isə onun vəfatından sonra baş verdiyinə işarə olunur. 
İkinci nəzər: 
Quranın Peyğəmbərdən (s) sonra iqtidarda olmuş xəlifələr 
dövründə təhrif olunmasına gəldikdə isə, bunu deyə bilərik ki, belə 
bir nəzəriyyəni qəbul etmək, Quranın təhrif olunmasını qəbul 
etmək deməkdir. Belə bir nəzəriyyəyə əsaslanaraq deyə bilərik ki, 
Quran tilavətində nəsxə yol verildiyinə etiqadı olan əhli sünnə 
alimlərinin bir çoxu, Quranın özündə də təhrifə yol verildiyinə 
istinad edirlər. Çünki, onlar Quran ayələrinin tilavətinin nəsx 
olunmasına əsaslanırlar. Hətta əhli sünnə alimlərinin bəziləri, bu 
ayələrlə bağlılığı olan şəri məsələlərdə bir sıra çətinliklərlə 
qarşılaşmışlar. Məsələn, boynuna cənabət qüslü gəlmiş şəxs, tilavəti 
nəsx olmuş ayələri oxuya bilərmi? Və ya dəstəmazı olmayan şəxslər 
bu ayələrə toxuna bilərmi? 
Bəziləri bu barədə qəti hökm verərək, boynuna cənabət qüslü 
gəlmiş və həmçinin dəstəmazı olmayan şəxslərə, nəsx olmuş 
ayələrin oxunmasını və onlara toxunmasını qadağan etmişdir. Bu 
da əhli sünnənin Quran ayələrinin nəsx olunduğuna dair olan 
etiqadlarını bir daha sübuta yetirir. Əhli sünnə məzhəbinin bir 
hissəsini təşkil edən mötəzilə məzhəbinin davamçıları isə bu 
nəzəriyyəni qətiyyətlə rədd edirlər. 
Lakin təəccüb doğuran budur ki, əhli sünnə alimlərinin bəziləri 
əhli sünnə davamçılarının belə bir etiqada əsaslanmadığını inkar və 
təkzib etmişlər. Hətta Alusi, Mərhum Təbərsinin təhrifin 

---

196 
Həşfiyyəyə aid etdiyini təkzib edərək deyir: Əhli sünnə alimlərinin 
heç biri Quranın təhrif olunmasına dair fikir irəli sürməmişdir. 
Daha təəccüblüsü budur ki, o, şiə alimlərini təhrif nəzəriyyəsini 
qəbul etməkdə ittiham etmişdir. Alusi bu haqda deyir: Şiə 
alimlərinin irəli sürdükləri fərziyyələr, onların «Quranın təhrif olma 
nəzəriyyəsini» qəbul etmələrini bir daha sübuta yetirir. Belə ki, 
Təbərsi onların belə bir batil və yanlış əqidələrinin üstünü örtmək 
üçün bir sıra dəlillərə istinad etməyə cəhd göstərmişdir. 
(Ruhul 
Məani. 1-ci cild, 24-cü səh.). 
Bu iradların əksinə olaraq, ötən fəsillərdə şiə alimlərinin «təhrif 
nəzəriyyəsini» qətiyyətlə rədd etdiklərini və onların bu barədə heç 
bir fikir irəli sürmədikləri haqda ətraflı izahatlar verdik. Hətta 
Təbərsi öz kitabında Seyyid Mürtəzanın «təhrif nəzəriyyəsinin» 
batil olduğuna dair gətirdiyi əsaslı dəlillərə işarə etmişdir. 
(Məcməul-
bəyan. 1-ci cil, 15-ci səh.).