MüƏLLİFDƏN

BİR İRAD VƏ ÜÇ CAVAB 
Bəzi məlumatsız şəxslər belə bir iddia irəli sürürlər ki, ərəblər o 
zaman Qurana oxşar kitab yazmış, amma zaman keçdikcə istifadə 
olunmadığından unudularaq aradan getmişdir. 
Bu nəzəriyyəni üç cəhətdən əsassız hesab edə bilərik: 
1. Həqiqətən əgər belə bir əsər olsaydı, şersevər ərəblər ondan öz 
şer məclislərində istifadə edər və öz məqsədlərinə nail olmaq üçün 
ondan səmərəli istifadə edərdilər. 
Digər tərəfdən isə belə bir kitabın mövcud olduğu tarix və 
ədəbiyyat kitablarında qeyd olunar və nəticədə yaddaşlardan 
silinməzdi. 
2. Quranın mübariztələblik çağırışı təkcə ərəblərə deyil, eləcə də 
bütün bəşəriyyətə şamil olunurdu. Çünki, Quranın bu dəvəti 

---

39 
ümumbəşəri xarakter daşıyırdı. Bu haqda İsra surəsinin 88-ci 
ayəsində deyilir: 
«[Ya Peyğəmbərim!] De ki: Əgər insanlar və cinlər bir yerə yığışıb 
bu Qurana bənzər bir şey gətirmək üçün bir-birinə kömək etsələr, 
yenə də ona bənzərini gətirə bilməzlər.» 
Tarix boyu məsihilər və islamın digər düşmənləri bu müqəddəs 
ilahi dinin əzəmətini aradan aparmaq üçün milyonlarla pul 
xərcləmiş və saysız-hesabsız məkirli planlar tərtib edərək həyata 
keçirmişlər. Əgər onlar Qurana oxşar bir surə də yazmış olsaydılar, 
islamın məhvi uğrunda gecə-gündüz fədakarlıq göstərən şəxslər 
bundan səmərəli istifadə edər və öz hədəflərinə nail olardılar. 
«Onlar Allahın nurunu [islam dinini] öz ağızları [öz iftiraları və 
şər sözləri] ilə söndürmək istəyirlər. Allah isə – kafirlərin xoşuna 
gəlməsə də – öz nurunu [dinini] tamamlayacaqdır.» ( Əs-səf-8). 
3. Kəlam nə qədər fəsahətli və bəlağətli olsa belə, insan bir 
müddət məşğul olduqda onun kimi və ya heç olmasa ona oxşar 
ifadələr bəyan etməyə qadir olur. Bu hamıya məlum olan ümumi 
bir qanundur. Qurani-kərim isə bu ümumi qanundan istisnadır. 
Belə ki, insan nə qədər çox Quran əzbərləsə, onun ayələri haqda 
düşünüb-daşınsa, nəhayət fəsahət və bəlağət elmlərinə dərindən 
yiyələnsə bu işin qeyri-mümkünlüyünü daha yaxşı dərk etmiş olar. 
Demək, etiraf etmək lazımdır ki, Quranın bəyan tərzi və onun ifadə 
üslubu təkrarolunmaz olub təlim olunası deyildir. 
Buradan belə məlum olur ki, əgər Quran Peyğəmbər (s)-ın öz 
buyurduqları sözlərdən ibarət olsaydı, onda o, nəql olunmuş digər 
hədis və rəvayətlərə oxşar olmalıydı. Quran və hədis üslubları 
arsında belə bir oxşarlıq nəzərə çarpsaydı, islam düşmənləri bunu 
nəzərdən qaçırmaz, onu istifadə etdikləri planlara və müsəlmanlara 
qarşı tərtib etdikləri mübarizə proqramına daxil edərdilər. 
Bunu da nəzərdən qaçırmamalıyıq ki, adətən ədəbiyyatın bir 
sahəsində va ya müəyyən bir janrda müvəffəqiyyət qazana bilən 
şəxslər, digər bölümlərdə öz məharətlərini bir o qədər də göstərə 
bilmirlər. 
Məsələn, gözəl şer ustaları nəsr yazmaqda, dastan yazanlar şer 
sənətində, nohə yazanlar hekayə və poema yazmaqda bir o qədər 

---

40 
də uğur qazana bilmirlər. Qurani-kərimdə isə biz bunun tam əksini 
müşahidə edirik. Bu müqəddəs kitabda müxtəlif mövzular haqda 
söhbət açılmasına baxmayaraq, bir neçə ədəbi fənlərdən istifadə 
olunmuş və onların hamısında fəsahət və bəlağət qanunlarından ən 
yüksək formada istifadə olunmuşdur.