MüƏLLİFDƏN

QURAN ƏBƏDİ MÖCÜZƏDİR 
Bir qədər əvvəl məlum oldu ki, peyğəmbərləri yalnız onların 
göstərdikləri möcüzələrlə tanımaq mümkün olur. Onlar müəyyən 
müddət ərzində yaşadıqları üçün, göstərdikləri möcüzələr də 
məhdud və müvəqqəti olmuşdur. Möcüzələr müvəqqəti olsa da, 
Allah-taala, peyğəmbərlərin vasitəsilə öz höccətini onların üzərində 
tamamlamış və beləliklə möcüzələr nəsilbə-nəsil nəql olunmuşdur. 
Amma belə nəzərə gəlir ki, bu möcüzələr içərisində əbədi olaraq 
öz təsirini qoruyub saxlayacaq bir möcüzəyə də ehtiyac vardır. 
Çünki, əvvəlki peyğəmbərlərin möcüzələri zaman keçdikcə ya 
unudulur, ya da müxtəlif səbəblər üzündən müəyyən şəkk-
şübhələrə məruz qalır. Belə bir halda, gələcək nəsillər 
peyğəmbərlərin möcüzələrindən agah olmayıb, yəqinlik hasil 
etməkdən məhrum olarlar. Ən başlıcası isə Allahın insanlar 
üzərindəki höccəti tamamlanmaz, onların üzərlərinə düşəcək 
vəzifələr müəyyənləşdirilməmiş qalar. Bu isə ilahi hikmətlə heç bir 
şəkildə uyğun gəlmir. Bu səbəbdən də əbədi peyğəmbərlik, əbədi 
bir möcüzə tələb edir. Çünki əbədi peyğəmbəri təsdiqləyəcək 
yeganə amil, onun gətirdiyi əbədi möcüzə olacaqdır. Allah-taala 
əbədi möcüzə olan Quranı, əbədi və sonuncu peyəmbəri (s) 
təsdiqləmək üçün nazil etmişdir. Onun peyğəmbərliyi keçmiş 
nəsillər üçün dəlil olduğu kimi, gələcək nəsillər üçün də açıq-aşkar 
höccət və dəlil olacaqdır. 
Dediklərimizdən belə bir nəticəyə gəlirik: 
1. Quran, Məhəmməd (s)-ın özünün və eləcə də digər 
peyğəmbərlərin möcüzələrindən daha üstün və daha fəzilətlidir. 
Çünki, Quran müəyyən dövr və şəxslər üçün deyil, əbədi olaraq 
bütün bəşəriyyət üçün nazil olmuşdur. Quran, mübarizə 

---

41 
səhnəsində rəqibi olmayan, qiyamət gününədək bəşəriyyətə hakim 
olan əbədi ilahi qanundur. 
2. O dövrün möcüzələri məhdud və müvəqqəti olduğu üçün, 
keçmiş şəri hökm və ictimai qanunlar da qüvvədən düşmüş hesab 
olunur. 
Quranın özünəməxsus xüsusiyyəti, onu digər peyğəmbərlərin 
möcüzələrindən fərqləndirir və ona xüsusi dəyər verir. O da, 
Quranın bəşəriyyəti xoşbəxt həyata, kamala, səadətə hidayət etməsi 
və onlara belə bir həyat tərzini təlim verməsidir. Bildiyimiz kimi 
cahiliyyət 
dövründə 
yaşayan 
ərəblər 
əxlaq 
normalarına 
yiyələnməyən, bütpərəstliyə, günahsız qanlar tökməyə adət etmiş 
kəslər olmuşlar. Quran belə bir inadkar qövmü, daha dəqiq desək 
milləti, cəhalət, rəzalət və zülmətdən çıxarıb yüksək mədəniyyətə, 
həqiqi əxlaq və insaniyyətə qovuşdurdu. İslamın və Peyğəmbər (s)-
ın şəhadət şərbətini, səhabələrinin parlaq tarixini mütaliə edən hər 
bir şəxs, Quranın əzəmətini və bəşəriyyətin hidayətində qoyduğu 
izin şahidi olacaqdır. 
Ərəbistan yarımadasının o dövrdəki ictimai durumu yerli əhalini 
uçuruma doğru aparır və onların qarşısına zülmət pərdəsi çəkirdi. 
Quran bütün bəşəriyyəti, xüsusilə də cəhalət zülmündə qərq olmuş 
ərəbləri səadətə və xoşbəxt həyata qovuşdurdu. Bir qədər əvvəl 
kiçik bəhanələrlə bir-birinin qanını tökməyə hazır olan cahil ərəblər, 
islamı qəbul etdikdən sonra Allah yolunda canlarını, mallarını və 
hətta övladlarını qurban verməyə, Peyğəmbər (s)-ın haqq yolunda 
şəhadət şərbətini içməyə tələsirdilər. 
Təbəri öz tarix kitabında yazır: «Müsəlmanlar Bədr döyüşünə 
tədarük gördükləri zaman, islam fədailərindən biri olan Miqdad, 
Peyğəmbər (s)-ın yanına gəlib deyir: 
Ya Rəsuləllah! Allahın sənə əmr etdiyi haqq yolunu davam etdir! 
Biz də son damla qanımıza qədər bu yolda sənə yardımçı olacağıq. 
And olsun Allaha! Biz sənə Bəni-israilin Musa (ə)-a «Sən öz 
Allahınla birgə vuruş, biz isə burada səni gözləyəcəyik!» 
söylədiklərini deməyəcəyik. Biz sənə deyirik: «Allahın sənə 
yardımçı olsun və get düşmənlərinlə vuruş. Biz də son nəfəsimizə 
kimi sənə yardımçı olacaq və tutduğun haqq yolda cihad edəcəyik. 

---

42 
And olsun səni haqq olaraq peyğəmbərliyə göndərən Allaha! Əgər 
bizi dəhşətli tufanlardan keçərək Həbəşistana doğru hərəkət 
etməyimizi əmr etsən, son mənzilədək səninlə birgə olacaq və bu 
yolda əlimizdən gələni əsirgəməyəcəyik.» Peyğəmbər (s) Miqdada 
öz təşəkkürünü bildirib onun üçün xeyir-dua etdi.» 
Miqdad elm və fədakarlığı ilə şöhrət tapmış, haqqı söyləməkdən 
çəkinməyən 
və 
bütpərəstliklə 
mübarizə 
aparan 
qabaqcıl 
müsəlmanlardan idi. Onun kimi, Peyğəmbər (s)-ın ətrafını əhatə 
edən möminlər onlarca idi. 
Quran, bütləri özlərinə tanrı bilən daşürəkli insanlardan olan 
düşmənlərə qarşı barışmaz, möminlərə isə mehriban olan haqsevər 
insanlar tərbiyə etdi. Quran, səksən il ərzində müsəlmanları, 
başqalarının səkkiz yüz il müddətində nail ola bilmədikləri 
qələbəyə çatdırdı. 
Peyğəmbər (s)-ın səhabələrinin tarixini digər peyğəmbərlərin 
səhabələri ilə müqayisə etsək görərik ki, onların qısa müddət 
ərzində əldə etdikləri zəfər və müvəffəqiyyətlərin əsas səbəbi, 
müsəlmanların Qurana olan bağlılıqları və ondan aldıqları mənəvi 
ilham olmuşdur. 
Bir anlıq həzrət İsa (ə)-ın və digər peyğəmbərlərin səhabələrinin 
tarixinə nəzər salaq. Onların barəsində azacıq mütaliə etməklə, 
həmin qövmlərin iman gətirdikləri peyğəmbərlərə qarşı nə qədər 
biganə olduqlarının şahidi oluruq. Belə ki, onlar bir çox hallarda öz 
düşmənləri ilə birləşərək peyğəmbərləri ağır şəraitdə qoymuş, ya da 
onları cəmiyyətdən təcrid edərək mağaralara sığınmağa və 
mübarizə meydanını tərk etməyə məcbur etmişlər. 
Bütün bunları nəzərə alaraq, müsəlmanların Peyğəmbər (s)-a və 
islam dininə olan fədakarlıqlarını, Quranın digər möcüzələrindən 
biri hesab edə bilərik. Gələcək fəsillərdə biz bu barədə ətraflı söhbət 
açacağıq. 

---

43