MüƏLLİFDƏN

QURANLA MÜBARİZƏ APARILMASININ SƏBƏBLƏRİ 
6-cı irad: 
Onlar deyirlər: Ərəblərin Quran kimi ikinci bir kitab 
yazmamasının səbəbi heç də onların bu işə aciz olmaları deyildir. 
Bunun bir neçə səbəbi olmuşdur. 
İstər Peyğəmbərin (s), istərsə də xəlifələrin dövründə iqtidarı ələ 
keçirmiş müsəlmanlar böyük qüdrət və nüfuz əldə etdikləri üçün, 
bütpərəst ərəblər Quran kimi ikinci bir kitab yazmağa cəsarət 

---

90 
etmirdilər. Onlar çox gözəl bilirdilər ki, Quranla mübarizə 
müsəlmanlar tərəfindən necə qarşılana bilər. 
Əməvi sülaləsi xilafəti ələ keçirdikdən sonra isə mərkəzi 
hakimiyyətin islama və Qurana olan marağı getdikcə zəifləyib 
məhvə doğru yönəlirdi. Və təbii ki, belə bir şəraitdə Quran və islam 
dini ilə mübarizə heç bir əhəmiyyət kəsb etməməli idi. 
Digər tərəfdən isə illər ötdükcə müsəlmanlar Quranın şirin məna 
və ifadələrindən ilham alır və qəlbən ona bağlanırdılar. İllər ötdü və 
Quran qəlblərdə dərin iz qoydu və insanlarla Quran arasında 
qırılmaz ünsiyyət yarandı. 
Cavab:
Biz bu iradı bir neçə səbəbə görə rədd edə bilərik. 
1. Peyğəbmər (s) öz müxaliflərini Quranla mübarizəyə dəvət 
etdiyi zaman hələ Məkkədə yaşayır və islamı gizlincə təbliğ edirdi. 
Məlum olduğu kimi, o illər iqtidarda müsəlmanlar deyil, öz şer və 
ədəbiyyatı ilə fəxr edən Məkkə müşrikləri idi. Amma buna 
baxmayaraq, fəsahət və bəlağət elmlərinə yiyələnmiş ərəblər 
Quranın qarşısında aciz olduqlarını etiraf edir və həqiqəti dərk 
etdikdə onun qarşısında diz çökürdülər. 
2. Qorxu məsələsinə gəldikdə isə, qeyd etməliyik ki, bu heç vaxt 
qeyri-müsəlmanların Quran və islamla apardıqları mübarizəyə 
maneçilik törədə bilməzdi. Belə ki, islamdan əvvəl və sonra 
Səudiyyə Ərəbistanında kitab əhli azad və toxunulmazlıq şəraitində 
yaşamış və müsəlmanlar tərəfindən heç bir zorakılığa məruz 
qalmamışlar. Məkkə bütpərəstləri də kitab əhlinin malik olduqları 
toxunulmamazlıq hüququna yiyələndikləri üçün, kimsədən 
çəkinmədən etiraz edə bilərdilər. İctimai ədalət müsəlmanların 
xəlifələri tərəfindən qorunub saxlanılır və qanun pozğuntuluğuna 
yol verilmirdi. Əlinin (ə) xilafəti dövründə ictimai ədalətə daha çox 
diqqət yetirilir və müxalif qrup və qəbilələrə öz sözlərini deməyə 
xüsusi şərait yaradılırdı. 
Bəli, belə bir azad şəraitdə Qurana bənzər ikinci bir kitab yaza 
bilməsələr də, hamıya söz azadlığı verilir, din və Qurana qarşı öz 
etirazlarını açıq-aşkar bəyan etməyə şərait yaradılırdı. 
3. Fərz edək ki, elə doğrudan da Məkkə müşriklərində bu işdə 
onlara maneçilik törədə biləcək qorxu hissi olmuşdur. Bəs görəsən 

---

91 
bu işdə kitab əhlinə hansı amil maneçilik törətmişdir? Nə üçün 
onlar gizlində də olsa, Qurana qarşı mübarizə apararaq istəklərinə 
nail ola bilməmişlər? Onlar Tövrat və İncilə istənilən qədər xurafi 
dastanlar əlavə etsələr də, Quran ayələrində kiçik bir ziddiyyət və 
ixtilaf yaratmağa cəsarət etməmişlər. 
4. İnsan təbiəti daim yenilik və dəyişiklik tələb edir. Bir şey 
dəfələrlə təkrar olunduqda insanın nəzərində adiləşir və bir çox 
hallarda həmən şeyə qarşı nifrət hissinin yaranmasına səbəb olur. 
Yazılmış şer və ədəbi əsərlər isə nə qədər fəsahətli və bəlağətli 
olsalar da, bir neçə dəfə oxunduqdan sonra adiləşir və özünün 
əvvəlki dəyərini itirməyə başlayır. 
Məsələn, insan yeni yazılmış qəsidəni oxuyur və bundan mənəvi 
zövq alır, lakin bir neçə dəfə təkrarlandıqdan sonra həmin əsər öz 
təravətini itirir və adiləşir. Əlinə yeni qəsidə düşdükdə isə onu ilk 
qəsidədən daha maraqla oxumağa başlayır. Zaman keçdikcə o da 
əvvəlki kimi adiləşir və öz əhəmiyyətini itirməyə başlayır. 
İnsanın yeniliyə və dəyişikliyə olan meyli təkcə ədəbiyyatda 
deyil, yemək-içməkdə, geyinib-keçinməkdə və s. şeylərdə də özünü 
büruzə verir. 
Əgər Quran möcüzə olmasaydı, bəşəriyyətin yenilikaxtarma hissi 
özünü burada da büruzə verərdi. Məlum olduğu kimi, bu 
müqəddəs kitabın nazil olduğu vaxtdan illər, əsrlər keçməsinə 
baxmayaraq, dəfələrlə oxunmuş, əzbərlənmiş amma öz təravət və 
şirinliyini qoruyub saxlaya bilmişdir. 
Əgər Quran da oxucu və ya dinləyicidə yorğunluq hissi 
yaratsaydı, müxaliflər bunu mübarizə üçün ən gözəl üsul hesab 
edərdilər. Quran nə qədər çox təkrar olunursa, öz cazibədarlığını 
bir o qədər çox qoruyub saxlayır və oxunduqca özünə qarşı rəğbət 
hissinin artmasına səbəb olur. Quranın tilavəti insanda ruh 
yüksəkliyi yaradır və imanın daha da möhkəmlənməsinə böyük 
təsir göstərir. Belə bir xüsusiyyət nəinki Quranın əzəmətinə xələl 
gətirmir, hətta onu daha da dəyərləndirir və ilahi möcüzə olduğunu 
bir daha sübuta yetirir. 
5. Müxaliflərin, «müsəlmanlar əsrlər, illər boyu Quranla 
ünsiyyətdə olmuş və bu səbəbdən də onunla mübarizə etməmişlər» 

---

92 
iddiasına gəldikdə isə, bunu biz yalnız müsəlmanlar barəsində 
qəbul edə bilərik. Çünki, ərəb olmayan qeyri-müsəlmanlar da 
Quranın tilavətindən mənəvi zövq aldıqlarını etiraf etmiş və 
mənasını başa düşməsələr belə, özlərində ona qarşı böyük rəğbət və 
ruh yüksəkliyi duymuşlar.