MüƏLLİFDƏN

təxirə salım. Bəlkə də onların arasında kimsə iman gətirmiş olsun. 
Yox əgər istəyirsənsə onların istəklərini yerinə yetirim. Amma əgər 
təkzib edərlərsə keçmiş ümmətlər kimi onları da hamılıqla həlak 
edəcəyəm. Peyğəmbər (s) buyurdu: İlahi! Bir qədər onlara möhlət 
ver! Sonra Allah-taala bu ayəni nazil etdi. Möcüzənin 
göndərilməsinə mane olan yeganə şey varsa o da keçmiş 
peyğəmbərlərin təkzib olunması və əzabın göndərilməsidir.» 
(Təfsir 
Təbəri. 15-ci cild, 74-cü səh). 
Bu haqda bir çox hədis və rəvayətlər nəql olunmuşdur. 
Maraqlananlar hədis kitablarına müraciət edə bilərlər. 
MÖCÜZƏNİ RƏDD EDƏN İKİNCİ AYƏNİN ARAŞDIRILMASI 
İstinad etdikləri ayələrdən başqa birisi, İsra surəsinin 90-93-cü 
ayələridir. 
«[Quranın əzəməti, fəsahət və bəlağəti qarşısında aciz qalan, lakin 
özlərini sındırmayan müşriklər] belə dedilər: «Biz yerdən [Məkkədən] bir 
bulaq çıxarmayınca: Yaxud [ağacları] arasında şırıl-şırıl irmaqlar axan 
xurma və üzüm bağı olmayınca, və yaxud iddia etdiyi kimi, göyü parça-
parça edib başımıza endirməyincə, yaxud da Allahı və mələkləri 
[peyğəmbərliyinin doğruluğuna şahid olaraq] açıq-aşkar qarşımıza 
gətirməyincə; və ya qızıldan bir evin olmayınca, yaxud sən göyə 
qalxmayınca biz sənə iman gətirməyəcəyik. Əgər oxumaq üçün bizə 
[səmadan] bir kitab endirməyəsən, göyə qalxmağına da əsla 
inanmayacağıq!» [Ya Məhəmməd!] De ki, Rəbbim pak və müqəddəsdir! 
[Allah 
gedib-gəlmək, 
enib-qalxmaq 
kimi 
məxluqata 
aid 
olan 
xüsusiyyətlərdən uzaqdır!] Mən isə yalnız peyğəmbər olan bir insanam!» 

---

112 
[Allahın izni olmayınca, heç bir peyğəmbər sizin dediklərinizi yerinə 
yetirməyə qadir deyildir!] 
Deyirlər: Ayənin məzmunundan belə bir nəticəyə gəlirik ki, 
müşriklər Peyğəmbərdən (s) möcüzələr göstərməsini tələb etmiş, O 
isə buna qadir olmadığını bu ifadələrlə bəyan etmişdir. 
«De ki, Rəbbim pak və müqəddəsdir! [Allah gedib-gəlmək, enib-qalxmaq 
kimi məxluqata aid olan xüsusiyyətlərdən uzaqdır!] Mən isə yalnız 
peyğəmbər olan bir insanam!» [Allahın izni olmayınca, heç bir peyğəmbər 
sizin dediklərinizi yerinə yetirməyə qadir deyildir!]» 
Buradan belə məlum olur ki, Peyğəmbərin (s) Qurandan başqa 
heç bir möcüzəsi olmamışdır. 
Cavab: 
Bu məsələyə dair bir neçə cavab vermək olar. 
1. Ayədəki müşriklərin tələb etdikləri möcüzələr əsassız olaraq 
Məkkə müşriklərinin inadkarlıqla, əyləncə məqsədilə görmək 
istədikləri möcüzələrə bənzəyir. Bir qədər əvvəl biz bu kimi 
möcüzələrin hansı şəraitdə baş verdiyini və nə ilə nəticələndiyini 
qeyd etmişdik. Demək bu ayədə, peyğəmbərlərin öz həqqaniyyətini 
sübuta yetirmək üçün gətirdikləri ibtidai möcüzələrə deyil, inadkar 
müşriklərin əyləncə və bəhanə olaraq tələb etdikləri möcüzələrə 
dəlalət edir. Çünki onlar peyğəmbərlərin, öz həqqaniyyətini sübuta 
yetirmək üçün qarşılarına müəyyən şərtlər qoyur, hətta hansı 
möcüzəni göstərmələrini belə, əvvəlcədən təyin edirdilər. Əgər 
onlar doğrudan da həqiqəti bilmək istəsəydilər, zəmanə 
peyğəmbərlərinin göstərdikləri möcüzələrlə kifayətlənməli və 
onlara iman gətirməli idilər. Belə olduqda peyğəmbərlərdən 
möcüzə tələb etmək və möcüzələrin birini digərindən üstün 
tutmağa 
heç 
bir 
lüzum 
olmayacaqdı. 
Bütün 
bunlarla 
kifayətlənməyən Məkkə müşrikləri, Peyğəmbərdən (s) möcüzə yolu 
ilə göyə qalxmağı və Allah tərəfindən peyğəmbərliyini təsdiq 
edəcək məktub gətirməsini tələb edirdilər. 
Görəsən Peyğəmbərin (s) göyə qalxması bir möcüzə kimi onlara 
kifayət etmirdimi?! İnadkarlıq üzündən irəli sürdükləri puç və 
əsassız iddialar təbii ki, onları həqiqəti dərk etməkdən məhrum 
etməli idi. 

---

113 
2. Peyğəmbər (s), «Rəbbim pak və müqəddəsdir» deməklə, heç 
də bu işin qarşısında aciz olduğunu bildirmək istəməmişdir. O 
həzrət belə bir ifadədən istifadə etməklə Allahın bütün eyb və 
nöqsanlardan uzaq və mümkün olan hər bir şeyə qadir olduğunu 
bəyan etmək istəmişdir. O, uca və münəzzəh olduğu üçün gözlərə 
görünməz və cism olaraq bizim gözlərimiz önündə canlanmaz. O, 
təsəvvür olunandan daha uca və daha qüdrətlidir. Demək Onun, 
insanların şəxsi meyl və istək üzündən tələb etdikləri möcüzələrin 
qarşısında aciz qalması qeyri-mümkündür. O ki qaldı Peyğəbərə (s), 
o da adi bir insandır. Görəcəyi bütün işlərdə Allahın əmrini gözləyir 
və Onun izni olmadan nə bir möcüzə göstərir, nə də [dini 
məsələlərdə] kimsəyə əmr edirdi. Bütün işlər Allahın istək və 
iradəsindən asılıdır. O, istədiyini edir və nəzərdə tutduğu hər bir işi 
peyğəmbərlərinin vasitəsilə həyata keçirir. 
3. Ayəyə 
diqqət 
olunsa 
məlum 
olar 
ki, 
müşriklərin 
Peyğəmbərdən (s) tələb etdikləri möcüzələrin bir qisminin həyata 
keçməsini 
qeyri-mümkün, 
digərlərini 
isə 
peyğəmbərin 
həqqaniyyətini təsdiq edəcək amillər kimi qəbul etmək olmaz. Bu 
səbəbdən də hətta əgər əyləncə və şəxsi istək üzündən tələb olunan 
möcüzələrin həyata keçməsi vacib olarsa, yenə də bu kimi istəklər 
cavabsız qalacaqdır. 
İzah:
Müşriklərin tələb etdikləri möcüzələrin altısından üçünün 
həyata keçməsi mümkün olsa da, onları peyğəmbərlərin 
həqqaniyyətinə dəlil olaraq qəbul edə bilmərik.