MüƏLLİFDƏN

HƏMZƏNİN RAVİLƏRİ 
Həmzənin vasitəsi ilə onun qiraətini nəql edən şəxslər Xələf ibni 
Hişam və Xəlad ibni Xalid olmuşlar. 
1. Əbu Məhəmməd künyəsi ilə tanınmış və Bəni-əsəd qəbiləsinə 
mənsub olmuş Xələf, Bağdadlı Hişam ibni Sələt Bəzadın oğlu 
olmuşdur. 
İbni Cəzri deyir: «Xələf on məşhur qarilərdən və Səlimin 
vasitəsilə Həmzənin qiraətini nəql edən ravilərdən biridir. On 
yaşında ikən Quranı əzbərləmiş, on üç yaşına çatdıqda isə qiraət 
elminə yiyələnməyə başlamışdır. Ümumi şəkildə götürsək Xələf, 
Həmzənin qiraət üsulundan istifadə etmiş, lakin yüz iyirmi yerdə 
onunla müxalif olmuşdur. Xələf Hicrətin 150-ci ilində doğulmuş, 
229-cu ilində isə vəfat etmişdir. (
Təbəqatul-qurra, 1-ci cild, səh.272.)
Ləlkai deyir: «Abbas Dovridən, Əhməd ibni Hənbəlin Xələf ibni 
Hişam haqda nəql etdiyi əhvalat barəsində soruşduqda deyir: Bu 
əhvalatı mən özüm Əhməd ibni Hənbəldən eşitmişəm. Lakin belə 
nəql edirlər ki, günlərin bir günündə Əhməd ibni Hənbələ, Xələf 

---

136 
barəsində xoşagəlməz məlumat verirlər. Belə ki, hətta onu 
şərabxorluqda belə ittiham edirlər. Əhməd onların dediklərini 
təsdiq edir və sonra deyir: Onun barəsində nə deyirlər desinlər. Hər 
halda o, bizim nəzərimizdə ən etibarlı şəxslərdəndir.» 
Nəsai deyir: «Xələf Bağdadi mötəbər şəxslərdəndir.» Dar Qütni 
isə onun haqda bu sözləri deyir: «Xələf abid və fəzilət sahibidir. 
Sözünü davam edərək deyir: Qıldığım qırx illik namazları Kufi 
məzhəbçiləri kimi şərab içdiyim üçün yenidən təzələməli oldum.» 
Xətib Bağdadi öz kitabında Məhəmməd ibni Hatəm Kəndidən 
nəql edərək yazır: «Yəhya ibni Muindən Xələf haqda soruşdum. 
Cavabında dedi: Xələf sadəcə olaraq hədisin nə olduğunu bilmir.» 
(
Təhzibut-təhzib, 3-cü cild, səh.156.)
Müəllif: 
Xələfin barəsində rəvayət nəql edən şəxslərin kimliyi 
haqda bir qədər sonra söhbət açacağıq. 
2. Xəlad ibni Xalid, Əbu İsa Şeybani kimi Kufənin tanınmış 
şəxsiyyətlərindən olmuşdur. 
İbni Cəzri onun barəsində deyir: «Xəlad qiraət elminə 
mükəmməl yiyələnmiş təhqiqatçı alim olmuşdur. Qiraəti Səlimdən 
öyrənmiş və onun özünə təqdim etmişdir. Öz yaşıdları arasında 
hamıdan etibarlı və hafizəli sayılırdı. Doğum tarixi dəqiq məlum 
deyildir. Vəfatı isə Hicrətin 220-ci ilinə təsadüf etmişdir.