Muhammad al- xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnalogiyalri unversiteti

3.9-rasm. NE-I (NOT-AND) - mantiqiy ko‘paytirish va inkorlash amallarini bajaruvchi elementlarini bajaruvchi element.
3.10-rasmda keltirilgan NE-ILI (NOT-OR) - mantiqiy qo‘shish va inkorlash elementining sxemasi tarkibidagi ikkita tranzistor parallel tarzda ulangan. Agar kirishdagi bitta signal yuqori qiymatga (mantiqiy 1-ga) teng bo‘lsa, unga tegishli tranzistor ulanadi va kirishdagi signal V_out o‘zining pastki qiymatiga, ya’ni mantiqiy 0-ga teng bo‘ladi. Agar ikkala kirishdagi signal ham o‘zining pastki qiymatiga (mantiqiy 0-ga) teng bo‘lsagina, chiqishdagi kuchlanish yuqori qiymatga, ya’ni mantiqiy 1-ga teng bo‘ladi. 3.10-rasmning o‘ng tomonida, ushbu elementning chizmalardagi ifodalani- shi va uning haqiqat jadvali keltirilgan.

3.10-rasm. NE-ILI (NOT-OR) - mantiqiy qo‘shish va inkorlash amallarini bajaruvchi element.
Yuqoridagi rasmlarda keltirilgan sxemalar - uchta oddiy ventillami tashkil etadi. Ular mos ravishda NE, NE-I va NE-ILI ventillari deb at- aladilar. Ushbu ventillarning chiqishidagi kichik aylanacha esa, inkor- lovchi chiqish deb ataladi. Chizmalardagi A va B-lar kirish signallari, X esa chiqish signalidir. Haqiqat jadvallarining qatorlarida kirish signallarin- ing kombinatsiyalari va ularga to‘g‘ri keladigan chiqish signallarining qiymatlari keltirilgan.
3.7-rasmda keltirilgan I (AND) - mantiqiy ko‘paytirish elementini, NE-I elementining chiqishini, NE elementining kirishiga ulash bilan hosil qilish mumkin. ILI (OR) - mantiqiy qo‘shish elementini esa, NE- ILI elementining chikishini, NE elementining kirishiga ulash bilan hosil qilish mumkin.
Beshta - I, ILI, NE, NE-I va NE-ILI ventillar, kompyuter arxitekturasi raqamli mantiqiy sathining asosini tashkil etadi. Bu erda mu- him bo‘lgan jihatlardan birini ta’kidlab o‘tamiz. NE-I va NE-ILI ven- tillarida - ikkitadan, I va ILI ventillarida uchtadan tranzistorlar ish- latilgan. Shu sababli ko‘pgina kompyuterlarda NE-I va NE-ILI ventil- laridan asosiy - bazaviy elementlar sifatida foydalaniladi. I, ILI va boshqa mantiqiy funksiyalarni amalga oshiruvchi sxemalar NE-I va NE- ILI ventillari asosida yig‘iladi.