Muhammad al-xorazimiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg‘ona filiali kompyuter injinering fakulteti

Kalitlar va indekslar

• Kalit– bu maydonlar kombinatsiyasidan iboratdir. Oddiy kalit bitta maydondan, murakkab kalit esa bir nechta maydondan iborat bo‘ladi.
• Kalit quyidagilarni ta’minlaydi:
• Jadval ma’lumotlarni yagona identifikatsiyasi;
• MB so‘rovlarini bajarilishini tezlashtirish;
• MB aloxida jadvallari o‘rtasida bog‘lanish o‘rnatish;
• Bog‘lanish cheklovlarini o‘rnatish.

• 18.11.22

Misol: 2 o`lchamli jadvalni quramiz.

• Misol: 2 o`lchamli jadvalni quramiz.
• ID Domen

Шахсий номер	Ф. И. О	Туғилган сана	Курс	Мутахасислик
00012	Собиров Б.Б.	05/12/1990	2	Тарих
00105	Солиев Б.П.	12/02/1991	3	Биология
00125	Алимов Б.Б.	14/04/1996	2	Физика
01010	Каримов М.М.	01/05/1992	3	Педагогика

• Relyatsion MB munosabatlarni o`zaro bog`langan to`plamidir. Har bir munosabat kompyuterda fayl ko`rinishida tasvirlanadi.

Fayl	Жадвал	Муносабат	Моҳият
Yozuv	Satr	Kortej	Mohiyat nusxasi
Maydon	Ustun	Atribut	Atribut

Munosabatlar jadval ko`rinishida berilganda quyidagi xossalarga ega bo`ladi.

• Munosabatlar jadval ko`rinishida berilganda quyidagi xossalarga ega bo`ladi.

• Jadvalni har bir elementi ma`lumot elementi hisoblanadi va takrorlanuvchi guruhlar bo`lmaydi.

• Barcha ustunlar jadvalda bir jinslidir.

• Har bir ustunda nom tayinlanadi.

• Jadvalda bir xil satr ikki marta uchramaydi

Jadvallar o`rtasidagi bog`lanish turlari

• Jadvallar o`rtasidagi bog`lanish bo`ysunish munosabatini aniqlaydi. Bunda biri asosiy (Master),ikkinchisi bo`sinuvchi (Detal) bo`ladi.
• O`rnatilgan bog`lanish “asosiy-bo`ysinuvchi” yoki “master-detal” deb ataladi.
• Boglanishlarning quyidagi turlari mavjud:
• “Birga - bir”;
• “Birga – ko`p”;
• “Ko`pga - bir”;
• “Ko`pga – ko`p”;

Birga - bir bog`lanish

• «Birga - bir» bog‘lanish asosiy jadvaldagi bitta ma’lumotga bo‘ysinuvchi jadvaldan bitta ma’lumotni tug‘ri kelishini anglatadi. Bunda:
• Asosiy jadvaldagi har bir ma’lumot uchun bo‘ysinuvchi jadvalda ma’lumot mavjud;
• Bo‘ysinuvchi jadvalda asosiy jadvaldagi ma’lumotlarga mos ma’lumot mavjud emas.
• «Birga - bir» bog‘lanish asosan jadvallarni bo‘lishda ishlatiladi.
• «Birga - bir» bog‘lanish oddiy bog‘lanish bo‘lib bunda birlamchi kalit boshqa bir jadvalni birlamchi kalitiga murojat qiladi.

Tashkilot_id	Tashkilot_nomi	Manzili	Tel_raqam
1
2
3

Rahbar_id	Tashkilot_id	Rahbar_FIO	Tel_raqami
1	1
2	3
3	2