Muhammad al-xorazmiy nomodagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Tok manbalarning quvvatini va foydali ish koeffitsiyentini orttirish uchun 
ularning ichki qarshiligini kamaytirish kerak.
ZANJIR KISMI UCHUN OM QONUNI:
Zanjir qismida tok kuchi kuchlanishga tug’ri proportsional va qarshiligiga teskari 
proportsional:
Bunda: U — kuchlanish; R —qarshilik; I—tok kuchi. Kuchlanish
zanjir qismida butunlay sarf qilinadi. Shuning uchun bu kuchlanish ni zanjir qismidagi
kuchlanishning tushishi deyiladi.


ISH, ENERGIYA VA QUVVAT
Iste’molchidagi zaryadlarni kuchirishda bajarilgan ish kuyidagicha topiladi:
manbada issiqlikka aylanadigan energiya.tashqi zanjirda sarf qilinadigan energiya.
Ishning bajarilish tezligi quvvat deyiladi.
(Vt)— manbaning quvvati
(Vt) — iste’molchining quvvati
(Vt) — isrof bo’lgan quvvat
JOUL-LENTS QONUNI

---

---

Elektr
toki

elektr
zarrachalarning
yo’nalgan harakatidan
iboratdir.
Harakatlanayotgan zarrachalar moddaning ionlari yoki molekulalari bilan to’qnashgan
vaqtda zarrachaning kinetik energiyasining ma’lum qismi ionlarga yoki
molekulalarga o’tadi. Buning natijasida o’tkazgich qiziydi. Shunday kilib, elektr
energiya issikdik energiyaga aylanadi va bu energiya o’tkazgichni qizitishga sarflanib,
atrof muhitga tarqaladi.
Demak, o’tkazgichda tok ajratib chiqargan issiqlik miqdori tok kuchi
kvadratiga, o’tkazgichning qarshiligi va tokning o’tish vaqtiga proportsionaldir. Bu
qonun Joul-Lents qonuni deyiladi.
Elektr tokining issiqlikka aylanish xususiyati kavsharlagichlarda, elektr pechlarda,
dazmollarda, saqlagichlarda va boshqalarda ishlatiladi.
QARSHILIKLARNI KETMA-KET ULASH
Agar bitta karshilikning (iste’molchining) oxirgi qismasi ikkinchi qarshilikning
(iste’molchining) bosh qismasi bilan, ikkinchi qarshilikning (iste’molchining) oxirgi
qismasi uchinchi qarshilikning (iste’molchining) bosh qismasi bilan va hokazo ulansa,
bunday ulanishga ketma-ket ulanish deyiladi. U holda hamma qarshiliklar
(iste’molchilar) orqali bir xil tok o’tadi, chunki zanjirning birorta nuqtasida zaryadlar
yig’ilmaydi. Om qonuni bo’yicha qarshiliklardagi kuchlanishlar.Tok kuchi zanjirning
barcha qismlarida bir xil bo’lmaydi.
Qarshiliklardagi kuchlanishlarni ularning qisqichlardagi potentsiallar ayirmasi bilan
ifodalash mumkin:
Shu tenglamalarning chap va o’ng qismlari hadma-xad qo’shilsa, quyidagi tenglamani
olamiz:
ya’ni ketma-ket ulangan qarshiliklarda kuchlanishlar tushuvining yig’indisi
zanjirning qisqichlar orasidagi kuchlanishiga teng.
So’nggi ifodani hadma-had tokka bo’lsak, quyidagini topamiz:
R
э
=R
1
+R
2
+R
3
Bunda: R
э
— zanjirning umumiy (yoki ekvivalent) qarshiligi.
Shunday ilib, ketma-ket ulangan qismlardan tashkil topgan zanjirning ekvivalent
qarshiligi barcha qarshiliklarning yig’g’indisiga teng ekan.