Muhammad al-xorazmiy nomodagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

QARSHILIKLARNI ARALASH ULASH

---

---

Aralash ulanganda rezistorlarning bir qismi bir-biri bilan ketma-ket ulanadi,

boshqa qismi esa parallel ulangan bo’ladi. Shuning uchun har bir zanjirning ekvivalent
qarshiligi alohida hisoblanadi. Buni quyidagi misolda ko’rib chiqamiz.
KIRXGOFNING IKKINCHI QONUNI
Umuman, elektr zanjir bir necha EYUK manbalaridan va rezistorlardan tashkil
topgan bo’lishi mumkin. Rasmda E
1
va E
2
manbalar generator rejimida ishlaydi, ya’ni
ulardagi EYUK lar va utayotgan toklar bir xil yunalgandir. Bunda В va A nuqtalar
orasidagi kuchlanishni quyidagicha aniqlash mumkin:
Sunggi tenglama Kirxgofning ikkinchi o’rnuni nomi bilan mashxur: xar qanday yopiq
konturda barcha EYUK larning algebraik yigindisi usha konturdagi qarshiliklarda
yuzaga kelgan barcha kuchlanishlar tushishlarining algebraik yigindisiga teng.
Elektr yurituvchi kuchlarning va kuchlanishlar tushishlarining ishorasini aniqlash
uchun konturni aylanib chiqishda ixtiyoriy yunalish tanlab olinadi.
Agar EYUK ning yoki qarshilikdan utayotgan tokning yunalishi konturni aylanib
chiqish yunalishi bilan bir xil bo’lsa, u xolda EYUK va kuchlanishning tushishi I·R. "+"
ishorasi bilan, agar EYUK yoki tokning yunalishi konturni aylanib chiqish yunalishiga
qarama-qarshi bo’lsa, "—" ishora bilan olinadi.
SIMLARDA ELEKTR ENERGIYASINI UZATIS’DA KUCHLANISHLARNING 
TUSHISHI
Elektr energiya iste’molchiga simlar orqali uzatiladi. Simlar qisqa bulganda ularning
qarshiligini e’tiborga olmasa xam buladi. Simlar uzun bulganda ularning qarshiligini
e’tiborga olish kerak, chunki tok utganda, ularda kuchlanishning tushishi katga bo’ladi :
Liniyaning boshi va oxiridagi kuchlanishlar farqi liniyadagi kuchlanishning
pasayishiga teng bulib, yuqotilgan kuchlanish deyiladi, ya’ni:
Liniyaning boshidagi kuchlanish U
1
, uzgarmagan paytda liniyaningtiridagi
kuchlanish U
2
tokka bog’liq, bo’ladi. Liniyadagi tok qancha katta bo’lsa, kuchlanishning
tushishi ∆U shuncha katta bo’lib, liniyaning oxiridagi kuchlanish U
2
ni kamaytiradi:
Iste’molchilarda kuchlanishning uzgarishi ruxsat berilgan doirada bo’lishi
kerak.
Kichik quvvatli iste’molchilar (yoritgichlar) uchun yuqotilgan kuchlanish —
2,5, +5%, katta quvvatli iste’molchilar (dvigatellar) uchun ±5% dan yuqori
bo’lmasligi kerak.

---

---

Agar yuqotilgan kuchlanishning ruxsat berilgan miqdori ma’lum

bo’lsa, formuladan foydalanib liniyasimining zarur bo’lgan kundalang kesimini
aniqlash mumkin:
Bunda: Р
1
— liniyaning boshidagi kuvvat, Р
2
— liniyaning oxiridagi quvvat.
∆P=1·∆U— liniyada yuqotiladigan quvvat.
Shunday qilib, liniyadagi tok ortishi bilan kuchlanishning tushishi xam ortadi.
Foydali ish koеffitsiyenti esa kamaya borar ekan.