Muhammad al-xorazmiy nomodagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

3. Tugun kuchlanishlari usuli. Bu usul ikki tugunli zanjirlarni xisoblashda
ishlatiladi. Ikki tugunli murakkab zanjir keltirilgan. Tarmoklardagi toklarning musbat
yo’nalishini B tugundan A tugunga karab olamiz. B va A tugunlar orasidagi kuchlanish
tugunlar kuchlanishi deb ataladi:
Bunda: j
А
va j
В
— tugunlarning potentsiallari. Om krnuniga muvofik birinchi
tarmokdagi tok:
R
1
va g
1
— birinchi tarmokning qarshiligi va utkazuvchanligi (generatorlarning ichki
karshiliklari xisobga olinmagan).

3-mavzu Elektr Filtrlari (EF), ta’riflar,turlari.EFni xisoblashda tavsiflarni 
me’yorlash va chastotalarni uzgartirish
Reja:
1.Elrktir filtirlari
2.Tarixi
3.Passiv filtirlar
Elektr filtrlari
Radiotexnika, avtomatika, telemexanika va elektr aloqa qurilmalarida chastota
diapazoni keng bo‘lgan signallardan bitta yoki bir nechta chastotali signallarni

---

---

ajratish kerak bo‘lib qoladi. Bu amallar elektr filtrlar yordamida bajariladi. Bunda

o‘tish kengligi deb ataluvchi diapazondagi signallar susaymasligi, tutish kengligi
deb ataluvchi diapazondagi signallar esa belgilangan sathgacha susayishi kerak
bo‘ladi.
Qanday chastotali signallarni o‘tkazishiga qarab filtrlar quyi chastotali,
( diapazondagi signallarni o‘tkazadi), yuqori chastotali (), polosali (), to‘suvchi
( va chastota diapazonidagi signallarni o‘tkazib, diapazonda o‘tkazmaydi).
Sxemasining turiga ko‘ra T – simon, П – simon va Г –
simon filtrlarga
, T – va П –
simon sxemalar (7.4-rasm) parametrlariga ko‘ra va filtrlarga bo‘linadi. Elektr
filtrlari elementlarining turiga qarab reaktiv (faqat reaktiv elementlardan iborat
bo‘lib, ko‘pincha filtrlar deb ataladi), noinduksion (kondensator va aktiv
qarshilikdan iborat bo‘lib, ko‘pincha - filtrlar deb ataladi) va pyezoelektrik (asosan
kvars plastinalardan iborat) filtrlarga ajratiladi.
–filtrlarda bo‘ylama va ko‘ndalang elementlar qarshiliklarining ko‘paytmasi
o‘zgarmas bo‘lib, chastotaga bog‘liq bo‘lmaydi, ya’ni .
– filtrlarda yuqorida qayd etilgan ko‘paytmalar o‘zgaruvchan bo‘lib, chastotaga
bog‘liq bo‘ladi, ya’ni .
Elektr filtrlar elementlarining o‘zaro ulanishlariga, alohida elementlarining soniga
va boshqa belgilariga ko‘ra ham klassifikatsiyalanishi mumkin.
2. Tarixi
Elektron filtrlarning eng qadimgi shakllari - faqat qarshilik va kondansatör yoki
qarshilik va induktorlar yordamida qurilgan passiv analog chiziqli filtrlardir. Ular
RC va RL bitta kutuplu filtr sifatida ma'lum. Biroq, bu oddiy filtrlar juda
cheklangan foydalanishga ega. Multipolli LC filtrlari javob formatini, tarmoqli
kengligi va o'tish bantlarini ko'proq nazorat qiladi. Ushbu filtrlardan birinchi bo'lib
1910 yilda Jorj Kempbell tomonidan ixtiro qilingan k doimiy k filtrlari
bo'lgan. Kempbellning filtrsi uzatish liniyasi nazariyasiga asoslangan narvon
tarmog'i edi. Otto Zobel va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan filtrlar bilan
birgalikda bu filtrlar tasvir parametrlari sifatida tanilgan. Ikkinchi jahon urushi
davrida tarmoq sintezi sohasida asos solgan Vilgelm Kauer tomonidan ilgari
surilgan muhim qadam bo'ldi. Cauerning nazariyasiga ko'ra, ba'zi bir chastotali
funksiyalarga to'g'ri keladigan filtrlar qurilishi kerak edi.
3. Passiv Filtrlar 
Lineer filtrlarning passiv qo'llanmalari qarshilik (R), induktorlar (L)
va kondansatkichlarning (C) kombinatsiyalariga asoslangan. Bu turlar umumiy
tarzda passiv filtrlar deb
nomlanadi
, chunki ular tashqi quvvat manbalariga bog'liq

---

---

emas va / yoki tranzistorlar kabi faol komponentlarni o'z ichiga

olmaydi.İnduktorlar yuqori chastotali signallarga to'sqinlik qiladilar va past
chastotali signallarni o'tkazadilar, kondansatörler esa teskari yo'nalishda harakat
qiladilar. Signal induktordan o'tadigan yoki kondansatör uchun erga yo'l beruvchi
bir filtri yuqori chastotali signallarga qaraganda past chastotali signallarga nisbatan
kamroq zaiflashuvni ko'rsatadi va shuning uchun past pass filter hisoblanadi . Agar
signal bir kondansatör orqali o'tadigan bo'lsa yoki induktor orqali erga boradigan
yo'l bo'lsa, filtr past chastotali signallarga qaraganda yuqori chastotali signallarga
nisbatan kamroq zaiflashadi va shuning uchun yuqori pass filter
hisoblanadi . Rezistorlar o'zlarining chastotali-selektiv xususiyatlariga ega emaslar,
lekin ular indiktorlarga va kondansativlarga davrning vaqt-sobitligini aniqlash
uchun qo'shiladi, shuning uchun ular javob beradigan chastotalar.İnduktorlar va
kondansatörler filtrning reaktiv elementlari hisoblanadi. Elementlar soni filtr
tartibini belgilaydi. Shu
nuqtai nazardan
, ikkita komponentdan tashkil topgan
bo'lsa ham, tarmoqli yoki tarmoqli stop filtrida ishlatiladigan LC-regulyatori bitta
element hisoblanadi.Yuqori frekanslarda (taxminan 100 megahertzdan yuqori ),
ba'zida indüktörler bitta tekis yoki tovoqli chiziqlar bo'lib, kondansatörler esa
metallning qo'shni chiziqlaridan iborat. Ushbu indüktiv yoki kapasitif metall
qismlari bug'doy deb ataladi.