«MÜhasibat uçotu və audiT» (DƏrsliK)

6.2. Mənfəətdən istifadə olunmasının auditi

Auditor mənfəətinin təyinatı üzrə istifadə olunmasını Azərbaycan Res­pub­likasının Vergi Məcəlləsi, respublika hökümətinin normativ sənədləri, Azər­baycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi və müəssisənin təsis edici sənədləri əsasında aparılır. Müəssisələrdə hesabat dövrünün balans mənfəəti (zərəri) və onun istifadəsi balansda ayrıca əks etdirilir. Balansın pasivində alınmış mən­fə­ət və onun avans olaraq istifadəsi, bölüşdürülməmiş mənfəət, balansın aktivin­də isə faktiki alınmış zərər göstərilir. Balansın yekununa ancaq hesabat ilinin və keçmiş illərin ödənilməmiş zərəri və bölüşdürülməmiş mənfəəti daxil edilir.

Hesabat ilinin mənfəətinın həmin il ərzində istifadə olunması haqqında məlumatları ümumiləşdirmək üçün mühasibat uçotu hesablar planında 81№-li «Mənfəətin istifadəsi» hesabı nəzərdə tutulmuşdur. Hesabat ilinin sonunda illik mühasibat hesabının tərtib edilən dövrdə bu hesab bağlanır. Yəni 81№-li «Mənfəətin istifadəsi» hesabında toplanmış məbləğlər dekabr ayının sonunda həmin hesabın krediti üzrə yekun yazılışları aparılmaqla 80№-li «Mənfəət və zərər» hesabının debetinə silinir.

Auditor yoxlama apararkən əldə olunmuş mənfəətin istifadəsi ilə əlaqədar olaraq Baş Kitabda, jurnal-orderlərdə, digər mühasibat uçotu yazılışlarında olan informasiyaları araşdırıb, təhlil etməklə yanaşı 2№-li «Maliyyə nəticələri və on­la­rın istifadəsi haqqında hesabat» göstəricilərindən istifadə etməlidir. Xü­su­silə mən­fə­ətdən büdcəyə ayırmalardan sonra ehtiyat kapital və fondlarına, yığının fonduna, isıehlak fonduna xeyriyyə məqsədlərinə və digər məqsədlərə ayır­maların mövcud qanunvericiliyə uyğun müəyyən olunmasına diqqət verilməlidir.

Nəzərə alınmalıdır ki, büdcəyə vergilərlə əlaqədar olan ödəmələrin tə'min etdikdən sonra qalan mənfəət məbləğinin, əgər təsisedici sənədlərdə digər ayırmalar nəzərdə tutulmamışsa, müəssisələr mənfəətin istifadə olunması təyinatını özləri müəyyən ediriər.

Hesabat ilinin bölüşdürülməmiş mənfəətinin məbləği 80№-li «Mənfəət və zərər» hesabı ilə müxbirləşdirilməklə, dekabrın yekun dövrüyyələrİ ilə 88№-li «Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)» hesabının kreditinə sliinir. Hesabat ilinin zərər məbləği 80№-li «Mənfəət və zərər» hesabı ilə müxbirləşdirilməklə, dekabrın yekun dövrüyyələri ilə 88№-li «Böiüşdürülmüş mənfəət (ödənilməmiş zərər)» hesabının debetinə silinir.

Auditor mənfəətin təyinatı üzrə istifadə olunmasının yoxlayarkən müəs­si­sə­nin mənfəətinin istifadə olunması, onun zərələrinin bərpa olunması mənbə­lə­ri, mənfəətin istifadəsində mülkiyyət sahiblərinin qərarlarının olması və həmin göstəricilərin mühasibat uçotu yazılışlarda düzgün əks olunmasına da diqqət verilməlidir.