التَّمكينُ للأمَّةِ الإسلاميَّةِ في ضوءِ القرآنِ الكريمِ so lalan ko kapakandato o pagtaw a islam sii ko Sindaw o Qur’an a Sasakawn Mohd as Sayed Mohd. Yusuf

Ino Khapakay so Kidaawaan ko okoran o Allāh  sii ko Kathapapay ko btad a mitatana sa di dn nggalbkn so kaalina on?
Datar oto a so kanggalbka ko kaalina ko btad na di niyan maphakada so kathapapay ko okoran o Allāh , na datar oto mambo a di khapakay so kidaawaan ko okoran o Allāh  sa pantag sa kapthapapay ko btad a mitatana sa di dn nggalbkn so kaalina on.
Pitharo i Mohammad Iqbal a: Mataan a so Muslim a malobay na skaniyan i phakadaawa ko okoran o Allāh  ago so btad a mitatana sa di ron kakhaalina, na so pman so Muslim a mabagr na skaniyan na okoran o Allāh  a mabagr, ago gtas iyan a di kharn. Mataan a so kathapapay ago so karondan ko manga btad a binasa, ago so masosowa a phan’gl, ago so kakowaa a sankot ko okoran o Allāh  na pd oto ko btad o manga lolobay, ago so manga karibang.
Mataan a so Mislim na da adna sa pantag sa kapphapatianod iyan ko rgs, ago pagonotan iyan so lalakaw o kamamanosiyai ko apiya anda miantap ago somiong, ogaid na inadn skaniyan sa pantag sa kaprompaki niyan ko doniya, sa ithgl iyan ko kamamanosiyai so antap iyan, ago thalasayin iyan on so kabaya iyan, ka kagiya skaniyan na adn a galbk iyan a romasay a mapnd ago rk iyan so katao a tankd a bnar, ago kagiya skaniyan na pagizaan ko btad ankai a doniya ago so kaphlalakaw niyan, ago so kaphagantap iyan.. na amay ka dapayin skaniyan o masa, ago sopakn skaniyan o kaphagingd, ago somilay ko mathito a lalan na da maadn a rk iyan so kathapapay ago so kapangalimbabaan, sa imbtad iyan so gomaan iyan, sa makipphasada ko masa, ogaid na patoray ron so kagarobata niyan on ago izmpanga iyan sa maydan, sa khatatap on a gii ron makiplotng sa taman sa gtasn o Allāh  so btad iyan (katharo i Abu al Hassan an Nadwi).
Phoon sii na minipatoray sii ko manga gomagalbk ko Islam ago so pphamanolon ko Allāh  a karinayaga iran sa ampl ago masagogod a mataan a so Islam na gaga niyan so kambolongi niyan ko manga awid a akal o manosiya sa nggolalan ko manga manosiya sa so dn so manga ginawa iran ago so Allāh  na daa phakatoronn iyan kiran a malaikat a aya kiran pnggalbk ko kapmabasoki ko manga lopa ago so kaphakatindga ko manga panaktan (factory) ago so kaphakathoa ko manga dagangan, ago so kaziapa ko kaoyagoyag. Mataan a so manga taw na siran i pnggalbk roo langon ago so salakaw ron a mapangingindaw o kaoyagoyag a waraan ago mapagiino o kaphagingd a mapiya a kapapantagan, ago zisimalawn o manosiya a matotoro. (katharo i Dr. Yusuf al Qaradhawi).
Amay ka miaadn ankai a sosonan a so inokor skaniyan o Allāh  a skaniyan i lalan o kaoyagoyag ago ongangn o thotol, na sayana a patot ko ummah a Islam a skaniyan i miangwaris ko manga nabi a kapnggalbka niyan on sa taman sa kamataananiyan so talad o Allāh  ko kapakapndato iyan, sa sarigan iyan ankai a sosonan o Allāh  a aya niyan kdgn sii ko kaoyagoyag iyan, ago sanaan iyan ankai a okit sii ko langowan a galbk iyan a andato, kakhoyagan, ago kazinanad… sa taman sa matatap so lalakaw niyan a mitotompok ko manga apo iyan a manga pipiya i amal sa taman dn ko gawii a kaphangokom o Allāh , ago taman sa matatap so pandi o toroan a mipoporo sii ko lima niyan sa pagoolowanan iyan so lalakaw o manosiya langon sa makasong siran ko lalan o Allāh  a mathito.
* * *

Bandingan a Ika Dowa
So Sosonan a Kapagrna
Pd ko manga sosonan a mitotompok ko kapakandato sa tompok a mabagr so sosonan a kapagrna a so itotoro skaniyan o katharoo Allāh  a: Opama o da rnn o Allah so manga manosiya ko sabaad kiran ko sabagi…, sa minggolalan so kabaya iyan sa kaziapa niyan ko agama niyan sa nggolalan sankai a kapagrna.
So Allāh  na katawan iyan a so marata na mlalawlanda, sa di dn khaparo o ba skaniyan mabaloy a maontol, ago di khaparo o ba niyan bagakn so mapiya a phagtho – apiya pn i kaokiti o mapiya ko manga lalan a kaphasada ago kaplintada – ka kagiya so bo so kaphagtho o mapiya na khaawidan iyan so piakalklk a khisogat ko marata, ago so bo so kaaadn o bnar sa makamomoayan na khaawidan iyan so piakalklk a ikhapandos o batal, na tankd a kapagampil o marata sa kapridoa niyan ko mapiya, sa tankd a plindingn o batal so ginawa niyan sa pnggolalan sa kambonoa niyan ko bnar sa mapkl iyan sa nggolalan sa bagr.. na phoon sii na khitana so kaphagrna ko pagltan o bnar ago so pagtaw niyan ago so ribat ago so lompokan iyan. Gioto na sosonan o Allāh . Go da dn a matoo ka a rk o sosonan o Allāh  a sambi iyan. (Sayed Qutb).
Skaniyan na sosonan a waraan a nggogolalan ko ltlt o manga taw sa siyap ko kapakathito o btad o kaoyagoyag, ago kazokod sii ko timbangan o kaoyagoyag.
O kiabayai o Allāh  na tgln iyan so manga taw sii ko toroan, sa di ran magaga so kasopak ago so kapakasilay. Pitharoo Allāh  a: O kiabayai o Kadnan ka na balowin iyan so manga taw a pagtaw a satiman, sa tatap siran dn a mabidabida i btad (paratiaya)* inonta so taw a inikalimo o Kadnan ka, a sabap roo (so di kaphagayonayon) na inadn iyan siran… (Hud 118-119).Ogaid na so Allāh  na siakaw niyan so manosiya, sa da niyan baloya a kaadn a mattgl sa daa kabaya iyan on. Ogaid na inadn iyan a kaadn a giimakanggalbk a khagaga niyan so kazamili iyan ko dowa a lalan, adn oto a lalan a toroan na adn pman a lalan a kadadag, ka an mabaloy a adn oto a lompokan o bnar na adn pman a sagorompong o ribat.. na phoon sii na khaadn so kapagrna.
Na so kiphagrnn o Allāh  ko manga taw ko sabagi kiran ko sabaad na mararankom iyan so lawan ko btad a kathidawa. Sa so kathidawa na skaniyan i kaposan a khasampayan ko karn amay ka di makambatas so salakaw ron. Sa datar o katharo a: Aya kaposan o bolong na so kapagiyaw.
So kaoyagoyag na di dn khapokasan sa saprk mata bo ko kaaadn o kaplotng ko lt o sabaad ko manga taw ago so sabagi kiran. Odi na sii ko lt o sabaad a manga kaadn ago so sabagi kiran, sa inadn o Allāh  ankai a giikaplotng odi na so giikapagrna a sii ko kaoyagoyag o manosiya, sa bialoy niyan oto a sosonan a pd ko manga sosonan iyan a so ron iyan piakanggolalan so kaoyagoyag o manosiya sa pantag sa antap a mattndo, aso khasawaan rki tano so sabagi on, na khisoln rki tano so kadaklan on.
Sabnar a miakambowat so kiatankda sankai a sosonan o Allāh  sii ko Qur’an sa ropaan a lankap, ago miakaoma so kiabathka on sii sa dowa a ayat a pd on so:
Katharoo Allāh  ko surah al Baqarah, ayat a 251) a: Opama o da rnn o Allah so manga manosiya ko sabaad kiran ko sabagi na disomala a mabinasa so lopa, ogaid na so Allah na adn a kalbihan iyan sii ko manga kaadn… (al Baqarah 251).
So ika dowa a ayat na so katharo iyan ko surah al Hajj ayat 40 a: …Opama o da rnn o Allah so manga manosiya ko sabaad kiran ko sabagi na disomala a adn a manga bibinasa a manga simbaan (sawami’) ago biya’, ago salawat, ago manga masjid a phagalowin on so ngaran o Allah sa madakl, tankd a thabangan o Allah so taw a thabangan iyan skaniyan, mataan a so Allah na Mabagr a Mabasng. So sawami’na skaniyan so simbaan o nasrani, na so biya’ na manga darpa a pzimbaan o manga pandita ko nasrani, na so salawat na so simbaan o manga yahudi, na so masajid na pzimbaan o manga Muslim.
Khaimolngan a so ayat o surah al Baqarah na pphakaoma ko oriyan o kiaaloy o ibarat a pd ko manga ibarat o giikaplotng o bnar ago so batal a so mapapayag sii ko btad o Talut ago so manga sondaro niyan a miamaratiaya, ago so Jalut (Goliath) ago so manga tantara iyan, sa aya inposan o Allāh  ko katharo iyan na so …ogaid na so Allah na adn a rk iyan a kalbihan ko manga kaadn a phakisabotan iyan a so karna ko kapaminasa sa nggolalan sankai a lalan na pangalimo a plankapan iyan so manga taw langon. (al Fakhr ar Razi ko kitab iyan a Mafatih al Gayb).
Na pphakaoma so ayat o Surah al Hajj ko oriyan o kiapakalankapa o Allāh  sa mataan a plindingn iyan so manga salinggogopa iyan a miamaratiaya, ago sii ko oriyan o kiaidini niyan kiran sa kapakithidawa iran ko ridoay ran.. sa mianinggaposan so ayat ko kiatankd o Allāh  sa onayan a mabagr a so katharo iyan a: …matamataan a thabangan dn o Allah so taw a tabangan iyan (so agama o Allah) mataan a so Allah na Mabagr a Mabasng.
Pagosayin tano sa phakatalingoma so ayat ko surah al Baqarah ago so osayan on o manga pananafsir:
Pitharoo Allāh  a: Oda so kinirnn o Allah ko manga taw ko sabagi kiran ko sabaad na disomala a mabinasa so lopa, ogaid na so Allah na adn a rk iyan a kalbihan ko manga kaadn. (al Baqarah 251).
Pitharoo al Fakhr ar Razi ko tafsir iyan ko maana o kapagrna a: Skaniyan so kinisogoon o Allāh  ko manga taw o agama niyan ko kapranga ko manga kafir (Mafatih al Gayb).
Oriyan iyan na pitharo iyan ko kitotompok ankai a katharo ko miaonaan iyan a: Gowani a payagn o Allāh  a so kabinasaan a mitatana a minisabap ko Jalut ago so manga sondaro niyan na miapowalas sabap ko bagr o Talut ago so manga sondaro niyan, ago so kiabonoa o Daud ko Jalut, na adn a piayag iyan ko oriyan oto a katharo a makararankom sa langowan a kiatalasaya sankoto, a skaniyan so mataan a so Allāh  na iphagrn iyan so manga taw ko sabaad kiran ko sabagi ka an di khabinasai so doniya, sa pitharo iyan a: …Oda so kinirnn o Allah ko manga taw ko sabagi kiran ko sabaad na disomala a mabinasa so lopa….
Go pianothol o al Qurtubi ko tafsir iyan a phoon ko Ibn Abbas so katharo iyan ko maana ankoto a ayat a: Opama o da so kinirnn o Allāh  ko ridoay so manga sondaro o manga Muslim na disomala a makadaag so manga pananakoto, sa phamonoon iran so miamaratiaya ago mbinasaan iran so manga ingd ago so manga masjid a giizambayangan.
Pitharoo i Sayed Qutb ko tafsir iyan a Fi Dhilal al Qur’an a: Sabnar a kiabayaan o Allāh  a kabaloya niyan ko linding iyan ko siran oto a miamaratiya a khatarotop sa nggolalan kiran sa so dn so ginawa iran i makapnggalbk on, sa datar oto a pkhadianka so gii ran kakhasad sii ko masa a kasasagad ankoto a gii ran kapagrna, sa so katataragombalay a onayan na di niyan khapokaw so langowan a gaga a mipopondo ron sa datar o kakhapokaw niyan a skaniyan na massmpang iyan so piligro.. sa phagrn skaniyan ago giimakipagrna, sa pthimoon iyan a langowan a bagr iyan sa kambalaka niyan ko bagr a domadazang on. Na sii sankai na phakabagr a langowan a pizasokowan iyan sa pagosarn iyan a langowan a tiagoon o Allāh  a kapasang sa katonaya niyan ko sangan iyan, sa makithabanga ko manga pd a pizasokowan a salakaw sii ko gii ran kanggalbk a mamagpda siran, sa pantag sa kinggmawn iyan ko pithamanan a khagaga niyan, sa imbgay niyan a langowan a matatangan iyan a bagr ago kapasang ago panagontaman sa pantag sa kisampay niyan ko pithamanan a tarotop a iniokor on, ago so piagiasa on a pd sa kadianka.
Sa so ummah a ipamamayandg iyan so panolon ko Allāh , na makapagiino sii ko kapokawa ko langowan a pizasokowan iyan, ago so katimoa ko langowan a bagr iyan, ago so katinsa ko langowan a gaga niyan, ka an matarotop so kaphagtho iyan sa madianka so kapkhasad iyan, sa mapagiasa skaniyan sabap roo ko kapagawidi niyan ko sarig a mala ago so kiphamayandgn on.
So katho’ a magaan a so daa khipaliogat iyan a dokaw ago margn, ago so pthoron a malbod a mananaw sii ko manga taw a domadarkt a domdkha na khabinasa niyan ankoto a manga bagr ko kakhapayag iyan, ka kagiya di iyan ipphanolon, ago di niyan phangoyatan.. gioto a so kapakataban a magaan a malbod na malbod a kapkhada iyan ago so kapkhadadas iyan sa nggolalan sa dowa a sabap:
Paganay ron: Kagiya skaniyan na mababa i arga a daa miakorban on a panagontaman a masakit sa ginawa.
Ika dowa: kagiya so miakaparoli ron na da mabarasa so bagr iran sii ko kaziapa on, ago da makamanga so panamar iran, ago da matimo sa pantag sa kazokata on, na skaniyan oto na di phanamar ago di pthimo sa pantag sa kaplindinga on.
Na misabap roo langon – ago misabap ko salakaw ron a pd ko nganin a ipphangndao o Allāh , na mataan a so Allāh  na bialoy niyan so kaplindinga niyan ko siran oto a miamaratiaya a khatarotop sa nggolalan ko manga ginawa iran sa da niyan baloya a pammgayan a thana kiran a phoon sa langit sa daa dokaw ron.
Mataan a adn a sabaad a manga taw a aya mapipikir iran na amay ka so Islam na agama o Allāh  na skaniyan a Allāh  na thabangan iyan so agama niyan, sa daa patoray kiran a ba iran awidn a akal ankai a btad odi na ba iran korbana sa pantag on a langowan a mala kiran i arga a nganin, sa gianan na panarima a ribat sii ko paratiaya, ago kapakasisilay ko kapamimikiran. Mataan a so Allāh  na pitharo iyan a: Pakithidawa kano kiran ka ziksaan siran o Allah sa nggolalan ko manga lima niyo… (at Tawbah 14).
Go pitharoo Allāh  a: O khabayai o Allah na daagn iyan siran, ogaid na kagiya ithioba iyan ko sabaad rkano so sabagi… (surah Mohammad 4).
Sii sankai a ayat na pitharoo an Nasafi a: O kiabayai o Allāh  na saopan iyan siran sa di nggolalan sa kathidawa, sa mosar sa pd a khasabapan ko kaantiyor ka datar o katamboni kiran ko lopa, odi na masogat siran a linog ago so salakaw roo. Ogaid na inisogo iyan rkano so kapakithidawa kiran ka an iyan matiyoba so sabagi rkano so miamaratiaya sii ko manga kafir sa nggolalan sa kathidawa ka iplompiyo to ko miamaratiaya, ago ipagantiyor ko manga kafir.
Sii ko along ankai a ayat na pitharo i Sayed Qutb a: Mataan a so Allāh  gowani a ipaliogat iyan ko miamaratiaya so kanjihad sa lalan on na di niyan oto pnggolawlaan sa ba pantag sa phangni kiran sa tabang - mawatan a di patot - sii ko kaziksaa niyan ko siran oto a manga kafir, skaniyan a Allāh  na gaga niyan so kapolanga niyan kiran sa mamantk a di misankot ko miamaratiaya, aya mataan na gioto i kapthiobaa niyan ko manga oripn iyan ko sabaad kiran ko sabagi, sa makaayon ko sosonan iyan a Allāh  a nggogolalan, so Allāh  na pkhowa ko miamaratiaya ko masa a kapzogoa niyan kiran ko kapakithidawa iran ko manga kafir ago so kapowalasa kiran sa sapng ko okoran iyan, ka o kiabayai niyan na saopan iyan so manga kafir sa mapayag, sa datar o kiasaopi niyan ko sabagi kiran sa minggolalan sa solapay a ig, odi na sowara a matanog sa miapolang siran, odi na sambr a ndo a phakapolang, odi na salakaw a okit a kasaopi niyan kiran, ogaid na skaniyan a Allāh  na khabayaan iyan ko manga oripn iyan a miamaratiaya so mapiya, sa pthiobaaan iyan siran ago pzinanadn iyan siran ago phagompiyaan iyan siran, ago phlbodn iyan kiran so manga sabap o pankatan a maporo, ago so darpa a pondiyong.
Adn pman a sabagi a nanayawn iyan sankai a agama ko kababaloy niyan a sosonan o Allāh  ko kaoyagoyag o manosiya, a kanggalbk iyan sii ko kaoyagoyag o manosiya sa okit a salamankiro a di zabotn so sabap iyan, sa di dn itongn so waraan o manosiya ago so gaga iran a waraan ago so btad iran a barandiya sii ko apiya antonaa a pankat o manga pankatan o kaphagtho iran, ago sii ko apiya antonaa a masa a pd ko manga masa iran..na sii ko kailaya iran sa di pnggalbk sankai a okit, ka aya kapnggalbk iyan na sii ko tamana o gaga o manosiya, ago sii ko tamana o btad a barandiya o manosiya.. sa giankai a bagr ago giankai a btad na giimakazolbiya a pd iyan na gii siran on makaprarad sii sa manga masa sa rarad a mapayag, odi na makaphrarad siran a dowa sii ko taman a katharimaa on o manga taw. Ago khabaloy so kaphrarad iran a dowa a makasosopak sii sa manga masa a salakaw, sa pkhidaplak so manga taw o kapnd o bayank (a inadnan on) ago so gamit o manga panginam ago so baya a ginawa sa di ran smbagn so tawathawag o agama odi na so kasangor iran a pd iyan sii ko lalan iyan sa kaantap a tarotop, na sii ko kailaya iran sankai a manga rinayagan na mataan a khasogat siran a kaola a pangindaw a da siran maadn a ba iran oto pakatatanaa, odi na masogat siran a sankaan sii ko agama sa mamantk.
Sa giankai a maririnkit a manga karibatan na pkhaadn skaniyan langon phoon sa karibatan a satiman a skaniyan so di kasasabota ko waraan ankai a agama ago so lalan iyan, odi na so kapkhalipati sankai a kamataanan a paganay a malbod.
Mataan a giankai a agama na sosonan o kaoyagoyag o manosiya, sa khatarotop so kakhamataani ron sii ko kaoyagoyag o manosiya sa nggolalan sa panagontaman a manosiya sii ko manga tamana o gaga o manosiya (…) na aya paratobowan iyan a onayan na mataan a di skaniyan khalipat sa sakotika bo, sii ko apiya antonaa a galbk ago sii ko apiya antonaa a lalakaw sii ko tabiat o waraan o manosiya, ago so manga tamana o gaga niyan ago so btad iyan a barandiya.. ago sii ko waqto dn oto na khisampay niyan ko da a miakasampay ron a sosonan a salakaw a pd ko taong o manosiya ko kapamantk iyan.
Ogaid na so karibat langon na pkhaadn phoon ko di kasasabota ko waraan ankai a agama, odi na so kapkhalipati ron, ago so kananayaw sa manga mujizah a so di somasarig ko btad o manosiya sa nggolalan ko waraan iyan ago so manga kabaya iyan ago so iyasa iyan ago so bagr iyan ago so btad iyan a barandiya langon, ago phagwaswas so shaytan sii ko manga rarb sa gii niyan tharoon a:
Ba di skaniyan na (agama a) phoon ko Allāh ? Ba di skaniyan na agama a phoon ko bagr a gaos a daa phakarn on a shayi? Na inowai a sii bo giinggalbk ko manga tamana o gaga o manosiya? Ago ino niyan pangindaw so panamar o manosiya? oriyan iyan na ino di phakataban lalayon? Ago di phakataban sa lalayon so manga pagtaw niyan? Ago ino to pthabana o manga taw o batal so pagtaw niyan a siran so manga taw o bnar ko sabaad a manga masa? Langon dnai na manga pakaiza ago manga sankaan a pphakambowat sa onga o di kasasabota ko kamataani a paganay ko waraan ankai a agama, ago so lalan iyan, odi na so kapkhalipati ron.
Mataan a so Allāh  na gaos iyan – sa daa sankaan on – so kasambii niyan ko waraan o manosiya, miaadn skaniyan a khagaga niyan a kaadna niyan on ipoon dn sa paganay sa waraan a salakaw. Ogaid na skaniyan a Miangadn na kiabayaan iyan a kaadna niyan ko manosiya sa nggolalan sankai a waraan, go kiabayaan iyan a kaadn iyan a rk ankanan a manosiya sa kabaya ago katarima, go kiabayaan iyan a kabaloya niya ko toroan a onga o panagontaman ago so katmo ago so katarima. Go kiabayaan iyan a katarotop o kamataani ko sosonan iyan ko kaoyagoyag sii ko kaoyagoyag o manosiya sa nggolalan sa panagontaman a manosiya, ago sii ko manga tamana o gaga o manosiya, go kiabayaan iyan a kisampay niyan phoon sankai langon sa sii ko dianka o khibgay niyan a pd sa panagontaman sii ko manga tamana o manga btad o kaoyagoyag iyan a mimamasa.
Go giankai a sosonan o Allāh  a so ititindg skaniyan o Islam sa datar o kiniomaan on o Mohammad  na di khamataanan sii ko lopa sii ko doniya o manga taw sa ba giya bo a kathoron iyan a phoon ko Allāh , go di pn khamataanan sa ba giya bo a khizampayin on ko manga taw ago so kaphayaga on, ago di pn khamataanan sa ba nggolalan ko tgl o Allāh  sa datar o giikanggolalan o sosonan iyan sii ko kaphlibt o manga doniya ko kawang, ago so kapthnkayos o manga bitoon, aya mataan na khamataanan sa nggolalan sa awidan skaniyan a Islam a sagorompong a manga taw sa pharatiayaan iyan sa paratiayaa a tarotop, ago phaginontolan on ko dianka a gaga niyan ago mbalowin iyan oto romasay o kaoyagoyag iyan, ago aya zndadan o pangindaw niyan sa pantag sa kamataani niyan on sii ko poso o manga salakaw, ago sii ko kaoyagoyag iran a kanggalbk sa datar oto, ago pphrang skaniyan sa pantag sankai a antap, sa da dn a plambaan iyan a panamar ago da pn a gaga, sa palaya iyan dn pagosarn sa kisampay ko simalaw.
Phrangn iyan so kalobay o manosiya, ago so toroan o manosiya, ago so panagontaman o manosiya sii ko manga ginawa niyan ago so manga ginawa o salakaw ron, ago phrangn iyan so siran oto ipzonggod siran o kalobay ago so baya a ginawa ago so kadaa plng sa pantag sa kapagalangi sankai a sosonan.
Sa khisampay – ko oriyan ankai langon – ko kapmataani niyan sankai a sosonan o Allāh  sii ko dianka ago so pankat a so khagaga skaniyan o waraan o manosiya. Sa iphanagipoon iyan so manosiya phoon ko titik a so katatagoan kiran, sa di niyan plipatan so btad iran a kamamasaan, ago so manga pangindaw ankoto a btad iran sii ko kaphlalakaw o manga pankatan ankoto a sosonan ago so gii niyan kapakathondotondog.
Oriyan iyan na phakataban ankai a sagorompong sii ko ginawa niyan ago sii ko manga ginawa o manga taw a pd iyan sa isa masa, ago ndaagn skaniyan sa isa a masa… sa giankoto a panamar iyan na pnggolalan ko dianka o khibgay niyan a pd sa panagontaman, ago so dianka o khakowa niyan a pd sa manga okit a kanggalbk, ago sii ko dianka o iniokor on sii ko kiapilia niyan sankai a manga okit ago sii ko onaan o langowan a shayi, ago sii ko onaan o langowan a panagontaman, ago sii ko onaan o langowan a okit na adn a matatago roo a onayan a salakaw a:
Skaniyan so ay kala o blangan o kiambalantan ankai a sagorompong sankai a antap a pipikirn iyan, ago so kablang o kinitindgn iyan ko kamataani sankai a sosonan sii ko ginawa niyan, ago ay kala a kitotompok iyan ko Allāh  a khi rk sankai a sosonan, ago so kala o sarig iyan on ago so kabagr o kazasarakan iyan on.
Sabnar a piamaawing o Allāh  so mbawataan o Israil sii ko di ran kasasabota sankai a kamataanan a pakaasal o waraan ankai a gama o Allāh , gowani a somanka siran ko kazold iran ko lopa a sosotin a so inipaliogat kiran o Allāh  so kanggobata on. Sa piangni ran ko Musa  a kasangana niyan ago so Kadnan iyan sankai a mala a galbk. Pitharoo Allāh  a: Pitharo iran a hay Musa mataan a skami na di maki ron dn zold sa dayon sa dayon ko tnday o katatago iran on (so manga amaliqah a magiingd sa Palistine) sa lalakaw ka ska ago so kadnan ka sa pakithidawa kano kiran ka skami na sii dn a domadarkt (al Ma’idah 24).
Sa pd sa paliogat ko pagtaw a Islam a kasabota niyan ko sosonan o Allāh  ko kiphagrnn iyan ko manga taw ko sabaad kiran ko sabagi, ka an iyan masabot a aya sosonan o Allāh  sii ko kambinasaa niyan ko batal na so adn a makatindg ko lopa a bnar a mapapayag sa pagtaw (ummah), oriyan iyan na ibadas o Allāh  so bnar sii ko batal na maantiyor iyan sa magombasay (sa nggolalan sankai a sagorompong).
Go patoray a masabot iyan a mataan a so Allāh  na o kiabayai niyan na tabangan iyan so manga sogo iyan langon siran sa nggolalan sa katharo a phoon on sa saprk mata sa da dn a manga sabap iyan odi na panamar a manosiya a kharambit on, ago da pn a khaadn roo a kaphagrna o manga taw o banar ago so ronda o batal.
Ogaid na so sosonan o Allāh  na miannkayos sii ko langowan a manga sogo, ago minggolalan ko Mohammad  ago sii ko ummat iyan, sa khatatap a tomtnnkayos ko tnday o masa.
Sa di montod so pagtaw o bnar sa manga boklo siran sa aya phnayawn iran na so kanggolalan o sosonan o Allāh  sa daa galbk on a phoon kiran ago daa panagontaman, ka mataan a siran sankai a btad na di ran khitindg so bnar ago di siran khaadn a pagtaw niyan a siran na manga boklo a domadarkt.
So bnar na mangingindaw sa panagontaman ago thkhs a ithindg iyan skaniyan, ago manga lima a pnggalbk on, ago manga poso a phanalinggagaw ron, ago manga anggawta a thaalok on, mataan a mangingindaw sa gaga a manosiya a mabagr a mabasng ago bagr a somasabot a giinggalbk.. mataan a mangingindaw sa panagontaman a manosiya, ka kagiya gianan i sosonan o Allāh  sii ko kaoyagoyag ko doniya a sosonan a nggogolalan. da dn a mataoon ka a sambi o sosonan o Allah, go daa matoon ka a kakhaalin o sosonan o Allah (Fatir 43).
Sa datar anan a pphakarayag a so sosonan a kapagrna na pd ko sosonan o Allāh  sii ko doniya iyan ago so manga kaadn iyan, ago skaniyan pn na sosonan a di mipndaraynon a mitotompok ko kapakandato o ummah Islamiyyah, sa daa patoray ko ummah a rowar sa kasabota niyan sankai a sosonan, ka an iyan kanggonai a skaniyan na giinggalbk sa pantag sa kapakandod o kapakandato a so inibgay ron a talad o Kadnan iyan a Rabbul Alamin.


Bandingan a Ika Tlo
So Sosonan a Kazapankat
So kazapankat (tadarruj) na sosonan o Allāh  sii ko kiapangadn iyan ago sii ko doniya iyan, a skaniyan na pd ko manga sosonan a di mipndaraynon a so wajib ko ummah a kaisiyapa niyan on a skaniyan na giinggalbk ko kapakandato iyan.
Aya kasiapa ko sosonan a kazapankat sii ko kanggalbk sa pantag sa kapakandato na aya maana oto na so kazapankat o ummah sii ko gii niyan kanggalbk sa pantag sa kapakandato iyan sa magphoon ko malbod na pzong ko margn on, ago phoon ko margn sa zong ko lawan on sa kargn, ago phoon ko antap a marani sa pzangor ko antap a mawatan, ago phoon ko plano a sagintas sa phagantap ko plano a rankom a lankap… sa datar anan.
Sa aya poonan ankai a sosonan na so kathankda niyan sa so lalan na mawatan - balabaw ron sankai a masa a miagarimaw ron so jahilyyah sa kinowa niyan so iyasa iyan ago so gomaan iyan, ago miaadn so marata ago so kambinasa a miamalampak so bkaw niyan ago so manga dalig iyan sa mabagr sii ko piaganakanakan o ummah - a sii sankai na opama o ktasa niyan so lalan sa salakad a rakhs o kapnd o awid iyan ago so kala o awid a akal iyan na disomala a maadn so kathphd sa lantay, sa aya phakatondog roo na so kakhidaplak ago so kopay sa di iprampay ko apta. Ago btad oto a khapakay a ba dn makawitwit sa kabianasa a lbi a mala ago mabagr. Ago aya phoonan iyan na so gonanao o Islam sii ko kapndolona ko manga taw ago so khipliyon kiran phoon ko manga lilibotng sa makasong siran ko sindaw ago so kambalaya ko parinta iran a Islam a mala…sabnar a mianagipoon so panolon sa giizapankat, a iphlalakaw niyan so manga taw sa lalakaw a mananaw, sa mianagipoon ko pankat a kapphamili sa onota ago inampda, ago so kaptharagombalay sa poonan, oriyan iyan na so pankat a kaphrompaka ago kapagrna, oriyan iyan na so pankat a kapakadaag ago kapakandato, sa da maadn o ba maparo a managipoon ankai a panolon sa makaisaisa langon sa satiman a masa, ka o masowa oto na aya khaadn na so margn ago so kidaplak.
So kakowaa sankai a sosonan na pithamanan a patoray, sabap sa adn a sabaad a giinggalbk ko kalamalama o panolon a Islam a aantapn iran a so kapakandato na khaparo a kamataanan sii ko kapitapita ago kagabigabi, sa khabayaan iran a kaalina iran ko btad a so pphangongoyagan o Ummah a Islam sa saprk mata, sa di ra dn pagilayin i khabolosan iyan ago di ran zabotn so manga masa ago so manga btad a makaliliyot sankai a btad a makamomoayan, ago di siran dn phagiasa, ko manga pangonaan iyan ago so manga okit iyan.
Sabnar a piakasangor o Allāh  so manga pamikiran tano sii sankai a sosonan sii sa madakl a darpa, so Allāh  na inadn iyan so manga langit ago so lopa sa sold a nm a manga gawii, a katawan oto o Allāh  so dianka iyan, a so khagaga niyan a kaadna niyan on sa saprk mata.
Go datar oto so kiaphankapankat o kiaadna niyan ko manosiya ago so binatang a langon dn oto na kazapankat sa taman sa madianka sa ayon ko sosonan o Allāh  a maongangn.
So sosonan a kazapankat na matatankd sii ko pangitaban a Islam sa ropaan a mapayag a maggdam, a gianan na pd ko kiapakalbodi o Islam ko manosiya, a so siniyap iyan kiran so sosonan a kazapankat sii ko imbtad iyan kiran a manga bitikan a wajib ago haram, sa khatoon tano skaniyan gowani a ipaliogat iyan so manga paralo o Islam ka datar o sambayang, kaphowasa, kandiakat, a inipaliogat iyan sa minggolalan sa manga pankatan sa taman sa mianinggaposan sii ko bontal iyan a kaposan a so ron mithakna.
Pitharoo A’isah ko kinipaliogatn ko sambayang a:
Inipaliogat so sambayang ko paganay a kipaliogatn on sa ndodowa rakaat, oriyan iyan na inomanan sii ko kapakaiingd, na tiatap so dowa rakaat sii ko giikaplayalayag. (pianothol i al Bukhari).
So powasa na inipaliogat sa paganay sa kazamili, sa taw a khabaya phowasa na phowasa odi na ba dn bgay sa sanggar a pangnnkn, sa taman sa inipaliogat so kaphowasa ko Ramadhan.
So zakat na inipaliogat sa paganay sii sa Makkah sa mamantk a di katatamanan ago di misasankot sa dianka ago kathmg, sa inibagak sa sii matitimo ko ranon o manga taw a phammgay, oriyan iyan na inipaliogat sa adn a manga nisab iyan ago dianka iyan a mattndo sii sa Madinah.
Datar oto pn so manga isasapar a manga haram, a da makaoma so kiaharama on sa ba miakaisaisa, sabap ko katawi o Allāh  ko kadalm o rarad iyan ko manga ginawa o manga taw ago so kiapangsb iyan ko kaoyagoyag a tinanggisa ago sagorompong, na kna o ba pd sa ongangn so kasapari ron ko manga taw sa sogoan a mamantk a phakambowat kiran, aya ongangn na so kapagiasaa ko ginawa iran ago so pamikiran iran ko katharimaa on, sa pakaokitn siran ko bitikan a kazapankat sii ko kaharama on sa taman sa amay ka makaoma so sogoan a phamitas na maadn siran sii ko kanggagaan ko kipnggolalann on sa gii ran matharo a: Miamakin’g kami ago miangongonotan kami.
Sii sankanan a maana na giitharoon o ina o miamaratiaya so bai a A’ishah a iphropa niyan so giikazapankat o kipmbtadn ko kitab ago so kapthoron o Qur’an a:
Aya paganay a tomoron ko Qur’an na manga surah a matatago on so kaphagaloya niyan ko sorga ago so naraka, na kagiya thakna so manga taw ko Islam, na tomioron so btad o halal ago so haram, opama o aya dn a paganay a tomoron na so lalangan a di niyo paginoma so pakabrg ago di kano pzina, na disomala a tharoon iran a: Di ami dn imbagak so pakabrg ago so kazina sa dayon sa dayon.
Aya lbi a mapayag a ibarat a katotokawan sii sankai a bandingan na so kiazapankat o kiaharama ko pakabrg, a sabnar a miaadn a mangngsb ko manga ginawa o manga taw sa ropaan a mala, na pd sa ongangn a kasapari kiran on sa okit a kazapankat.
Gowani a makaoma so Nabi  sa Madinah na miaoma niyan so manga taw ron a phaginom siran sa pakabrg ago pkhan siran sa pindarmtan, na iniiza iran ko Rasūlullāh  so makapantag roo, na piakatoron o Allāh  so katharo iyan a: Ipagiza iran rka so makapantag ko pakabrg (kham’r) ago so kandarmt, na tharo anka a kadadalman siran a dowa sa dosa a mala ago manga gona a rk o manga taw… (al Baqarah 219). Na tialowan so Umar na biatiya on ankoto a ayat, na pitharo iyan a: Ya Allāh  rinayag anka rkami so btad o pakabrg sa rinayagan a mapayag, na tomioron so ayat ko surah an Nisa’ a: Hay so miamaratiaya di niyo phakaranii so sambayang a skano na khikabbrg… (an Nisa’ 43).
Sa miaadn so pag’bang o Rasūlullāh  a igira pitharo iyan so: Song kano ko sambayang, na itawag iyan a: Daa makapzam-bayang a mabbrg, na tialowan so Umar na biatiya on ankoto, na pitharo iyan a: Ya Allāh  rinayag anka rkami so btad o pakabrg sa rinayagan a mapayag. Na tomioron so ayat ko surah al Ma’idah a: Hay so miamaratiya mataan a so pakabrg ago so kandarmt ago so manga barahala (anzab) ago so kaprimar (azlam) na marzik a pd sa galbk a shaytan na pakawatani niyo skaniyan, ka an kano makadaag * Mataan a khabayan o shaytan a kitanaan iyan ko ltlt iyo ko kapridoay ago so kakhakararangita sii ko pakabrg ago so kandarmt, ago pagrnn kano niyan ko katatadmi niyo ko Allah ago sii ko sambayang, na ino itharg iyo?! (al Ma’idah 90-91). Na tialowan so Umar na biatiya on ankoto, na kagiya misampay ko katharoo Allāh  a: Ino itharg iyo?! Na pitharo o Umar a: Initarg ami dn, initarg ami dn.
Sa datar anan a pphakarayag phoon ko manga pankatan o kazapankat sii ko kabtad sa kitab so kala o Islam ago so limo o Allāh  ko manga Muslim.