Dördüncü Madde
Müşteri yıldızının sürat ve istikametini, yavaşlama ve duraklamasını,
geriye dönüş ve şaşırmışlığını, güneş ile olan bağlantı ve yakınlığını
bildirir.
Ey aziz, malûm olsun ki, astronomlar demişlerdir ki: Müşteri yıldızı aynı
zamanda kâh sürat ve kâh istikamet ve kâh yavaşlama ve kâh duraklama ve kâh
geri dönme ve kâh bu durumların tekrarı halindeki şaşırmışlığının
açıklanması budur ki: Bu yıldız, döndürücünün en yükseğinde bulundukta;
kendi merkezinin hareketi, döndürücü feleğin merkezinin hareketine burçlar
sırası üzere uymasıyla, yıldız hızlı hareket eder görünür. Ne zaman
yıldız, döndürücünün alt tarafına bir miktar eğimli olup, düz hareket eder
ve yıldız döndürücünün eteğine inmesi durumunda yavaş hareket eder
görünür. Zira ki, yıldızın kendi merkezi, inişte olduğundan hareketi
görünmez olur. Yıldız, döndürücünün en altına yakın oldukta; kendi
merkezinin burçlar sırasına ters hareketi, döndürücüsünün merkezinin
taşıyıcısı hareketiyle sıraya uygun olan hareketine eşit olup; iki hareket
birbirine mukabil gelip, muarız olduğu için yıldız durur görünür. Yıldız,
döndürücünün aşağısında bulundukta; kendi merkezinin hareketi,
döndürücüsünün merkezinin hareketinden fazla olup, yıldız geri döner
görünür. yıldızın dönüşü tamam olup, iki hareket yine eşitlendikte; ikinci
olarak durur görünür. Bu duruştan sonra yine yavaş hareket ediyor görünür.
Zira ki, yıldızın kendi merkezine uygun olmakla, hareketi görünmez olup,
ancak döndürücünün merkezinin hareketi görünür. Bundan sonra yavaş hareketi
yine düzelir ve süratli görünür. Halbuki yıldız, kendi döndürücüsünde
dönüşünü ihtilâfsız tamam eder. Zira ki, yıldızların ve feleklerin
hareketleri kendi küreleri kuşağına kıyasla benzer ve düzgündür. Yıldızın
geriye dönüşünden önceki durağına: Makam, sonrakine: İkinci makam derler.
Müşteri yıldızının geriye dönüşü dört ay, düzgün hareketi sekiz ay dokuz
gündür. Bu yıldızın eğilimli feleği, güney ve kuzeye burçlar kuşağından
birer buçuk derece eğimi var ise; döndürücü feleğinin dahi doruğu ve eteği
dahi eğilimli felekten kâh güney tarafına, kâh kuzey tarafına eğilimli
olup, ikibuçuk derece enlem farkı bulunmakla, yürüyüşünde şaşırmış gibi
görünüp, şaşırmış olarak isimlendirilmiştir. Bu müşteri yıldızına, güneşe
nispetle ârız olan bağlantı ve yaklaşma beyanı budur ki; bu yıldızın, zühal
gibi daima döndürücüsünün ortasından kendi cisminin merkezi uzaklığı;
güneşin merkezinin burçlar feleğinde olan ortasından döndürücünün
merkezinin ortası gibidir. Bu durumda, müşteri yıldızı, döndürücüsünün
doruğunda bulunduğunda sürekli güneşle aynı hizada olur. Zira ki güneşin
merkezi, döndürücünün merkezinden uzaklaştıkça, döndürücünün orta
doruğundan yıldızın merkezi dahi güneşin uzaklığı kadar uzak olur. Güneş,
döndürücünün merkezine karşı oldukta; yıldız dahi döndürücünün eteğine
inmiş olur. bu durumda, bu yıldızın güneşle yakınlığı, sürekli
döndürücüsünün zirvesinde bulunduğu halde vâki olur. Güneşle karşı karşıya
gelmesi, döndürücüsünün eteğindeyken olur. Bu yıldızın güneşe iki yaklaşışı
arasında olan süre, bir sene otuzüç gündür.
Beşinci Madde
Müşteri yıldızının doruk ve eteğini; tepe ve kuyruk düğümlerini; tabiat ve
vasıflarını; uzaklığını mesafesini ve cismin ölçüsünü bildirir.
Ey aziz, malum olsun ki, astronomlar demişlerdir ki: Müşteri yıldızının
doruğu, tepe ve kuyruk noktaları arasından yani eğilimli feleğinin, burçlar
feleğinden kuzeye fazla eğiminden yirmi derece öndedir. Şimdi müşterinin
doruğu, tepe düğümünden yetmiş derece geridedir. Zühal ile müşteriden başka
şaşırmış yıldızların dorukları, tepe düğümlerinden doksan derece kuzeyde
bulunurlar. Çünkü doruklar ve etekler, yukarıda açıklandığı üzere, sâbit
feleklere uygun hareket ederler. Müşterinin doruğunun burçlar feleğindeki
mekanı rumî tarihin asiz senesinde başak burcunun ondokuz buçuk derecesinde
belirlenmişti. Eteği dahi balık burcunun ondokuzbuçuk derecesine ulaşmıştı.
Tepe düğüm noktası, yengeç burcunun dokuçbuçuk derecesine gelmişti. Kuyruk
düğümü, oğlak burcunun dokuçbuçuk derecesinde kalmıştı. Halen rumî tarih,
ikibin altmışdokuz seneye erip, hicrî tarih de binyüzyetmiş seneye
yetmiştir. O halde asîz tarihinden bu tarihe gelinceye dek, her yetmiş
seneyi bir dereceye dağıtmakla bütün noktalar takriben sekiz derece
gitmiştir. Bu minval üzere hesap etmek, her tarihte bütün noktaların
yerlerini belirler.
Müşteri yıldızının tabiatında ve övgüye değer vasıflarında, müneccimler
sözbirliği edip, demişlerdir ki: Müşterinin tabiatı itidal üzere sıcak ve
rutubetli olup, gündüz erkeği olmakla; büyük uğurlu nâmıyle
isimlendirilmiştir. bu yıldızın vasıfları: Din gayreti, ilim, hilim, haya,
cömertlik, tevazu, akıl, iffet, talakât ve fasihlik bulunmuştur. Bu yıldız,
rahimlere düşen döllere tali olsa, Hak'kın emriyle bunun selîm tabiatı ve
övülmüş vasıfları, onlara sirayetle yaratılıp ve huy olup, talileri müşteri
hüküm olunur. "Annesinin karnında kutlu olan kutludur," hadisi gereğince;
onlar o saadetle dünyaya gelip, her biri sait (kutlu) bulunur. Bu yıldız,
pazartesi gecesine ve perşembe gününe hakimdir. O gecenin günbatımından
sonra ve bu gündüzün gün doğumundan sonra birer zaman saatleri, bu yıldıza
nispet kılınmıştır.
Müşteri yıldızının ve mümessil feleğinin uzaklık mesafelerinde ve
kalınlıklarında ve cisimlerinde rasatçılar, geometriciler ve matematikçiler
ittifak edip, demişlerdir ki: Müşterinin mümessil feleğinin yumuk yüzeyinin,
âlemin merkezinden uzaklık mesafesi takriben yirmiiki bin kere bin ve
dokuzyüz doksan ikibin dörtyüzseksenyedi fersah ölçülmüştür. Çukur
yüzeyinin ise, uzaklığı takriben ondörtbin kere bin ve yediyüzyetmişbin
dokuzyüs kırkdört fersah hesap kılınmıştır. Bu mümessil feleğin kalınlığı
takriben sekizbin kere ybin ve ikiyüz yirmi bin beşyüzkırküç fersah
bulunmuştur. Müşteri yıldızının cismi, takriben yer cisminin yarısı kadar
bulunup, hepsi delillerle ispat olunmuştur. (Allah daha iyi bilir.)
13-BÖLÜM:
BEŞİNCİ BÖLÜM
Beşinci göğün yapısını ve burada hâkim ola merih yıldızının vasıflarını beş
madde ile açıklar.
Dostları ilə paylaş: |