277- mashq. O‘qing, ravishlarni topib, to‘liq morfologik razbor qiling. Ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarni morfemalarga bo‘ling.
1. Attang, putyovkani shu yoqqa olmabsiz-da. (S. Ahm.) 2. Matluba qurilish kontorasiga ishga kelganiga picha bo‘lgandi. (E. Nosirov.) 3. U maktabga bizdan ikki yil ilgari kirgandi. (K. Abukov.)4. Ro‘parada egilib o‘sgan archa ko‘m-ko‘k yashnab turardi. (S. Yunusov.) 5. Ayriliqda o‘tgan vaqt ichida har ikkisida ham xiyla o‘zgarishlar yuz bergan, ammo ular hamon bir-birlariga intilardilar. (L. Batь.) 3-ilova Mustaqil ishlarni tekshirish;Talabalarning uyda mustaqil tarzda turli badiiy asarlardan olib kelgan mavzuga oid gaplari tahlil qilinadi. Javoblarning to‘g‘riligi talabalar tomonidan kuzatilib, tegishli o‘rinlarda tuzatishlar kiritilib boriladi.
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR: 1. Ravishlar qo‘shimchalar yordamida qanday so‘z turkumlaridan yasaladi?
2. Qo‘shma ravishlar qanday yasaladi?
3. Qo‘shma ravishlar qaytarzda yoziladi?
4. Juft ravishlar qanday yasaladi?
5. Takroriy ravishlar qanday yasaladi?
6. O‘rin-payt va chiqish kelishigi shaklida ravishga aylangan so‘zlar haqida gapiring.
7. Qanday so‘zlar ravishga ko‘chadi?
8. Ravishlarning otlashishi haqida gapiring.
9. Sodda tub va sodda yasama ravishlarga 3 tadan misol keltiring.
10. Ham holat, ham daraja-miqdor ravishlari guruhiga kiruvchi so‘z haqida gapiring.
11. Sifatga boјlanib, belgining belgisini bildirgan ravishga misol keltiring.
12. Boshqa turkum so‘zlari ravishga aylan-ganda qanday qo‘shimchalarni olgan bo‘ladi?
13 Ravishlarning tuzilish jihatidan turlarini ayting.
MAVZU BO’YICHA TEST SAVOLLARI:
1 Qaysi qatordagi gapda ravish qatnashgan?
A) Bozorda qari cholni o‘g‘ri deya tutdilar, Ura-sura sho‘rlikni podsho sari eltdilar. (H. Olimjon) B) Agar Oftobxon kirib qolmasa, onangdan ajrala yozgan ekansan. C) Bitta emas qo‘ling, qizim, Ikkita-ku, sanab boq: Sanab ko‘rar, yana jim... (T. To‘la)
D) Surishtirib qarasa, Jonfig‘on faqat o‘n yetti kun ishlabdi, xolos.
(A. Qahhor) Ye) U Toshkentda o‘qiydi.
2 Ravishning asosiy morfologik belgisi qaysi qatorda to‘g‘ri ko‘rsatilgan?
A) ravish biror so‘z bilan bog‘lanib, birikma hosil qilganda, hech qanday so‘z o‘zgartiruvchi affiks olmaydi. V) ravish o‘ziga xos yasovchi affikslarga ega.
S) Ravish gapda hol vazifasini bajaradi. D) V va S Ye) A va V
3 Ot bilan otning takrorlanishi orqali yasalgan ravishlar berilgan qatorni toping. A) navbatma-navbat, kundan-kun V) biyron-biyron, uzundan-uzun S) nari-beri, oldinma-keyin D) o‘z-o‘zidan, taqa-taq Ye) barcha javoblar to‘g‘ri.
4 Sifatlarning takrorlanishi bilan yasalgan ravishlar berilgan qatorni toping. A) to‘g‘ridan-to‘g‘ri, uzundan-uzoq
V) bosh-boshiga, gul-gul S) hali-beri, birin-ketin D) o‘zidan-o‘zi, birma-bir Ye) barchasi noto‘g‘ri.
5 Fe’l shakllarining takrorlanishi bilan yasalgan ravishlar berilgan qatorni toping. A) bora-bora, qayta-qayta V) vaqt-bevaqt, ochiq-oydin S) turib-turib, qota-qota D) chaqqon-chaqqon, omon-omon Ye) A va S
6 Ravishga ko‘chgan otlar berilgan javobni aniqlang. A) erta, indin, kecha V) kechqurun, burun, tugal S) yaqqol, rosa, uzluksiz D) osha, o‘ta, qiya, qo‘sha Ye) to‘g‘ri javob yo‘q.
Mashg‘ulotni yakunlash.O‘qituvchi mashg‘ulotning qanday darajada amalga oshirilganligini talabalarga ma’lum qiladi, ularni rag‘batlantiradi va to‘plagan ballarini izohlab eshittiradi. Keyingi mashg‘ulotda qilinadigan ishlar (vazifalar)xususida o‘z mulohazalarini bayon qiladi.
1 Funktsiya – lat. function – «faoliyat», «vazifa».
