1-nashr O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi

Daftaringizga atamalarning ma’nosini yozib oling: 
ekosistemalarning bar-
qarorligi, gomeostaz, birlamchi suksessiya, ikki lamchi suksessiya.
Bilimlaringizni qo‘llang.
1. Biogeotsenozlarning asosiy xususiyatlarini tavsiflang. Tabiatdagi qanday jara yonlar 
bu xususiyatlarning namoyon bo‘lishidan kelib chiqadi? Misollar keltiring.
2. Biogeotsenozlarda qanday davriy o‘zgarishlar sodir bo‘ladi? Kunlik, mav-
sumiy, uzoq muddatli o‘zgarishlarga misol keltiring. Ularning sabablarini 
tushuntiring.
3. Suksessiyaning klimaksli bosqichiga tushuncha bering.
4. Birlamchi va ikkilamchi suksessiya mexanizmlarini tahlil qiling. Birlamchi 
suksessiya ikkilamchi suksessiyadan nimasi bilan farq qiladi?
5. Quyidagilarning qaysi biri birlamchi va ikkilamchi suksessiyaga misol bo‘ladi: 
yong‘indan so‘ng o‘tloqlarning qayta tiklanishi, suv omborining botqoqlikka 
ay lanishi, vulqon lavalari o‘rnida o‘rmonlarning paydo bo‘lishi, o‘tloqlarning 
qarovsiz yerlarga aylanishi, qumliklarning o‘simliklar bilan qoplanishi.

---

126
O‘
z fikringizni bildiring.
1. Vulqon otilishidan so‘ng sovigan maydonda sodir bo‘ladigan birlamchi suk-
sessiya jarayonini sxemada aks ettiring.
2. Antropogen suksessiyalarga misollar keltiring.
3. Qo‘shimcha o‘quv materiallaridan foydalanib, o‘z yashash joyingizda 
mavjud klimaksli biogeotsenozlarni aniqlang, ularning xarakterli jihatlarini 
o‘rganing.
 
 
23-§. INSON EKOLOGIYASI
Tayanch bilimlaringizni qo‘llang.
Insonning tabiatga va tirik orga-
nizm larning yashash muhitiga ta’sir etuvchi qanday faoliyat turlarini 
bilasiz?
Inson hayotini tabiatsiz va tashqi muhit omillarisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. 
Inson bilan tashqi muhit o‘rtasida doimo moddalar va energiya almashinuvi 
bo‘lib turadi. 1920-yillarda inson bilan tashqi muhit o‘rtasidagi munosabatlarni 
o‘rganuvchi 
inson ekologiyasi