1-nashr O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi

Kosmik ekosistemalar.
Uzoq safarga mo‘ljallangan kosmik kema ham 
kichik antropogen ekosistema hisoblanadi. Hozirgi paytda barcha kosmik 
kemalar hayot uchun zarur bo‘ladigan zaxiralar bilan ta’minlangan. Ularda 
suv va havoning regeneratsiyasi fizik-kimyoviy usullar yordamida amalga 
oshadi. Kosmik kemalar hayot uchun zarur barcha abiotik komponentlarni 
qayta hosil qiluvchi va ularni qayta ishlovchi sistemalar bilan jihozlanadi. 
Quyida tabiiy va sun’iy ekosistemalarning qiyosiy tavsifi berilgan (3-jadval).
3-jadval
Tabiiy va sun’iy ekosistemalarning qiyosiy tavsifi
Tabiiy ekosistemalar
Sun’iy ekosistemalar
Biosferaning evolutsiya jarayonida shakllan
-
gan birlamchi tabiiy elementar birligi
Biosferaning inson tomonidan shakllan
-
tirilgan ikkilamchi sun’iy tarkibiy qismi
Tabiiy ekosistemalar evolutsiyasida tabiiy 
tanlanish asosiy harakatlantiruvchi kuch 
hisoblanadi
Agroekosistemalarda tabiiy tanlanish ku
-
chi inson tomonidan susaytirilgan, asosiy 
yo‘nalish sun’iy tanlash hisoblanadi
Ko‘plab hayvon va o‘simlik turlaridan tar-
kib topgan, bir necha turlarga mansub po-
pulatsiyalar hukmronlik qiladigan murak-
kab biologik sistema
Bir o‘simlik yoki havvon turi populatsi
-
yalari hukmronlik qiladigan soddalashgan 
ekosistema

---

121
Fitosenozning ekologik xilma-xilligi, o‘z-
o‘zini boshqarishi ekosistemaning dinamik 
muvozanatini ta’minlaydi 
Biomassasi tarkibi, mahsuldorlikning tur-
g‘un ligi doimiy emas
Birlamchi mahsulot konsumentlar yoki re
-
dutsentlar tomonidan iste’mol qilinadi va 
davriy aylanishda ishtirok etadi
Mahsulotning ma’lum qismi inson ehtiyoj-
larini qondirish maqsadida ekosistemadan 
chiqarib yuboriladi
Quyosh energiyasini qabul qiladi, 
o‘zgartiradi, to‘playdi
Faqatgina quyosh energiyasidan emas, inson 
tomonidan beriladigan qo‘shimcha energi
-
yadan ham foydalanadi
Unumdor tuproqning hosil bo‘lishini 
ta’minlaydi
Tuproqning unumdorligini pasaytiradi
Suvni sekin-asta sarflaydi va tozalaydi
Suvni sarflaydi, ifloslantiradi 
O‘zini o‘zi boshqarish va tiklash 
xusu siyatiga ega
Doimiyligini saqlash va tiklash uchun ko‘p 
kuch sarflanadi