2-Cİ NƏŞR Əlavə VƏ DÜZƏLİŞLƏR

Yetimə Baxmağin Fəziləti: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Mən və yetimin hamisi Cənnətdə bu iki barmaq kimi və ya bu barmaqların nisbətinə bənzər olacaqdır». Sufyan b. Uyeynə orta barmağı ilə işarə barmağını birləşdirdi. Əbu Bəkr b. Həfs deyir ki, İbn Ömər yemək yedikdə həmişə süfrəsinin arxasında yetim olardı». Davud dedi: «Yetimə doğma ata kimi ol! Bil ki, nə əkərsən onu da biçərsən…». Əsmə b. Ubeyd rəvayət edir ki, mən ibn Sirinə dedim: «Evimdə yetim var (ona nə qayğı göstərim)?» dedim. O: «Övladına nə (yaxşılıq) edirsənsə ona da elə, övladını nəyə görə vurursansa onu da vur!». Buxari «Ədəbul Mufrad» 133,136,138,140.

1431 Buxari 5/294, Müslim 89, Əbu Davud 2874, Nəsəi 6/257.

1432 Buxari 5/294, Müslim 89, Əbu Davud 2874, Nəsəi 6/257.

1433 Əbu Davud 4943, Tirmizi 1921.

1434 Tirmizi 2023, əl-Albani zəif hədis.

1435 Buxari 6293, Müslim 2015.

1436 Buxari 6294, Müslim 2016.

1437 Müslim 2012.

1438 Fəthul Bəri 10/88, Müslim 3/595.

1439 Müslim 2013.

1440 Buxari 415, Müslim 552.

1441 Buxari 407, Müslim 549.

1442 Müslim 285.

1443 Buxari 405, Müslim 551.

1444 Əbu Davud 3806, İbn Hibban 332, əl-Albani Səhihdə 222.

1445 əl-Albani «Səhihdə» 1/2/40.

1446 Müslim 568.

1447 Tirmizi 1321.

1448 Müslim 569.

1449 Əbu Davud 1079, Tirmizi 322.

1450 Buxari 470.

1451 Əbu Davud 4/264 əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5/342.

1452 Səhih Tirmizi 3/140.

1453 Əbu Davud 4/264, Əhməd 2/389 əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5/176.

1454 Buxari 5855, Müslim 2097.

1455 Müslim 2098.

1456 Əbu Davud 4135.

1457 Müslim 899, Tirmizi 2253.

1458 Əbu Davud 5097.

1459 Əbu Davud 5101.

1460 Müslim 2241.

1461 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1138.

1462 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1153.

1463 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1140.

1464 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1141.

1465 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1142.

1466 Buxari 6179, Müslim 2250.

1467 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1187.

1468 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1188, əl-Albani zəif hədis.

1469 Buxari 5969, Müslim 2100.

1470 Müslim 2021.

1471 Buxari 5376, Müslim 2022.

1472 Buxari 5409, Müslim 2064.

1473 Buxari 5434, Müslim 2045.

1474 Buxari 5398.

1475 Buxari 5456, Müslim 2031.

1476 Müslim 2044.

1477 Müslim 2033.

1478 Buxari 5631, Müslim 2028, Tirmizi 1886.

1479 Buxari 5630, Müslim 267.

1480 Buxari 5625,5627, Müslim 2023.

1481 Ummu Sabit Kəbşə b. Sabit – Həsən b. Sabitin qızı - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bizə gəldi və (divardan) asılmış olan su tulumunun ağzından ayaq üstə su içdi». Tirmizi 1893. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Ummu Suleym - radıyallahu anhə – nin evinə daxil oldu. Tuluq ilə su sallanmışdı. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – tuluqdan ayaq üstə içdi. Ummu Suleym - radıyallahu anhə – durdu və tuluğun ağzını kəsdi (bərəkət üçün Təbərruk)»^.

1482 Tirmizi 1888,1889.

1483 Müslim 2024.

1484 Müslim 2026.

1485 Ayaq Üstə Su İçməyə İcazə Verən Hədislər - İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə Zəm-zəm suyunu verdim. O, da ayaq üstə içdi» Buxari 5617, Müslim 2027. Əli - radıyallahu anhu – (Kufə məscidinin) Rahbə qapısına gəldi. Orada ayaq üstə su içdi və: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in mənim necə etdiyimi gördünüzsə belə edərkən gördüm» Buxari 5615. İbn Ömər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, biz Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in zamanında yeriyərkən yeyirdik və ayaq üstə də su içərdik» Tirmizi 1881. Amr b. Şuaybı öz atasından, o da öz babasından rəvayət edir ki, biz Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ayaq üstə və oturaraq su içdiyini gördük» Tirmizi 1884.

1486 Müslim 2060.

1487 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1189.

1488 Buxari 168, Müslim 268, Əbu Davud 32.

1489 Buxari 5856, Müslim 2097.

1490 Buxari 5619, Müslim 2029.

1491 Buxari 5620, Müslim 2050.

1492 Buxari 154, Müslim 267.

1493 Buxari 168, Müslim 268, Əbu Davud 32.

1494 Allahın Məkr və Keyd (Hiyləyə qarşılıq vermək sifəti) Həqiqətən (Məkkə müşrikləri Quranın nurunu söndürmək üçün) hiylə qurdular. Mən də (hiylələrinə qarşı) onlara cəza verirəm». (ət-Tariq 15,16). Onlar bir hiylə qurdular. Biz isə özləri də bilmədən (gözlənilməyən bir əzabla) hiylələrinin cəzasını verdik». (ən-Nəml 50). Allahın hiylə sifəti vardır. İnsandan fərqli olaraq Allahda bu sifət kamildir, insanlarda isə naqis sifət sayılır. Allahın hiyləsi qarşılıqlıdır kafirlərin hiyləsinə qarşı. Allahın feli sifətlərindəndir. Allah daima bu sifətə mənsub deyildir. İstədiyi vaxt onu edir. Sələflərdən bəziləri Allahın qullarına olan Məkrini (yəni hiyləyə qarşılıq verməsini) onların bilmədikləri bir yerdən nemətlər ilə dərəcə-dərəcə əzaba yaxınlaşdırılması deyə açıqlamışlar. Onlar yeni bir günah etdikdə O, da onlara yeni bir nemət ehsan edər. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Bir kimsə günah etməyə davam etdiyi müddətdə və Allahın ona dünyadan sevdiyi şeyləri verdiyini görəcək olsan bil ki, bu Allah tərəfindən (o, kimsəyə) dərəcə-dərəcə əzaba yaxınlaşdırılmasıdır». «Ayələrimizi yalan hesab edənləri haradan olduğunu özləri də bilmədən tədricən məhvə yaxınlaşdıracağıq». (əl-Əraf 182). «Kafirlərə edilmiş xəbərdarlığı unutduqları zaman (küfürlərini daha da artırmaq məqsədilə) hər şeyin (bütün nemətlərin) qapıların onların üzünə açdıq. Kafirlər özlərinə verilən (dünya) nemətlərinə sevindikləri vaxt onları qəflətən yaxaladıq və onlar (hər şeydən) məhrum oldular». (əl-Ənam 44)^. «Biz onları bilmədikləri yerdən dərəcə-dərəcə əzaba yaxınlaşdıracağıq». (Nun 44). Bu bir İstidracdır – dərəcə-dərəcə əzaba yaxınlaşmaq. İnsanlar Allahın Rəsullarının əmrlərini zay etdikdə, qadağalarını etdikləri zaman ruzidə boluq, bədəndə sağlamlıq, malda, pulda artım, bolluq qapıları açılar. Bununla sevinib qəflətdə olduqları və bu çirkin halları ilə sevindikləri zaman Allah onları əzabı ilə yaxalayar. Təbəri «Cəmiul Bəyan» 5/193-194, İbn Kəsir 2/132. . Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizin üçün ən çox qorxduğum şey Allahın yerin bütün bərəkətlərini (dünya nemətlərini və şirinliklərinin) qapılarını sizlərə açmasıdır». Buxari «Riqaq» 81, Müslim «Zəkat» 12. Allah hiyləyə qarşılıq verənlərin ən xeyirlisidir. «Onlar (İsaya inanmayanlar) hiyləyə əl atdılar. Allah da onların hiyləsinə qarşı əvəz verdi. Allah bütün hiyləgərlərdən tədbirlidir (hiyləgərlərə ən yaxşı cəza verəndir)». (Ali İmran 54). Bu ayə Yəhudilərin İsa – əleyhissəlam – ı öldürmək istədikləri üzərinə nazil olmuşdur. Xain Yahuza adında biri İsa – əleyhissəlam – ı öldürmək üçün onu təqib edənlərlə birlikdə (İsa – əleyhissəlam – ın) olduğu yerə gəlir. Lakin Allah - subhənəhu və təalə - İsa – əleyhissəlam – ı səmaya yüksəldir. Xain Yahuzanı isə İsa – əleyhissəlam – a bənzədir. Xain Yahuza evi axtarıb İsa – əleyhissəlam – ı orada tapmadıqda çölə çıxır. Onunla gələnlər Yahuzanın İsa olduğunu görüb bu inancla onu öldürürlər. İbn Kəsir 11/37.

1495 Heysəmi 1/104.

1496 Heysəmi «Məcmu Zəvaid» 1/104.

1497 Buxari 2561, Müslim 2535, Tirmizi 2221.

1498 Tirmizi 3862, Əhməd 4/87, 5/54,57.

1499 Əhməd «Fadailus Sahabə» 20.

1500 Müslim 2496, Tirmizi 3859, Əbu Davud 4653.

1501 Əbu Davud 4649, Tirmizi 3748.

1502 Təbərani, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6285.

1503 Buxari 3673.

1504 Müslim 75.

1505 İbn Asim «Sünnə» 2/483.

1506 Buxari 6182, Müslim 2247.

1507 «Ədəbul Mufrad» 253.

1508 Buxari 6239, Müslim 2679.

1509 Müslim 2163.

1510 Müslim 2164.

1511 Müslim 2167.

1512 Buxari, Müslim.

1513 Əbu Davud 4084, Tirmizi 2722.

1514 Müslim 2992.

1515 Buxari 6225, Müslim 2991.

1516 Əbu Davud 5038, Tirmizi 2740.

1517 Müslim 2995.

1518 Buxari 6223.

1519 Müslim 2257.

1520 Müslim 2259.

1521 Müslim 2256. Ləbid b. Rabia olub cahiliyyə dövrünün şairlərindəndir. İslamı qəbul etmiş və uzun ömür sürmüşdür. Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – nun rəvayət etdiyinə görə 140 il yaşamışdır. Osman - radıyallahu anhu – nun xəlifəliyi dövründə Kufədə ölmüşdür. Quranı dinləyib öyrəndikdən sonra İslami həyatında heç şer söyləməmişdir.

1522 Müslim 2261.

1523 Müslim 2269.

1524 Buxari, Müslim.

1525 Müslim 2263.

1526 Buxari.

1527 Buxari.

1528 Buxari, Müslim.

1529 Müslim 2253.

1530 Buxari, əl-Albani «Səhihul Cəmi».

1531 Buxari 5728, Müslim 2218.

1532 Buxari 5774.

1533 İbn Həcər "Fəthul Bəri" 10/179.

1534 Müslim 281.

1535 Müslim 654.

1536 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1232.

1537 Müslim 1934.

1538 Müslim 1936,1938.

1539 Buluq əl-Məram 1325.

1540 Buluq əl-Məram 1342.

1541 Buluq əl-Məram 1328.

1542 Buluq əl-Məram 1351.

1543 Buluq əl-Məram 1354.

1544 Buxari 2998.

1545 Əbu Davud 2607, Tirmizi 1674.

1546 Əbu Davud 2608.

1547 Buxari 1801, Müslim 715,1928.

1548 Əbu Davud 2558.

1549 Buxari 2354, Müslim.

1550 Buxari 2369.

1551 İbn Məcə 2472, 2473, əl-Albani "Səhih".

1552 Müslim 1627.

1553 Müslim 655.

1554 İmam Əhməd.

1555 Müslim 2155. Alimlər qeyd edirlər ki, içəri daxil olmaq istədikdə «Kimdir o?» və ya «Kimdir?» deyə soruşulduqda – «Mənəm» deyə cavab vermək məkruhdur. Öz adını söyləmək lazımdır.

1556 Əbu Davud, Səhihul Cəmi 6196.

1557 Tirmizi 1078,1079.

1558 Müslim.

1559 Müslim 1885.

1560 Müslim 1885.

1561 Buxari 2387.

1562 Borcu Bağışlayanın Mükafatı - Cabir - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allah rəhm etsin o, kimsəyə ki, satarkən, alarkən və (borcu) tələb edərkən mülayimlik göstərir» Buxari 2076. Əbu Qatadə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim istəyirsə ki, Allah Qiyamət gününün sıxıntılarından onu qurtarsın (borclu) olana möhlət versin, ya da (boru ya qismən, ya da bütünlüklə) ona bağışlasın» Müslim 1563. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «(Keçmiş ümmətlərdə) insanlara borc verən bir nəfər vardı. Bu adam xidmətçilərinə: «(Borcu qaytarmaq) üçün çətin bir vəziyyətə düşən kimsənin yanına getdikdə (borcu) ona bağışla, umulur ki, Allah da bizi bağışlayar. Adam Allahın hüzuruna gəldiyi zaman həqiqətən də günahları bağışlandı» Buxari 2078, Müslim 1562. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər kim (borclu) bir kimsəyə borcunun bir qismini və ya hamısını bağışlayarsa Allah heç bir kögənin olmadığı gündə onu Öz kölgəsində kölgələndirər» Tirmizi 1306. Əbu Musa əl-Bədri - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizdən əvvəlki ümmətlərdən bir nəfər hesaba çəkildi. Lakin (əməli içində) bir əməlindən başqa xeyir olan başqa bir əməli yox idi. Zəngin olduğuna görə insanlarla (ticarət işləri görər və xidmətçilərinə əmr edərdi ki, çətin vəziyyətdə olanlara borcu bağışlasınlar. Bu səbəbə görə də Allah: «Biz də onu (bağışlamağa) daha haqlıyıq, onu buraxın» deyə buyurdu Müslim 1561. Borcu qaytardıqda daha gözəliylə qaytarmaq olar. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir nəfər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gələrək qəzəbli şəkildə ondan borcunu tələb etdi. Səhabələr onun üstünə qəzəblənmək istədikdə Peyğəmbər: «Buraxın onu, haqq sahibi üçün söz haqqı da vardır. Ona dəvəsi yaşda bir dəvə verin» deyə buyurdu. Səhabələr: «Ya Rəsulullah! (Dəvəsi yaşda bir dəvə) tapa bilmirik. Onu dəvəsindən yaşca daha dəyərlisi vardır» dedilər. Peyğəmbər: «Onu verin. Çünki sizin ən xeyirliniz borcunu ən gözəl şəkildə ödəyəndir» deyə buyurdu Buxari 2306, Müslim 1601. Cabir - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, vaxtilə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ondan (öz qiymətinə) bir dəvə aldı və üstünə (əlavə də) etdi» Buxari 2097, Müslim 715.

1563 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1242.

1564 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1239.

1565 Əbu Davud 2873.

1566 Buxari 3834.

1567 Əhməd 3/413, Səhih Əbu Davud 4821, əl-Albani «Səhih Silsilə» 838.

1568 əl-Albani «Səhih Silsilə» 1795.

1569 Ədəbul Mufrad 327.

1570 Ədəbul Mufrad 328.

1571 Zövcəsı ilə yaxınlıqdan sonra, onlar arasında baş verən sirləri açıb başqalarına danışmaq. Müslüm 1437.

1572 Həfsə - radıyallahu anhə – nin yodaşı Hunays b. Xuzeyfə əs-Saxmi - radıyallahu anhu – idi. Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm - səhabələrindən idi. Bədr döyüşündə yara aldığından Mədinədə ölür.

1573 Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm - onunla evlənmək istədiyini bildiyi üçün.

1574 Buxari 4005.

1575 Aişə - radıyallahu anhə – Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in zövcəsi həm də möminlərin anası olduğu üçün belə deyir.

1576 Buxari 2623, Müslüm 2450.

1577 Müslüm 2482.

1578 İmam Əhməd 3/135.

1579 Müslim 1897.

1580 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1269.

1581 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1270.

1582 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1271.

1583 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1273.

1584 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1277.

1585 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1275.

1586 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1267, əl-Albani zəif hədis.

1587 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1268, əl-Albani zəif hədis.

1588 Buxari «Ədəbul Mufrad» 1276, əl-Albani zəif hədis.

1589 Müslim 2575.

1590 Buxari 6/185, Müslim 12/216.

1591 Buxari 4234, Müslim 1/108.

1592 Şərh Səhih Müslim 2/127.

1593 Buxari 3074.

1594 Müslim 12/218.

1595 Məcmuu Fətava 10/203.

1596 Təbəri «Təfsir» 6/114, Təfsir İbn Əbi Hatim 6/1784.

1597 Tahavi «Şərhu Mənail Asar» 1/372, Əbu Yala «Musnəd» 3/1317, Əhməd 5700, Tirmizi 2/82.

1598 İbn Abidin «Rəsmul Muftu, Məcmuatur Rəsail» 1/32.

1599 Əbu Nuaym «Hilyətul Övliya» 1/136.

1600 İbn Abdil Bərr «Camiul Bəyanul Elm və Fadluh» 2/983.

1601 İbn Abdil Bərr «Camiul Bəyanul Elm və Fadluh» 2/984.

1602 İbn Abdil Bərr «Camiul Bəyanul Elm və Fadluh» 2/988.

1603 İbn Abdil Bərr «Camiul Bəyanul Elm və Fadluh» 2/989.

1604 İbn Abbidin «Haşiyə» 1/63, «Rəsmul Muftu, Məcmuatur Rəsail» 1/4.

1605 İbn Abdil Bərr «İntiqa fi Fəzailil Səlasətil Əimmətil Fuqaha» səh. 145, İbn Qeyyim «İlamul Muvakkin» 2/309, İbn Abidin «Haşiyə» 6/293, Rəsmul Muftu s. 29-32, Şarani «Mizən» 1/55.

1606 Şarani «Mizən» 1/55, Əbul Həsənət «Nafiul Kəbir» s. 135.

1607 Şarani «Mizən» 1/26.

1608 İbn Abdil Bərr «Cəmi» 2/32, İbn Həzm «İhkam» 6/149.

1609 İbn Abdil Hədi «İrşadus Salik» s. 227/1, Təqiyyiddin əs-Subki «Fətva» 1/148.

1610 İbn Qeyyim 2/363, İbn Həzm «Fullani» s. 68.

1611 Hərəvi «Zəmmul Kəlam» 3/47/1, Xatib Bağdadi «İhticac Biş Şafii 8/2, İbn Əsakir 15/9/10, Nəvəvi «Məcmu» 1/163, İbn Qeyyim 2/361, Əbu Nuaym «Hilyə» 9/107.

1612 Şarani s. 107.

1613 Əbu Nuaym 9/107, İbn Qeyyim «İlamul Muvakkin» 2/163, Fullahi s. 104.

1614 İbn Əbu Xatim «Adab» s. 93, İbn Əsakir 15/10/1.

1615 İbn Əbu Xatim s. 93-94.

1616 Fullani 113, İbn Qeyyim «İlam» 2/302.