2-modul. Taraqqiyotning “O„zbek modeli” va uning o„ziga xos xususiyatlari

Axborotnomasi. 1992. 9son. 366-modda.).
Sud tizimini isloh qilish asnosida О„zR Prezidentining 1999 yil 23 
sentabrdagi Farmoni bilan mamlakatimiz Qurolli Kuchlari sudlari О„zR harbiy 
sudlariga aylantirildi. 
О„zRning "Sudlar tо„g„risida"gi Qonunining 4-bobi hamda OMning 2000 yil 
14 dekabrdagi Qarori bilan tasdiqlangan «Harbiy sudlar faoliyatini tashkil etish 
tо„g„risidagi Nizom» harbiy sudlar vakolatlari tizimini hamda ularning faoliyat 
sohasini belgilab berdi. 
О„zR harbiy sudlari tizimi О„zR Oliy sudi Harbiy hay‟atidan, О„zR Harbiy 
sudidan, okrug va hududiy harbiy sudlardan tarkib topadi. Harbiy sudlar faoliyati 
ustidan oliy darajadagi nazoratni О„zR Oliy sudi amalga oshiradi. 
Xо„jalik sudlari. О„zR Konstitusiyasining 111-moddasiga muvofiq, 
"Mulkchilikning turli shakllariga asoslangan korxonalar, muassasalar, tashkilotlar 
о„rtasidagi, shuningdek, tadbirkorlar о„rtasidagi, iqtisodiyot sohasida va uni 
boshqarish jarayonida vujudga keladigan xо„jalik nizolarini hal etish Oliy xо„jalik 
sudi va xо„jalik sudlari tomonidan ularning vakolatlari doirasida amalga oshiriladi 
(О„zRning Konstitusiyasi. -T.: О„zbekiston. 2012. 31-bet).
Umumiy yurisdiksiya sudlaridan farqli ravishda bu sudlar boshqa 
organlarning yurituviga kiritilgan har qanday nizolarni kо„rib chiqadi. 
Mamlakatimizda xо„jalik sudlari vakolatlari bilan umumiy yurisdiksiya 
sudlari vakolatlarining nizo xususiyatiga qarab farqlash, ajratish muayyan 
ahamiyatga ega. Xо„jalik sudlarida ishlarini kо„rib chiqish va muhokama etish 
tartibi, asosan, yuridik shaxslarga mо„ljallangan. 
1991 yil 20 noyabrda qabul qilingan "Hakamlik sudi va xо„jalik nizolarini hal 
etish tartibi tо„g„risida"gi Qonun bilan arbitrajlar tugatildi, tadbirkorlik faoliyati 
jarayonida fuqarolik huquqiy munosabatlardan kelib chiquvchi nizolar (iqtisodiy 
nizolar) yoki boshqaruv sohasidagi munosabatlardan kelib chiquvchi nizolarni hal 
etish vakolatlari hakamlik sudlariga berildi. Hakamlik sudlari yagona tizimi О„zR 
Oliy hakamlik sudi, Qoraqaliog„iston Resiublikasi Hakamlik sudi va viloyatlar 
hakamlik sudlaridan tarkib topdi. 
1993 yil 2 sentabrda qabul qilingan О„zRning "Sudlar tо„g„risida"gi Qonuni 
va О„zRning Konstitusiyasi hakamlik (arbitraj) sudlarining hozirgi xо„jalik 
sudlariga aylanishida asos bо„lib xizmat qildi. Ayni vaqtda 1993 yil 2 sentabrdagi 
О„zRning Qonuni bilan О„zRning Xо„jalik protsessual kodeksi tasdiqlandi. 
О„zRning 1997 yil 30 avgustdagi Qonuni bilan О„zR Xо„jalik protsessual 
kodeksining yangi tahriri tasdiqlandi va u 1998 yil 1 yanvardan e‟tiboran amalga 
kiritildi. 

---

28 
О„zRning xо„jalik sudlari ikki bо„g„inli tizim sifatida ish kо„radi. Birinchi 
bо„g„inga Qoraqalpog„iston Resiublikasi Xо„jalik sudi, viloyatlar va Toshkent 
shahar xо„jalik sudlari kiradi. Ikkinchi bо„g„in О„zR Oliy xо„jalik sudidan iborat.