2-modul. Taraqqiyotning “O„zbek modeli” va uning o„ziga xos xususiyatlari
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
| О„zR Oliy xо„jalik sudi. Oliy xо„jalik sudi Konstitusiyaviy sud va Oliy sud
bilan birgalikda О„zRning oliy sudlov organlari maqomiga ega. О„zR Oliy xо„jalik sudi sudlov tizimi sifatida mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan keyin shakllandi. О„zR Oliy xо„jalik sudiga ushbu sud raisi boshchilik qiladi. Oliy xо„jalik sudi besh yil muddatga saylanadigan Oliy xо„jalik sudi raisi, uning birinchi о„rinbosari, о„rinbosarlari, sudlov hay‟atlarining raislari va sudyalardan iborat bо„ladi. О„zR Oliy xujalik sudining sudyasi, О„zR Prezidentining taqdimnomasiga binoan, О„zR OM Senati tomonidan saylanadi. Oliy xо„jalik sudida sudyalar orasidan fuqarolik xuquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan ishlarni kuruvchi sudlov hay‟ati va ma‟muriy huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan ishlarni kо„ruvchi sudlov hay‟ati tuziladi. Sudlov hay‟atlarining raislari va tarkibi Oliy xujalik sudi Plenumida tasdiqlanadi. Oliy xо„jalik sudi tarkibida Oliy xо„jalik sudi Plenumi va Oliy xо„jalik sudi Rayosati ham faoliyat kо„rsatadi. Oliy xо„jalik sudi Plenumi oliy sudlov instansiyasi bо„lib, О„zR Oliy xujalik sudi raisi, rais о„rinbosarlari, sudyalari va Qoraqalpog„iston Respublikasi Xujalik sudi raisidan iborat tarkibda ish olib boradi. О„zR Oliy xо„jalik sudining Plenumi kо„rib chiqilayotgan masalalar yuzasidan qaror qabul qiladi. Oliy xо„jalik sudi Plenumi majlislarida bayonnoma yuritiladi. Oliy xujalik sudi tarkibida Oliy xо„jalik sudi raisi, uning о„rinbosarlari hamda О„zR Oliy xо„jalik sudi Plenumi tomonidan belgilanadigan miqdordagi sudyalardan iborat Oliy xujalik sudi Rayosati ish olib boradi. О„zR Oliy xо„jalik sudi Rayosati xо„jalik sudlariga taalluqli ishlar yuzasidan oliy nazorat instansiyasidir. О„zR Oliy xо„jalik sudining sudlov hay‟atlari ishlarni birinchi instansiyada va kassatsiya tartibida kо„radi. Sud apellyatsiya tartibida ishni kо„rib chiqib, qarorni о„zgarishsiz, shikoyatni esa qanoatlantirishsiz qoldirishga; qarorni tо„liq yoki qisman bekor qilishga hamda yangi qaror qabul qilish yoki qarorni о„zgartirishga; qarorni butunlay yoki qisman bekor qilib, ish yuritishni tо„xtatishga yoki da‟voni tо„liq yoki qisman kо„rmasdan qoldirishga haqli. Prezidentimiz Parlamentga Murojaatnomasida sud tizimini isloh qilish borasida qator masalalarni qayd qilib о„tdilar: “sud mustaqilligini tо„liq ta‟minlash – eng muhim vazifalarimizdan biri bо„lishi zarur. Yana bir bor aytmoqchiman – dastlabki tergovda davom etib kelayotgan qonun buzilish holatlarini faqat va faqat sudlarning haqiqiy mustaqilligiga erishish orqali bartaraf etish mumkin. Bu borada qabul qilgan qonuniy chora-tadbirlarimiz aniq natijalar bera boshladi. Ushbu ijobiy о„zgarishlarni Birlashgan Millatlar Tashkilotining sudyalar 29 mustaqilligi bо„yicha maxsus vakili Diyego Garsiya-Sayan janoblari ham alohida e‟tirof etdi. Sud islohotlarining ikkinchi davri asosiy xususiyati Prezident SH.Mirziyoyevning 2017 yil 21 fevraldagi “О„zR sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faoliyati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari tо„g„risida”gi farmoni asosida amalga oshirilmoqda. Mazkur farmon asosida О„zR Oliy sudi va Oliy xо„jalik sudi birlashtirilib, fuqarolik, jinoiy, ma‟muriy va iqtisodiy sud ish yurituvi sohasidagi sud hokimiyatining yagona oliy organi – О„zR Oliy sudi tashkil etildi. О„zR Oliy sudi Harbiy hay‟ati, О„zR Harbiy sudi, okrug va hududiy harbiy sudlar shtat birliklari О„zR Qurolli Kuchlari tarkibidan О„zR Oliy sudi tizimiga о„tkazildi. О„tgan 3 yilda 1 ming 989 nafar, 2019 yilning о„zida 859 nafar fuqaroga nisbatan oqlov hukmi chiqarildi. Shuningdek, 2019 yilda 3 ming 81 nafar shaxs sud zalidan ozod qilingan bо„lsa, 2 ming 623 nafar fuqaroga asossiz qо„yilgan moddalar ayblovdan chiqarildi va о„zgartirildi. Sudyalarimizning adolatni va qonun ustuvorligini ta‟minlash borasida oqlov hukmlarini chiqarayotgani, hech shubhasiz, sud-huquq sohasidagi eng katta yutug„imizdir. Men, Prezident sifatida, sudyalarning bunday jasorati va qat‟iyatini bundan keyin ham tо„liq qо„llab-quvvatlayman. Endi sud orqali insonlarning huquqi tiklanganini e‟tirof etish bilan cheklanib qolmasdan, nima sababdan sudgacha bо„lgan tergov jarayonida inson huquq va erkinliklari buzilgan, degan savolni ham kо„ndalang qо„yadigan, tazyiqlar uchun javob beradigan vaqt keldi. Eski tuzumdan qolgan va hanuz davom etayotgan sud qarorlarini prokuratura tomonidan chaqirib olib, о„rganish amaliyotini cheklash lozim. Endi faqat ish yuzasidan shikoyat kelib tushgan holdagina prokuror sud qarorini olib о„rganishi mumkin. Sud raislari tomonidan sudyalarning faoliyatini baholash va ularga nisbatan intizomiy ish qо„zg„atish bо„yicha vakolatlarni qayta kо„rib chiqish kerak. Davlat idoralari mansabdorlari shuni chuqur anglab olsinlar: sudlar mustaqilligini ta‟minlash masalasi bundan buyon ham shaxsan Prezidentning qattiq nazoratida bо„ladi. Sud ostonasiga qadam qо„ygan har bir inson, О„zbekistonda adolat hukm surayotganiga tо„la ishonch hosil qilishi kerak. Aks holda, buyuk nemis faylasufi Immanuil Kant aytganidek, “Adolat yо„qolgan paytda, hayotning qadrini belgilaydigan boshqa hech narsa qolmaydi”. Bu haqiqatni hech qachon unutmasligimiz kerak. О„zbekistonda sudyalar qonunlarning tolmas himoyachilari, adolatning mustahkam ustunlari bо„lishi lozim. Oliy sud, Sudyalar oliy kengashi, Adliya vazirligi uch oy muddatda yuqorida bildirilgan takliflarni amaliyotga joriy etishni nazarda tutadigan, qonun loyihasini kiritsin. Ikkinchidan, sud-huquq sohasiga doir asosiy qonun va kodekslar bundan deyarli 20-25 yil oldin qabul qilingan bо„lib, hozirgi davr talablariga javob bermaydi. 30 Shu sababli parlament yaqin yillarda Fuqarolik, Jinoyat, Jinoyat-protsessual, Jinoyat-ijro, Ma‟muriy javobgarlik tо„g„risidagi kodekslarni yangitdan qabul qilishi maqsadga muvofiqdir. Bu borada, avvalo, tergov va sud amaliyotiga inson huquqlari sohasidagi ilg„or standartlarni joriy etishga alohida e‟tibor qaratish kerak. 2017 yil 13 iyun kuni Prezidentimiz SH.Mirziyoyev Sud organlari xodimlari bilan uchrashuv о„tkazib nutq sо„zladi (“Qonun va adolat ustuvorligini ta‟minlash – barcha ezgu maqsadlarimizga erishishning eng muhim sharti”). Ma‟ruzada sohani isloh qilish borasida qator vazifalar belgilandi. Mazkur islohotlar Prezidentimizning “О„zbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faoliyati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari tо„g„risida”gi (2017 yil 21 fevral), “О„zbekiston Respublikasi Oliy sudi huzuridagi Sudlar faoliyatini ta‟minlash departamenti ishini tashkil etish tо„g„risida”gi (2017 yil 10 aprel), “О„zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashini shakllantirish tо„g„risida”gi (2017 yil 10 aprel), “Odil sudlov saroyi” kompleksini tashkil etish chora-tadbirlari tо„g„risida”gi (2017 yil 18 iyul), “Sud-huquq tizimini yanada takomillashtirish va sud hokimiyati organlariga ishonchni oshirish chora-tadbirlari tо„g„risida”gi (2018 yil 13 iyul) Farmon va Qarorlarida о„z aksini topdi. SH.Mirziyoyev Sud tizimini isloh qilish borasida OMga Murojaatnomasida (28.12.2018) quyidagi fikrlarni bildirdi: Birinchidan, sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta‟minlash maqsadida, sudyalikka nomzodlarni tanlash va tayinlash tizimini yanada takomillashtirish lozim. Sudyalar korpusini shakllantirish tizimini sud hokimiyatining mustaqilligi prinsipiga tо„liq moslashtirish, bu jarayonda keng jamoatchilik ishtirokini ta‟minlash zarur. Buning uchun tuman, shahar va viloyat sudi sudyalarini tanlash va tayinlash vazifasini Sudyalar oliy kengashi tо„liq о„z zimmasiga olishi maqsadga muvofiqdir. Bu borada jamoatchilik fikri va sudyalarning ular oldida hisobot berish masalasi о„z ifodasini topishi zarur. Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|