Tashqi nafas tizimi Sport faoliyati sharoitlarida, tashqi nafas olish apparatiga o‘ta darajadagi muhim
talablar qocyiladi. Ushbu talablami amalga oshirish, butun yurak-nafas tizimining
samarador faoliyat ko‘rsatishini ta’minlaydi. Kislorodni tashuvchi tizim majmuasida
nafas olish asosiy cheklovchi qismni tashkil etmasa ham, u tananing kerakli darajadagi
kislorodli tartibini shakllanishida bosh vazifani o`taydi.Tashqi nafas tiziminmg faol
holati umumklinik tekshirishlari ma`lumotlari va asbob-uskunali tibbiy usullarni
qo6llash bilan baholanadi. Sportchining odatdagi klinik tekshiruvlar (anamnez,
paypaslash, to`qillatish va eshitish ma’lumotlari) shifokorga ko‘pchilik hollarda
o‘pkalarda patologik holatlarni borligi yoki yo`qligi masalalarini hal etishga imkon
beradi. Tabiiyki, sportchilaming faoliy jihatdan tayyor ekanligini aniqlash
niyatida.mutlaqo sog‘lom o‘pkalar chuqur, sinchkov tekshiruvlardan o`tkaziladi.
Anamnez - bemorning hayot sharoiti va kasalliklari tarixi haqida so‘rab-istab
to‘planadigan ma`lumotlaming yig‘indisini bildiradi. Tashqi nafas tizimini taxlil etish
jarayonida, uning bir necha yo‘nalishini ko‘rib chiqish foydadan holi bo‘lmaydi. Bularga
nafas harakatlarini, o‘pkalarda havo almashinishini va uning samaradorligini
ta’minlovchi apparatning faoliyati kiradi. Muntazam sport faoliyati ta’sirida nafas
harakatlarini amalga oshiruvchi mushaklarning diafragma va qovurg‘alararo mushaklar
kuchining zo‘rayishi oqibatida, sport mashg‘ulotlari uchun zarur bo‘lgan nafas
harakatlari va bu jarayon tufayli o‘pkalaming shamollatilishi oshadi. Shamollatish - turli
moslamalar
yordamida
bo`shliqlardagi
havoni
yangilashni
anglatadi.
Nafas
mushaklarining kuchi pnevmotonometr, pnevmotaxometr va boshqa bilvosita usullar
yordamida o‘lchanadi. Pnevmotonometr - o‘pkalarda, kuchanganda yoki zo`rma-zo`raki
nafas olingan paytda vujudga keladigan bosimni o`lchaydi. Pnevmotaxometr -
litr/daqiqalarda ifodalanib, tezlashtirilgan nafas olish va nafas chiqarish chog‘larida
nafas yo‘llarida vujudga keladigan havo oqimining hajmiy tezligini aniqlaydi.
