3- ma`ruza Spotchilarda shifokor (tibbiy) pedagogik nazorat o`tqazish mazmuni va metodlari. O`quvchi yoshlarni jismoniy tarbiya va sport bilan shugullanishida shifokor nazorati

elektroensefalografiya 
(EEG)
usuliqo‘lla- 
niladi.Biotoklar murakkab egriliklar tariqasida yozib olinadi va uni sanash (chastota) 
tahlil yo‘li bilan qator tebranish tarkiblariga ajratish mumkin.Shunday qilib, 
elekroensefalogrammadagi chayqalishlarda 5 (besh) ta maromlar: alfa, beta, gamma, teta 
va delta ko‘zga tashlanadi. Elektroensefalogramma markaziy nerv tizimini, sportchini 
yopiq kalla-suyagi-miya jarohatidan so‘ng nevrologik alomatlarga shikoyat qilganida uni 
sinchkovlik 
bilan 
tekshirish 
paytida 
alohida 
ahamiyatga 
ega 
bo‘ladi. 
Elekroensefalogramma yordamida patologik jarayonlarning ifodasini va qaerga 
joylashganini aniqlash mumkin.Sportchilarda nerv tizimini tekshirishlar, nafaqat faol 
holatning o‘zgarishlari va izdan chiqishlarini, balki ayrim kasalliklami aniqlash mumkin. 
Ulaming sabablariga ko‘p hollarda uchraydigan asabiy va fizikaviy yuklamalar о`tа 
darajadagi nerv-asab zo‘riqishlarini keltirib chiqaradigan unumsiz, betartib sport 
mashqlari va nerv-mushak apparatini zo‘riqishi kiradi. Yuklamalarning nerv tizimiga 
shikast yetkazuvchi ta’siri sumnkali infeksiya o‘choqlari, boshdan kechirilgan somatik 
va yuqumli kasalliklar, o‘rab turuvchi muhitning noqulay omillariga nisbatan tana 
moslashuvining 
yetarli 
darajada 
boblmaganligi 
bilan 
yanada 
chuqurlashadi. 
Sportchilarda ba’zida nevrozlar va nevrozga o‘xshash holatlar, asabiy va jismonan 
toliqish, ichki va tashqi chiqishmasliklar, doimo asabni shikastlovchi ta’sirlar, oliy nerv 
faoliyatining xissiy-tuyg‘uli va aql-idrok hamda fikrlash sohalarining zo‘riqishi, 
miyaning organik kasalliklari, kalla suyagi miya jarohati, kun tartibiga qo‘pol ravishda 
rioya qilmaslik oqibatlarida rivoj topadi. Aql-idrok va flkrlash - intellekt deb hisoblanadi 
va u oliy nerv faoliyatining tahlili hamda yangi mahsulotlami vujudga keltirish (sintez) 
yig‘indisi. Uning o‘zgarishi, ruhiy kasallikdan darak beradi. Chekish (nosvoy, nasha, 
tamaki, xazon, sigareta, papiros), spirtli ichimliklar (aroq, sake, musallas, sharob, pivo, 
mevalarning tindirmasi (nastoy) va hatto qimiz tarkibida 1,5° spirt mavjud), 
«channamaga» mju qo‘yish, nevrozlar va nevrozga o‘xshash holatlami kelib chiqishiga 
ko‘maklashadigan omillardir.Aslini olganda, nevrozlar, nerv tizimining faol kasalligi 
bo‘lib, turli xil alomatlar bilan kechadi. Nevrosteniya, uning bir turidir. Nevrosteniya 
boshida ichki faol sustlashishni bo4shashishi, keyinchalik esa, sustlashishi va 
qo‘zgcalish jarayonlarining bo6shashuvi bilan namoyon boiadi. Nevrosteniyada toliqish, 
holdan toyish kuchayadi va asab jarayonlarining qaytadan tiklanishi sekinlashadi. 
Nevrosteniya kasalligi ikki bosqichda kechadi: birinchi bosqichda sportchi quyidagi 
belgilarga shikoyat qiladi: 
1) kayfiyatning o`zgarishi;
2) jahldorlik, tajanglik, gap ко`tага olmaslik. 
Ilgari vaqtlardagi bir ozgina ta’sirotlar (murabbiyning tanbehi, o`rtoqlarining baland 
ovoz bilan gaplashishi, eshiklaming girchillashi va boshqalar) sportchilarda g‘azabning 
uchqunlashishi, so`kishlar ko`pincha ko`z yoshi bilan kechadi. Shuning bilan birga 
uyquga ketishning izdan chiqishi, yomon tushlar, uyqusizlikni-bedorlikni vahima bilan 
kutish kuzatiladi. Sportchi ortiqcha terlayotganiga, yurakning urishiga, bosh ogrigiga, 

---

jamoaga intilishning susayishiga, olatni turishining qiyinligiga va boshqa belgilarga 
shikoyat qiladi. Obyektiv tekshirishda, ish qobiliyatining, ayniqsa, aniq harakatlar bilan 
bogiiq bolganini pasayganligi, pay reflekslarining kuchayganligi, ochiq-oydin namoyon 
boigan dermografizm, ichki a’zolar faoliyatini izdan chiqishi va boshqalar aniqlanadi.