A 1 con., *preposição, não muito frequente, que exprime várias relações no indiresa dja karta a tudu djinti pa konta (R95). (A). N. F. neol a 2



Yüklə 5,31 Mb.
səhifə24/62
tarix02.11.2017
ölçüsü5,31 Mb.
#28194
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   62

J, j


*Décima primeira letra ou grafema do alfabeto que representa o fonema [fricativa sonora pré-palatal]. (J). N.S. Este fonema é bastante frequente nas palavras modernas derivadas do Português, mas pode ter surgido, provavelmente, quando a forma beju (BEIJO) foi utilizada pelos falantes do Guineense, em oposição à forma bedju (VELHO).

Janeru

n., *primeiro mês do calendário gregoriano. - desdi trezi di Janeru di es anu e kunsa ku se prumeru skola na Orangozinhu (JB97) -. (JANEIRO). N.F. neol.



jatu

n., *avião a jacto. - Nin si bu bati dus jatu aos, parmanha di tardi, jatu na bin mas (C.P.) -. (JACTO). N.F. neol.



jeston

n., *administração; gerência. - no konsigui tira kil kusas tudu tok ke no numia no diretor ke ta fasi jeston di unidadi di saudi (R95) -. (GESTÃO). N.F. neol.



jiada

n., *orvalho congelado que se forma no chão durante as noites que a temperatura desce abaixo de zero graus. (GEADA). N.F. neol. N.S. V.A.



jiografia

n., *disciplina escolar que estuda os fenómenos do planeta Terra e as relações com os seus habitantes. (GEOGRAFIA). N.F. paroxítona, neol. N.S. V.A.



jiometria

n., *disciplina escolar que estuda linhas, superfícies e volumes. (GEOMETRIA). N.F. paroxítona, neol. N.S. V.A.



joia

n., *artefacto de matéria preciosa; pedra preciosa; propina de entrada. - Kin ki pasensera, ku na kudan nha joia di uru? (R.S.) -. (JÓIA). N.F. proparoxítona, neol.



joven

1.adj., *novo. - Kanhokan i fazi mas joven inda di ki Kabaru (N.M.) -. (JOVEM). N.F. paroxítona, neol., djoben.

2.n., *pessoa nova, com pouca idade. - Leitura papianu di un joven ki rikuba dimas (L.S.) -.

Juliu

n., *sétimo mês do calendário gregoriano. - dia vinti di Juliu di mil novisentus i noventa i sinku (IN96) -. (JULHO). N.F. proparoxítona, neol.



Junhu

n., *sexto mês do calendário gregoriano; o mês do começo de facto das verdadeiras chuvas. - Luta ka na maina, no pintca! Bisau, Junhu di 1984 (Dea) -. (JUNHO).



Jupiter

1.n., *conforme a mitologia dos Romanos é o pai dos deuses. - Saserdoti di Jupiter i tisi turus ku koroas di flur pa porton di prasa (N.T.) -. (JÚPITER). N.F. proparoxítona, neol.

2.n., *planeta do sistema solar.

juventudi

n., *a idade juvenil. - juventudi di Guine ku kauberdi (O.S.) -. (JUVENTUDE). N.F. djubentudi.



K, k


*Décima segunda letra ou grafema do alfabeto que representa o fonema [oclusiva surda velar]. N.S. k é representada em Português pelas letras (C) e (Q).

ka 1

neg., *marca de negação das formas verbais que precede sempre o verbo, os outros auxiliares e os semiauxiliares. - n’ ka na sedu tulu (N.T.) - i sutadu pabia i pega na kaminhu ku ka bali (P.dos S.) - si bu bibi, ka bu guia (R95) -. (deriv. NUNCA). N.F. “ka” é também afixo de negação em várias línguas africanas da região. N.M. na forma do imperativo injuntivo ka precede o pronome pessoal sujeito, o qual é sempre expresso. N.S. ka pudi.



ka 2 [ka-]

pref., *prefixo que entra na formação de verbos ou nomes, exprimindo a ideia contrária. - kabalidu - kabalindadi - kapudi -. (deriv. NUNCA). N.M. prefixo de verbos e de nomes.



ka 3

con., *conjunção subordinativa que introduz orações temporais; apenas; logo que. - I ka tciga kasa, i sukundi (T.M.) -. N.S. sin. oki; sin. ora ke.



ka pudi

coloc., *estar doente. - Febri panhal, i ka pudi (J.L.R.) -. (deriv. NÃO PODER).



kaba

1.v.s.aux., *verbo semiauxiliar que exprime o aspecto conclusivo da acção. - kontra i kaba fala sin son, i pirdi fala (T.M.) - sempri mininu ta kaba fika ku mame (R95) - Otca i kaba gastal tudu, i bin ten garandi fomi na ki tera (N.T.) -. (ACABAR).

2.v., *esgotar; terminar. - e rikunhisi terenu e kaba e riba e bin toma Tuga e leba (C.P.) - pabia e ka ta kume, e ka ten nada, e kaba santcu na matu (C.P.) -. (ACABAR). N.S. kaba kasamenti.

kaba kasamenti

coloc., *dissolução do casamento em vida dos cônjuges. - Na tcon di Budjugu, si djintis kasa, e bin kaba kasamenti, mindjer ku ta leba fidjus (L.S.) -. (deriv. ACABAR O CASAMENTO). N.S. sin. divorsiu.



kabadu

part., *terminado; eliminado. - skada kabadu, ali n’ ka na tarda djanan (T.M.) - E na kabadu ku el suma limaria (N.T.) -. (ACABADO).



kabaka

v.tr., *tirar o invólucro esterno das plantas; descascar; cascar. (deriv. CABAÇA). N.S. V.B.



kabaku

n., *invólucro das plantas, qualquer invólucro; casca. - Di li pa po sinti, kabaku prumedu ku ta sinti (L.A.) -. (deriv. CABAÇO; CABAÇA).



kabaku di naris

n., *sujidade do nariz; espécie de muco crustáceo do nariz. (deriv. CABAÇO DE NARIZ). N.M. lexia complexa. N.S. V.A



kabala

n., (deriv. CAVALO). N.F. vd. kabalu 2. N.S. V.B.



kabaleru

n., *pessoa que monta a cavalo. - N’ ka ta seta unidadi di kabaleru ku kabalu, nde ku kabaleru i ta monta kabalu i kabalu ka ta montal (L.A.) -. (CAVALEIRO). N.F. neol.



kabalidu

1.adj., *que não tem valor; que não presta; ilegal. - Difinison di atividadis subersivas, ku sedu atividadis kabalidus (R96) -. (deriv. NÃO VALIDO). N.S. ant. balidu.

2.n., *pessoa má; bandido. - kil kabalidu ku mata presidenti arjelinu i sta ku kalma (R95) -.

kabalindadi

n., *inutilidade; incapacidade; maldade. - susu di sangui di bo parentis ke, pabia di nveja ku kabalindadi, bo djuda kastiga (A.S.) -. (deriv. NÃO VALER).



kabalu 1

1.n., *quadrúpede da família dos Equidas, ungulado com um só dedo ou perissodáctilo, que tem servido, ao homem, de animal de tracção e de sela desde épocas muito remotas. - I kamba mas riba di kabalu i pega kuri (L.S.) -. (CAVALO). N.S. mbarka na kabalu; monta na kabalu; pis-kabalu.

2.n., *o corpo humano. - Bu kabalu ka sibi kuri, mindjor bu bindil! n’ na bindil! (P.B.) -. N.F. fig.

kabalu 2

n., *doença venérea; sífilis. - Si bu misti libra di duensas suma iskentamentu, mula, kabalu ku Sida, buskan na Cecomes ku farmasias (Cecomes) -. (deriv. CAVALO). N.F. kabala. N.S. sin. siflis.



kabamentu

n., *conclusão. (ACABAMENTO). N.S. V.B., sin. kabantada.



kabanta

1.v.caus., *fazer completar; terminar; findar. - omi kunsa kumpu kaza, i ka pudi kabantal (N.T.) -. (deriv. ACABAR). N.S. kabanta kasa.

2.v.caus., *concluir; chegar ao fim. - pa kabanta, no na tisi bos noba di Liga (R96) -.

kabanta kaza

coloc., *casar legalmente. (deriv. CABAR DE CASAR-SE). N.S. V.B.



kabantada

1.n., *conclusão; final; fim; acabamento. - Ami i Alfa ku Omega, kunsada ku kabantada (N.T.) -. (deriv. ACABAR). N.S. sin. fin; sin. konkluson; ant. kunsada.

2.coloc., na kabantada, *no fim; ao fim; por fim; afinal. - Na kabantada, mindjer muri tambi (N.T.) -.

kabantadu

part.caus., *completado. - Elis tudu e na falaba: se mons e na larga ki obra, i ka na kabantadu (Igr.I.) -. (FEITO ACABAR).



kabantadur

n., *aquele que completa. (ACABADOR). N.S. V.B.



kabaru

n., *nome dado aos jovens bijagós da classe de idade imediatamente antes das cerimónias de iniciação. - Kabaru, ora ki na badja, i ta pega un po ki parsi bingala (N.M.) -. (CABARO). N.F. Guin.



kabas

n., *recipiente muito comum para a conservação e transporte de líquidos ou para depósito de objectos; serve também de prato para as refeições colectivas ou de recipiente para dar banho às crianças pequenas. (CABAÇA). N.F. oxítona. N.S. n.v. “Lagenaria siceraria”; kabas di kubamba; manda kabas.



kabas di kubamba

n., *prato de noiva, composto de óleo de palma com leite e milho basil. - Kabas di kubamba, el ki kumida di noiba (L.A.) -. (CABAÇA). N.F. kubamba. N.M. lexia complexa.



kabasera

1.n., *fruto da planta do baobá com polpa seca, ácida e rica em cálcio. - sumu di kabasera (R97) -. (deriv. CABACEIRA). N.S. o nome deriva do formato característico do seu fruto, semelhante a cabaça ou abóbora pequena.

2.n., pe di kabasera, *árvore muito comum, que vive nos sítios secos; baobá; embondeiro; adansónia. - Onsa tudu brabu ki brabu, nunka i ka ta sibi pe di kabasera (L.A.) -. (deriv. PÉ DE CABACEIRA). N.S. n.v. “Adansonia digitata”.

kabelera

n.f., *conjunto de cabelos compridos de uma pessoa; cabelo postiço; peruca. (CABELEIRA). N.S. V.A.



kabelu

1.n., *cada um e o todo dos pêlos que nascem na cabeça do homem. - Abo kabesa seku, nin kabelu bu tene! (T.M.) - Badjuda dismantca kabelu pa ba roga nhor Deus tisi, i ka iangasa: palmera (Co.D.B.) -. (CABELO; CABELOS). N.S. CABELO emprega-se habitualmente no plural; bitcu-kabelu; kabelu di barba; kabelu di rasta; kabelu di udju; kabelu dispintiadu; kabelu djur-djuridu; kabelu fani-fanidu; kabelu fiti-fitidu; kabelu kordiadu; kabelu nhafi-nhafidu; kabelu pintiadu; kabelu tisidu; kabelu tuflidu; korta kabelu; tira kabelu; rapa kabelu; tisidur di kabelu; tiskia kabelu.

2.n., *o pêlo comprido de alguns animais. - Karnel tambi i djukuta-djukuta i sakudi kabelu (A.P.) -.

kabelu di barba

n., *pêlos da parte inferior do rosto do homem; pêlos quer crescem no focinho de certos animais. - Riba di boka di matcu, bigodi ku kabelu di barba (N.M.) -. (deriv. CABELO DA BARBA). N.M. lexia complexa. N.S. sin. barba 2.



kabelu di rasta

n., *as tranças ou madeixas de cabelo vendidas nas lojas. (deriv. CABELOS DE ARRASTAR). N.M. lexia complexa. N.S. V.A.



kabelu di udju

n., *cílio; celha. (CABELO DOS OLHOS). N.M. lexia complexa. N.S. V.A., sin. pistana.



kabelu dispintiadu

n., (CABELOS DESPENTEADOS). N.F. neol. N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



kabelu djur-djuridu

n., *cabelos desgrenhados ou despenteados. (deriv. CABELOS). N.M. redobro, lexia complexa. N.S. V.A.



kabelu fani-fanidu

1.n., *cabelos de mulher despenteados. (deriv. CABELOS). N.M. redobro, lexia complexa. N.S. V.B., sin. kabelu fiti-fitidu; sin. kabelu nhafi-nhafidu.



kabelu fiti-fitidu

2.n., *cabelos de mulher despenteados e levantados. (deriv. CABELOS). N.M. redobro, lexia complexa. N.S. V.B., sin. kabelu fani-fanidu; sin. kabelu nhafi-nhafidu.



kabelu kordiadu

3.n., *cabelos entrançados com linha. (deriv. CABELOS CORDEADOS). N.F. neol. N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



kabelu nhafi-nhafidu

n., *cabelos de mulher despenteados. (deriv. CABELOS). N.M. redobro, lexia complexa. N.S. V.B., sin. kabelu fani-fanidu; sin. kabelu fiti-fitidu.



kabelu pintiadu

n., *cabelos bem compostos. (CABELOS PENTEADOS). N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



kabelu tisidu

n., *cabelos compostos em tranças. - Si abo i joven bu ta entra ku kil lensu na kabesa, kabelu tisidu (C.P.) -. (CABELOS TECIDOS). N.M. lexia complexa.



kabelu tuflidu

n., *cabelos entrançados em tufos. (CABELOS TUFADOS). N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



kaberdianu

n., *habitante das Ilhas de Cabo Verde. (CABO-VERDIANO). N.F. kabrianu. N.S. V.B.



kabesa

1.n., *parte do corpo; chefe; inteligência. - e kunfundi ku kabesa di serpenti (T.M.) - Ora ki Gan-Bas na pidi matcu, kabesa ka ta pensa (J. Augusto) - kada kabesa di moransa dibi di djunta si djintis (C.V.) -. (CABEÇA). N.S. durba-kabesa; kabesa-gros; kabesa-seku; kansa kabesa; laba kabesa; mata kabesa; mpina kabesa; omi di kabesa; pagu di kabesa; rapa kabesa; risu kabesa; sapa kabesa; ten kabesa; tene kabesa.

2.n., *nome acrescentado aos verbos transitivo ou causativos, às vezes precedidos pelo adjectivo possessivo, para formar o verbo reflexivo ou pronominal. - i mata si kabesa (J.L.R.) - e ta fasi mal e na kondena se kabesa (N.T.) - e mata kabesa - si alguin fala i fasil, si dunu ngana si kabesa (IN96) - i odja kil mindjer na lagua otca i na laba (T.M.) -. N.M. às vezes, o termo kabesa não é expresso porque redundante, enquanto no verbo está já presente o traço do reflexo.

kabesa-gros

n., *indivíduo de cabeça grande; cabeçudo; cabeçorra. (CABEÇA GRANDE). N.M. lexia composta. N.S. V.B.



kabesa-seku

n., *calvo; careca. - Abo kabesa seku, nin kabelu bu tene! (T.M.) -. (deriv. CABEÇA SECA). N.M. lexia composta.



kabesada

n., *pancada com a cabeça. (CABEÇADA). N.S. V.B.



kabi 1

v., *poder ser contido nele; competir. - i ta kabi djuis pa analiza kusa la, kazu pur kazu (R95) -. (CABER). N.F. paroxítona, neol.



kabi 2

1.n., *nome atribuído ao combatente; chefe. - I pena nha mon ka iangasa kosta, ami n’ lundju di bo, Samba, Kabi (J.D.) -. (CABÍ). N.F. oxítona; Balanta “kabí” que significa chefe.

2.n., *título dado ao comandante das tropas do PAIGC, João Bernardo Vieira. - i pensa kuma i prindi Kabi (C.P.) -.

kabidu

*móvel em que se penduram fatos ou chapéus. - I ta tira kil ropa di sai i pindra na kabidu i toma si ropa di kasa i bisti (N.M.) -. (CABIDE).



kabra

n., *mamífero ruminante. - Kabra tene korda i ta rastal, baka misti i ka ta odja (L.A.) -. (CABRA). N.S. bakiadur di kabra.



kabra di matu

n., *espécie de gazela pequena. I bistiba kuru di kabra di matu (L.S.) -. (deriv. CABRA DE MATO). N.M. lexia complexa. N.S. kabra di matu burmedju, n.v. “Cephalophus dorsalis”; kabra di matu garandi, n.v. “Cephalopus sylvicultor”.



kabra-matcu

n.m., *bode. (deriv. CABRA MACHO). N.M. lexia composta. N.S. V.B.



kabra-segu

n., *jogo de crianças. - Sukundi-sukundi, kabra-segu, aos mininu ka ta brinkal (T.Dj.) -. (CABRA-CEGA). N.M. lexia composta. N.S. sin. podi-ben; sin. sugundi-sugundi.



kabrianu

n., (CABO-VERDIANO). N.F. vd. kaberdianu. N.S. V.B.



kabrisindadi

n., *infidelidade feminina. (deriv. CABRA). N.S. V.M.



kabritu

n., *cria de cabra; cabra pequena. - Ki utru bin padi te sinku kabritu (T.M.) -. (CABRITO).



kabritu pe di rotca

n., *comida confeccionada com carne de macaco. (deriv. CABRITO PÉ DE ROCHA). N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



kabron

n.aum., *cabra grande; bode. (CABRÃO). N.S. V.B.



kabrondadi

n., *infidelidade masculina. (deriv. CABRÃO). N.S. V.M.



kabu

1.n., *fim; extremidade. - Mon di Timba ku ta da kabu di mi (J.D.) -. (CABO). N.F. neol.

2.n., *feixe de fios metálicos. N.S. kabu di asu.

kabu di asu

n., *corda metálica. (CABO DE AÇO). N.M. lexia complexa. N.S. V.B.



Kabu-Verdi

n., *Nação irmã da Guiné-Bissau que ocupa o arquipélago de Cabo Verde com os dois grupos de ilhas de Barlavento (Boavista, Sal, Santa Luzia, São Nicolau, São Vicente, Santo Antão) e de Sotavento (Santiago, com a capital Praia, Fogo, Maio, Brava). - Anos li na Junta Militar riba pa tras i ta signifika trai mimoria di no ermons ku muri pa djustu kauza di libertason di Guine-Bisau ku Kabu-Verdi (R98) -. (CABO VERDE). N.F. Kauberdi. N.S. Depois do golpe militar de 14 de Novembro de 1980 na Guiné-Bissau as duas nações Guiné-Bissau e Cabo Verde renunciaram o tratado de estreita colaboração dos tempos da luta de libertação e começaram a seguir caminhos políticos diferentes.



kacha

1.n., *objecto de forma rectangular ou quadrada; arca; cofre. - bu pudi kumpu un kacha di blokus tras di barajen (Igr.I.) -. (CAIXA). N.F. neol.

2.n., kacha postal, *caixa do correio onde se coloca a correspondência de um indivíduo. - Na ultimu pajina des libru bu na odja numeru di un kacha postal (Igr.I.) -. (deriv. CAIXA POSTAL).

kacheru

n., *tesoureiro. (deriv. CAIXEIRO). N.S. V.B.; CAIXEIRO designa o vendedor a retalho.



Kacheu

n., *Região da Guiné-Bissau que compreende os sectores administrativos de Cacheu, Canchungo, Bula, Caió, S. Domingos e Bigene. A capital é Cacheu. - komandanti rejonal i pulisia di Kacheu (R99) -. (CACHEU). N.F. Guin., paroxítona. N.S. Cacheu foi fundada em 1588: foi a primeira capital da Guiné-Bissau entre os anos 1614 e 1859.



kachimbu

n., *objecto usado para fumar tabaco. (CACHIMBO). N.F. neol. N.S. V.B., sin. kanhutu.



kachon

1.n.aum., *caixa grande; caixa de munições. - Kachon sta bas di polon, na lala (L.S.) -. (CAIXÃO). N.F. neol. N.S. sin. kachoti.

2.n., *féretro; esquife; urna. - I tciga, i toka na kachon, kilis ku na lebal e para (N.T.) -.

kachoti

n., *caixa de dimensões medianas. - I panha ki pumba i pui na kachoti (T.M.) -. (CAIXOTE). N.S. sin. kachon.



kada

quant., *adjectivo indefinido que significa qualquer de entre dois ou mais. - Kada bindidur kunsi si lugar - bentu inda na lebanu pa kada ladu di Mar Adriatiku (N.T.) -. (CADA).



kada alguin

quant., *pronome indefinido. - kada alguin sta ku si pensamentu, pabia bu ka pudi entra na kabesa di alguin (IN96) -. (CADA ALGUÉM). N.F. neol. N.S. sin. kadakin.



kada bias

loc.adv., *cada vez. - no ten ke sta kada bias mas organizadu (R77) -. N.S. sin. kadabes; bias é empréstimo por decalque das línguas africanas de substrato: o termo que traduz [viagem] normalmente é hiperónimo de VIAGEM e de VEZ.



kada bias ke

con., *locução conjuntiva subordinativa que indica [temporalidade]; cada vez que. - Asin kada bias ke polon pertu kai lagartisa ta dal volta, polon ta torna mas (L.S.) -.



kada dia

loc.adv., *todos os dias. - i na kume kada dia un padas, i salga restu pa dia di fomi (P.B.) -. (CADA DIA).



kada mis

loc.adv., *relativo à cada mês; que dura um mês. - arvuri ta padi frutu dozi bias pa anu, un bias kada mis (N.T.) -. (CADA MÊS). N.S. sin. mensal.



kada ora

loc.adv., *cada momento. - Kada ora di nha bida, kada imajen di nha sunhu ala n’ na barsau (T.Dj.) -. (CADA HORA).



kadabes

adv., *todas as vezes. (CADA VEZ). N.F. arc. N.S. V.B., sin. kada bias.



kadakin

quant., *pronome indefinido que significa cada um ou cada uma. - Si dus pusua si barba pega fugu, kadakin ta paga di sil (L.A.) -. (CADA QUAL). N.S. sin. kada alguin.



kadakual

quant., *qualquer pessoa. (CADA QUAL). N.F. neol. N.S. V.B., sin. kadakin.



kadaun

quant., *pronome indefinido. - Katcuru ka ta misti tarbadja, kadaun delis ta misti manda n’utru (L.S.) -. (CADA UM).



kadaver

n., *corpo morto. - Anos, pa no kultura, djintis ka ta seta pa no maneja na kadaver (R95) -. (CADÁVER). N.F. paroxítona, neol. N.S. sin. dufuntu 1.



kadeia

n., *prisão; calabouço; grilheta. - Notisia bin di lundju, kuma n’ sta na kadeia, notisia bin di Guine, nha tera di mi, kuma n’ sta na kalabus (R.S.) -. (CADEIA). N.F. proparoxítona, neol. N.S. sin. kalabus.



kadera 1

1.n., *assento com costas para uma pessoa. - E toma gora un kadera bunitu-bunitu e pui riba di koba (T.M.) -. (CADEIRA). N.F. neol.

2.n., *disciplina ensinada por um professor. N.F. neol.

kadera 2

n., *quadris e ancas; rabo; bunda. - Kabalu bon, ridia na kadera: nabiu (J.M.B.) -. (CADEIRA). N.F. fam., neol. N.S. findi kadera; ratca kadera.



kaderneta

n., *carteira de apontamentos. - No tene un kaderneta di pupansa na nomi di kada mininu (R95) -. (CADERNETA). N.F. neol.



kadernu

n., *conjunto de folhas de papel sobrepostas em forma de livros, que serve para apontamentos ou exercícios. - Kil dinheru, la ku n’ ta kumpra nel nha kadernus, nha livrus pa ba skola (IN96) -. (CADERNO). N.F. neol.



kadiadu

n., *fechadura móvel. - i konsigui rebenta kil kadiadu to ke e konsigui liberta Nino dentru di kil prizon (C.P.) -. (CADEADO).



kadidju

n., *franja; filactérias; atacador. - e ta ronka ku kadidju garandi na se ropa (N.T.) -. (CADILHO).



kadjabrandadi

n., *comportamento de alguém que busca sempre novos parceiros sexuais; má vida. - Pupas di saia nobu kunfundiu kabesa, son gustu di kadjabrandadi (J.D.) -. N.S. sin. paka-paka.



kadjigui

n., *sítio da floresta onde se extrai o óleo de palmeira dendê; lugar de encontro na floresta para beber vinho de palma. - Ora ki sol mansi, dunu di tceben i ta mandurga ku si mindjeris pa kadjigui (F.M.) -. N.F. oxítona; Bijagós “kadjigué” que designa esse sítio.



kadjiki

n., punhado de comida. I pul di sil un kadjiki djustadu, na pratu (R95) -. N.S. sin. mundu di bianda.



kadju

1.n., *árvore da família das Anacardiáceas; acajueiro; cajueiro. - No sibi kuma kadju gosi i na toma konta di matu (R95) -. (deriv. CAJU). N.F. oxítona. N.S. kadju é o fruto; kastanha di kaju ou kuku di kaju é a semente, pe di kadju é a árvore: n.v. “Anacardion occidentalis”.

2.n., *fruto do cajueiro; acaju. - Mbruta di kadjus ke na pruduzi dja (R95) -. (CAJU).

3.n., *bebida alcoólica extraída do fruto. I ta sinta i na bibi se kadju (R98) -. N.S. iagu di kadju.



kafe

1.n., *bebida preparada com a semente do cafeeiro; estabelecimento onde se serve essa bebida. - N’ ba tarbadju n’ fikau pa dal kafe (J.D.) -. (CAFÉ). N.F. oxítona.

2.n., *fruto ou drupa do cafeeiro, planta da família das Rubiáceas. N.S. n.v. “Coffea arabica”.

kafriela

n., *prato de frango assado à cafreal. - Ora ku bu na fasi kafriela di galinha, bu na randja galinha, bu randja limon, malgueta, sebola, gustu, mantega o oliu di kusinha (N.M.) -. (CAFRIELA). N.F. paroxítona.



kafumban

n., *grande mentira. - Ka bu disa bu pursor mitiu kafumban na kabesa (Cecomes). N.S. konta kafumban; sin. mintida.



kai

1.v.intr., *perder o equilíbrio e ir ao chão; dar queda; tombar. - baldu kaplil i kai dentru di fonti (N.M.) -. (CAIR). N.F. paroxítona. N.S. kai guera; kai tcai; kai tcumblut; kai tutc; kai uap; kainti.

2.v.intr., *acabar; cessar de existir; decair. - Na Beljika i kabadu aos ku lei di servisu militar obrigatoriu; i kai asin un di mas antigu lei (R95) -.


Yüklə 5,31 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin