A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

¹⁵⁸) Seyahatnamesinin Paris nüshası, Suppİ. turc. N. 1136, varak 46:

< Üıl'*⁵" ö**

Û-^Y4yi Jj*

.^j>»

159) Baburnâme, ed. Be veridge, vr.2b. ve zikri geçen Mihmannâme-v. Bukhârâ, vr. 99 b -100 b.

devri geçiriyordu. Mukabilindeki «Aşnas», «Cend» ve Sır Dçrya mun- sabmdaki «Yenikent» ve «Khuvare» gibi eski şehirlerin artık adı geçmiyor. Şimdiki «Çimken*» ve «Türkistan» müzâfâtmda ise «Arış» havzasında Otrar, Yegenkent (Araplarda: ■ '■), Khalıç, Kara-Asm an,

daha aşağıda İkan, Yeni-Kurgan (yahut «Cankurgan»), Yese, Sabran, Karnak, Savarı, Suzak şehir ve kaleleri, karşı yakada Kavgan, Arkuk, Özkent, Akkurgan kaleleri zikrediliyorlar. Temür Beğin zamanında mevcut olan şehirler (Sütkent), Şaybak Hanın Otrar karşısındaki gezintilerini tasvir eden .kaynarda artık zikredilmiyor. Özkent daha î 8. inci asırda Ferganedeki «Baş Özkent»e karşı «Ayak özkent» adıyla zikrediliyor. Buralarda Kazaklar hâkimiyeti zamanında, 1 7. nci asırda Kazak han ve beğlerinin adlarını taşıyan birçok yeni kaleler görülüyor. Fakat ırmağın aşağı bölümü 19. uncu asrın başına kadar muayyen bir mecra alamadığından 1 7. nci asır Kazak bozgunlarında buraya sığman göçebe Türkleri yerleştirmek için istifade edilemedi. Buralarda bulunan Kbülgazi Han eski «Barçmlıg Kent» şehrinin yerinde yalnız «Barçm’nm kök kaşanesi» diye bir mezardan bahsediyor. Özbek hanları memleketin imarı yolunda çok gayret sadettiler. Fakat gerek Amu Derya ve gerek Sır Deryanın aşağı cereyanında bir istikrar husule gelmediğinden, bu çalışmalar Sır Deryanın orta ve yukarı bölümlerine, Zerefşan havzasına ve Doğu Bukharaya münhasır kaldı. Yeni Derya havzasındaki ekili yerlerini bırakarak yine göçebe hayata geçen urukları, oraların eski şenliği ve mamurlugu hakkında efsanevi rivayetler söyliyerek bugüne kadar hatırlıyorlar¹⁰⁰).

Özbek Hanlarının ?^{aybak Hanın} vakıfnamesinde¹⁰¹) bu hükümda- îmar Tedbirleri ⁿⁿ ^^ere^?^an havzasında şimdiki Ribât-i Melik çölünde ve Sır Derya havzasında Arış ırmağı üzerinde Otrarda yeni arklar açarak, yeni ekim alanları vücude getirdiği söyleniyor (Otrar arkının açılmasına adı olan «Nehr-i Khânî» ^ kelimesi tarih olmuştur = 916). Oğlu Temür Sul.Çan ise Semerkand nahiyesinde «Akça Noga» arkını açtı. Kalan bütün hanlar da bu teşebbüslere uydular. Bilhassa Abdullah Hanın İmarı pek mühimdir. Ker- mine ve Nurata taraflarında boş yatan sahaları suluyarak imar etti. Bu yüzden Mâverâünnehirdeki eski imaret ve arklar Temür Beğ ile Abdullah Hana nısbet edilirler. Filhakika Zerefşan ve Kaska Deryadaki