A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Bunlardan başka Tatar tercümanlardan Aydarov ve ilkin, memleketi öğrenmek meselesinde rus bilginleriyle azçok iş birliği yapmışlardır.

davet için gönderildiğinde, Tatar mollalarından «Kurman» adlı birisimi^{11 Rug}y^a aleyhin e söz söylediği zımnında hükümete şikâyeti neticesin- ae azil ve Arkhangel de «Önega»ya nefyedilmişti; beş yıl sonra affedilip Taşkende geldi ve orada yaşadı. Şehremaneti idaresinde âza ve şehir tabibi oldu. Barthold, Baturşini, yerli ahali arasında asrı medeniyetin neşri yolunda çok çalışan değerli bir zat olarak zikretmektedir.' Aynı zat Taşkent Özbeklerinin bir nevi «Karagöz» tiyatrosunda Doktor Baturşinin de temsil edildiğini söylemektedir ²¹²) ki, bu da, onun ahali arasında iyi tanınmış olduğunu gösterir. Ben de bu zatın her yerde yerliler tarafından hayırla yadedildiğini gördüm.

Sçhuyler^ Türkistandaki Tatar münevverlerinden ikj kişiyi zikretmektedir: Alîm Hacı Yunusev ve Molla Hayrullah. Alîm Hacı, Penze Mişerlerınden olup, gençliğinde ebeveyni tarafından Moskovaya gönderilerek orada, beş yılda (galiba ziraat mektebinde) tahsilini bitirmiş, sonra hacca g;idip oradan da (Ruslar gelmeden yirmi yıl önce) Hindistan ve Kâbil yoluyla Türkistana gelmiş ve Taşkent yanında asrî usulde ziraat ile meşgul olmuş bir zattı. Avrupa usulünde bina vücude getirmiş ve bir sabun fabrikası yaptırmıştı. İpek işlemek için makineler getirtip, daha Ruflar gelmeden önce kendi mamulatı ile Petresburg sergisine iştirak etmiş, İlmî çalışmalara da iştirak ederek, Petresburg ve Moskova İlmî cemiyetlerine âza olmuştur. Kendisi, başına fes ve üzerine yerli elbise giyer ve münzevî yaşar idiyse de, Ruslar geldiğinde (onlara, hizmeti dokunmuş olacak ki) jrsî olarak Rusya zadegan sim- fma Jcaydedildi. Fakat yine kendisi gibi Rusya zadegan sınıfına kay- dedilert Seyid Azîmbay ile sonradan araları açılıp, Yedisuda «Lepse» şehrine sürülmüştür. Molla ^ İse, Kazanlı olup, Kazanda müs-.