Bununla beraber en çok ticaret yapan Ferganenin ihracatı (70 milyon) ithalâtından (50 milyon) fazla idi. Memlekette şeker pancarı ekimi, şarapçılık, süt mahsulatı, bal arısı besleme önceleri, zayıftı. Pa tates ancak Taşkent civarındaki Tatarlarda kullanılıyordu. Köy igeli- ginin -7) bu nevileri sonradan memleketin her tarafına yayılıp inkişaf etti. Rus devrinde inkişaf eden ticarette Türkistanm halis ihracatı de mek olan meyve ve yün de mühim mevki işgal ediyordu. Fakat en mühim rol oynıyan mal, pamuktu. 1909 yılında Cenubî Türkistanı hükümet adına teftiş eden senatör Graf Palen «Türkistan İktisadiya tının tasvifine ait mevad» adıyla, smaat müesseselerinin mümessilleri olan Zaorskaya ve Aleksandrov 1915 yılında «Türkistan Ülkesinin Sınaat Müesseseleri» adıyla mühim eserler neşrettiler. Bunlara göre Rus devrinde Türkistan ticaretinde ufak tüccarlar azalıp, büyük yerli ser mayedarlar çoğalmakta bulunuyordu. Bu cihet, bilhassa Fergane vi lâyetinde beş altı dereceye taksim edilen tüccarların hükümetten al dıkları «ruhsatiye tezkereleri» istatistiğinde görülmektedir. Pamukçu luğun inkişafı dolayısıyla Ferganede yerli bir zengin («bay»), yerli, ekinciler («dihkan») ile Moskova ve Lodza fabrikacıları arasında faal bir vasıta oldu. Evvelce 10-15 bin rublelik sermayeye malik olan bir «bay» büyük zengin sayılıyordu. Halbuki 1903 yıllarına doğru artık milyonerler vardı. En aşağı yarım milyon sermayeye malik olanlar «meşhur bir bay» sayılır olclu. 1873 te Schuyler geldiğinde Taşkentte
-') Avrupa dillerindeki MVirtschaft, menage, economie, houss-keeping, cconomy(rusça khoziaistvo)tâbirleri yerinde biz burada iğelik; economie ruraleT Landwirtschajt(rusça selskoe khoziaistvo)tâbirleri yerinde de köy iğeliğitâbi rini kullanıyoiTuz; Bizim «igelik» kelimesi yerine Özbekler «ruzghar» (farsça «rüzgar» dan) Kazan Türkleri «avul kün kürşi», Kazaklar «çarva» tâbirini kul lanıyorlar. Aslı, farsça «çihârpâ» (= dört ayaklı hayvan)dan gelen bu kelimeyi biz burada ancak «hayvan besleme» (almanca Viehzucht; rusça skotovodstvo) ye rinde kullanıyoruz.
