A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

^mu^ ab el el er i n e mâruz kalan bu muteber mollalar da, ile-

5^aÇ^{tlmaı ve} fikrî hayat» kısmında bahsedeceğimiz üzere, Kazak

aha^inb a^rtlk kendilerini «Rusyalı İslam» bilip, Ak Padişahın sadık

tebaası olup, onun himayesi altında ticaret, ziraat ve iba- ²⁶⁹


i

cetle meşgul olmağa davet etmişler ve isyan hareketlerini, Kur anda, zikredilen .sülülemr»e itaatsizlik olarak göstermişlerdir.

Rus istilâsından sonra geçen yirmi beş yılda of «Dükçi İsan»ın dukça sükûnetini muhafaza eden Ozbejdstanda

Kıyam, Fergane galisi, 1898 de birdenbire harekete

«eldi. Bu hareket, Dükçı Işanın isyanıdır. Uaha ,878 de And,canda Yetim Han, 1882 ,de Andıcan ve Mergilânda Derviş Han ve 1893 te Khokand civar,nda Şakır Can adi, kimselerin hareketleri vâki olmuştu. 1892 ve bir kolera (veba) sırasında^ Uş- kentte ufak tefek kargaşalıklar görüldüyse de, bunlardan umum, asayiş,n manzaras, pek değişmedi. 1898 de Dükçi Işanın başkaldırması, bütün Fergane ahalisinin başkaldırması demekti. u ^aŞ ’

And,canın batısında pamuk ekim, için, ,belki bütün Türkistan ölçüsünde. en mühim merkez sayılan. Eseke istasyonu civarında çıktı, fakat dayandığı en mühim nokta, Narın (Sır Derya) ırrnagı boyunun dağ arasındaki bölümünde Rus göçmenlerinin fazla taarruzlarına ma _tu; kalan Ketmcn Tepe ve Kögart Kırgızlar, idi. Demek k, bandırma, Rusların pamuk siyasetiyle _:göç siyasetlerine karşı çıkmıştı. _ve 189 8 yıllarında Özbekistanda pamuk ekimi buhranları oldu. Ame- ,;ka pamuğunun bas döndürücü bir şekilde revaç, ve değennın birkaç kat yükselmesi neticesinde, her köylü pamuk ekimine ehemmiyet verese de 1892-1 89 7 yıllarında Amerika pamuğu piyasasındaki deliklikler neticesinde rus fabrikacılar, Türkistan pamuk pazarında ko- 7ü’ oyunlar oynayıp pamuk sahaların, iflasa sürüklediler. Bundan dolay, 1892 de Semerkandda 18.300, Ferganede 89.000 ^de®^atl"^a ® ¹ |_en pamuk, 1893-1894 te Semerkandda 9.500, Ferganede 8 desatineye indi. Ferganede 1896 da 129.000 desatine ekilen pamuk,

18<)8 de 106.000 desatineye indi. Pamuk merkezindeki zayıf köylüler arasında müthiş iflaslar baş gösterdi. Şakir Canın ve Dukçı Işanın isyanları, iste o buhran yıllarına raslamaktadır. Ayn, zamanda. Kuşların Narın havzasında "Kırgızların yayla ve tarlalarını yağma etmekte