1917 İnkılâbı İlk cihan savaşının (1914-19 18) başlaması T ür- kistancîa yeni ümitler doğurdu. Savaş ilân edil- dik-ten üç dört gün sonra Bukharada, Kazanlı ve BukKaralı öğretmen lerin hususî bir toplantılarında bulunurken, herkesin derin ümitlere dal mış olduğunu gördüğüm, ihiçbir zaman hatırımdan çıkmaz. Bir Tatar öğretmeni (Kemal Nogay), Türkiyenin elbette Almanya tarafına katı lacağını söylüyor ve belki bunların bir gün Bukharaya kadar gelecekle rine dair kehanette bulunuyordu. Umumiyetle cihan savaşı, Türkista- mn her tarafında sıyası faaliyet doğurdu. Fakat gizli toplanmalar, cid di siyası teşkilât şeklini alamadı. Bundan dolayıdır ki 1916 isyanında münevverler, kendilerini gereğince gösteremediler, ve, 1917 inkılâbına hazırlıksız girdiler. Asrı terbiye görmüş adamları nisbeten çok bulunan Kazakistandcp münevverler, vilâyet ve tümen idare müesseselerine gir diler. Cenubî Fiirkistanda ise', bütün iş, başlangıçta Rusların elinde bu lundu. Gençler miiteassıp ulemânın iş başına geçmesinden ve vakitsiz 1 işkal d ırmadan korkuyorlardı. «Duma»da Müslüman Fraksiyonundaki Büro» da Taşkenlli Başkurt hukukşinas İslâm Şa’hiahmedov ve onun bugün dışarıda bulunan arkadaşı [Mustafa Çokayev] Türkistanda eski çarın umumi valisi Kuropatkin’in yerinde kalmasının daha faydalı ola cağı, bunun gibi popüler bir şahsiyet Türkistandan ayrılırsa, memleke- lın her tarafında kargcişalık ve isyanların baş göstereceği fikrini şiddetle ileri sürüyorlardı.
