A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

-’-³) Cemal Paşanın Kabildeki maiyeti erkanından birisi vasıtasiyle tekrar elime gelen bu mektubun nüshası, kütüphanemde mahfuzdur.

zamanki ıstılahla «Türkistan»), Başkurdüstan, Türkmenistan gibi mm- taka (okrug) lar ye vilâyetler itibariyle teşkil ediliyordu (madde 4). Nizamnamede her yerdeki şubelerin bütün kabileler, Türk ve Tacikler için müşterek olması lüzumu, gayri Türk unsurlardan Kalmuklar, yerli Yahudi, Iranlı, Âfganlı, Hindli, Ukraynalı ve hattâ Ruslardan bile Türkistan istiklâline cidden taraftar olan bazı şahsiyetlerin ortaya alınabileceği (madde 5), millî birlik merkezi müstakbel Türkistanın parlemen- tosunun yerini tutan bir. müessese olduğu (madde 6), «Birlik»_; e dahil olan fırkaların âzalarından ancak Cemiyet gayesi bakımından faydalı ve matlûp görülenlerin «Birlik» in âzalığma kabul edileceği, Türkistanlı âza ve memurları bulunan rus hükümet ve komünist fırka müesseselerin- de cemiyetin gizli fraksiyonları bulunması (madde 9) ve diğerleri kaydedilmişti. Bundan maada, Merkez Komitenin hattı hareketi ve Birliğin şubelerinin nasıl yaşatılacağı ve idare edileceği, mücahitler arasında faaliyet meselelerine ait birçok maddelerden ibaret Özbekçe ve kazakça talimatnameler, çeteciliğe ait nizamnameler neşretnıişti. Millî bayrak meselesi, daha o zaman Semerkand celselerinde müzakere edilip, renkleri kararlaştırılmış ise de, matbuatta ancak yakında ilân edildi²-¹). Bu bayrakta Türklerin islâmdan evvelki n a r in c î , İslâm devrindeki (meselâ Karahanıler ve Selçukîlerde olan kızıl; ve Çingiz oğullarının a k renklerinden ibaret olup, narinci kısmında hilâl ve beş kollu yıldız, direğinde eski Göktürklerin kurtbaşı tersim edilmiş oldu. 1921 yılındaki faaliyet çok umut verici idi. Cemiyetin Fergane kolu her korbaşı, yani basmacı reisi, nezdinde bir muallim göndermişti ve onlardan oldukça muntazam malûmat alınıyordu. Fergane ve Semerkand vilâyetindeki her korbaşıdan, Fergane ve Semerkand kumandanlıklarına on * nefer silâhlı asker gönderilmesi istenmişti. Bu son tedbir, Türkistanın her tarafındaki kuvvetleri bir idare altına almak imkânını öğrenmek için yapılan tecrübelerden ve bir umumî askerî manevraya hazırlıktan ibaretti. Böyle bir talimat Kazakıstanın bir kısmında Akmola vilâyetindeki gençliğe de gönderilmiş ve hemen tatbik edilip kendi at ve elbiseleri ile 20 den ^az la genç kazak Taşkende göndermişti. Bunlar «Cemiyet» in buyurduğu her emri ifaya hazır idi. (Bunların birçoğu sonradan geri gönderilip, bir kısmı da Taşkentte mekteplere yerleştirildi). Başkurdüstanda Süleyman Mirzabuîatov ve diğerlerinin idaresi altında zuhur eden kıyam Bukha- radan gönderilen emirle yatıştırılmış, Khorezmiri garbında Yomutlarla Aday ve Tabın kazak aşiretleri arasındaki birçok senelerden beri devam edip ge en. niza, CÎemiyetin bir taraftan Orenburg yoluyla Kazaklara ve ³¹⁴

TÜRKİSTAN MİLLÎ BAYRAĞI