A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

-¹-) «Veriez a nötre securs! Sauvez-nouz de la distruction».

ve diğerleriyle görüşüp, her yerde mezkûr almanca muhtırayı takdim ederek Rus mahkûmu kürklerin arzularını beyan eylemişler ve bu devletlerden siyasi müzaherette bulunmalarını rica etmişlerdir. Akçuraoğ- İu yukarıda adı geçen mevzu üzerinde Berlin Prusya Akademisi, Müs- lemiekât Cemiyeti salonlarında, Sofyada Bulgar Akademisinde fran- sızca ve türkçe olarak. konferanslar vermiştir. Heyet, şubat ayında Is- tanbula dönmüştür . Mezkûr muhtıra (Denkschrift) ve Vusuf Beyin konferansı aynı yılda kozanda fransızca, profesör Martin Hartmann tarafından da almanca neşredilmiştir ~ ^N). Muhtırada, heyetin temsil ettiği ülkelere istiklal talep edilmektedir, Akçuraoğlu ise, artık Rusya dahilinde kalan Kazanın mümessili olmak sıfatiyle ancak «medenî muhtariyet» (autonomie culturelle) talebinde bulunmaktadır. Konferansının özü şundan ibarettir: Rusya Türkleri hakkında istatistik malûmat (2 3 milj'on gösteriliyor), ahalinin nüfusça tefzayüdü, İçtimaî tabakalar, iktisadı vaziyet, mektep ve ıslahatı, edebiyat, medenî sahalarda rusların çıkardığı engeller, Tatarlara Türkistanda yer ve gayrimenkul emlâk is- t’hsalinin men’i, Başkurt ve Kazak arazisinin gasbedilmesi, maarif ve matbuatta sansör, bunlara rağmen Tatarların siyasî mücadeleleri («İtli fakı Müslimîn Fırkası», müslüman kongreleri, Duma’daki faaliyet). Risalede bir de bu gayeleri tahakkuk ettirmek için «Rusya Müslüman kiirk-Tatarlarının hukukunu müdafaa Cemiyeti» ~^{M >}) tesis olunduğu ve bunun adından bir de manifist çıkarıldığı söylenmektedir. Nüfus teza- yüdii kısmında Orenburg «Dukhovnoye Sobranye»sinin 1885 yılından beri mollalar vasıtasiyle topladığı malûmata göre, Tatarların nüfusunun arttığı, yalnız Litva müslümanlarmın nüfusunun temessül sayesinde gittikçe azaldığı beyan edilmiştir.

Mezkûr heyet, aynı yılda ikinci defa daha kalabalık bir nümayende sıfatiyle 2 7-29 haziranda Lozanda ’nikat eden «Milliyetlerin Üçüncü İçtimai» (Tıoisieme Conference des nationalites)na iştirak ediyor. Ka- zanlılar namına Akçuraoğlu Yusuf, Çağatay (Ozbekler) namına Bukha-