A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Kil Amu Deryanın. Türkistanı Araplar fethettiği za- mu ^CC„ manda da şimdiki «Özboy» yatağı üzerinden ak-

rasmın egışmesı . ₀u_uğ_u anlaşılıyor. Fakat özboy un cereyanı

arap coğrafyacılarının dediği gibi, Hazar Denizine galiba ancak bazı vakit erişebilmiş, çok zaman bu cereyan eski şelâle yeri olan bugünkü «Kurtış» adlı yerin biraz batısında olduğu anlaşılan «Qal *at üs-Sîn» (Moğol çağında «Rebât-i Tamgaç») de kesilmiştir. El-Bîrûnî'nin beyanına göre, şimdiki «özboy» ozaman «Mazdabasti», «Sarı Kamış» çukuru ise «Khız Tmgızı» (yani «Kız Denizi») tesmiye olunmuş ve Maz- dabastinin üzerinde « As » yahut « Alan » denilen İran ve « Becenek » ( — Peçenek) denilen türk kavmi yaşamıştır. Memleketi Araplar aldığı zamanlarda Amu Derya bu mecrasını değiştirmiş ve evvelce de bir kolu ile akmakta olduğu «Aral» gölüne bütün suyunu boşaltmağa başlamıştır. Özboya artık su gelmeyip buraları kuruduktan sonra, ahalisi olan As ve Peçenekler, birbiri arkasında Edil munsaplarına, Khazar memleketine gitmişlerdir ^;î0). Moğollar, Khorezmin payitahtı olan Ürgençı fethedince, 1221 yılında Amu Derya, mecrasını tekrar değiştirdi. Özboy üzerinden aktı. Bundan böyle bu yatak tamamen canlandı. Hazar