A zərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti Niyazi Əlikram oğlu Həsənov Bİznesin strateji İdarə ediLMƏSİ (Dərslik)

Cədvəl 2.4

Planların həyata keçirilməsinin planlaşdırılması

Reaksiya	Təşkilati forma
	Holding şirkət	Konqlomerat	Funksional	Mərkəzləşdirilmiş divizional	Divizional	Matriks
Maliyyə	1,3	1,2,3	1,2,3	1,2,3	1,2,3	1,2,3
İstehlak	-	-	5	4	4,5	4,5
Strateji	6	6,9	5,8,9	7	6,8,9	6,8,9
İnzibati	-	-	10,11,12	10	10,11	10,11

Yuxarıda nümunə olaraq bu vəzifələr üzərində mərkəzi qərargahın qərar qəbulu iki amil ilə müəyyən edilir:

1). Baş idarənin yaradılmasının üstünlüyü şirkətdə mobil idarəetmə strukturunun olmasından xəbər verir. Beləliklə, şirkətin daxili seçimi şəklində, holdinq şirkəti və ya holdinq, digər bir tərəfdən və ya funksional, məntəqə uyğun matris və digərləri ola bilər;

2). Reaksiya vermək imkanları gələcəkdə həqiqi mühitdə uğur üçün çox lazımdır. Şirkətin formaları hər bir şirkətin mərkəzi qərargahının xüsusiyyət­lərini göstərir. İstənilən qurulmuş matris sütununda məntəqə mərkəzləşmiş baza ilkin şəklində təsvir edilməlidir. Bu sütunda maddələr, başqa ifrat bir məntəqə uyğun ilk "cast" istehsal mərkəzləşmiş formasının, əsas iqamətgahının yüksək mərkəzləşdirilmiş rolu onun nəzarətinin minimal funksiyalarıdır. Bu artıq vaxtın keçməsi ilə, bu mərkəzi idarəetmə mexanizmlərinə əsaslanan şirkət, get­dikcə bütün yeni inkişaf etmiş xüsusiyyətləri götürməlidir.

Biznesin inkişaf strategiyası zamanı qərargah heyəti və yerüstü funksiya­ların yerində tətbiq olunması yalnız səmərliliyin artırılmasına xidmət edərdi, bu baxımdan, təşkili və ictimai rəhbərliyi müvafiq rolları şəklində seçimi vacibdir. Bu təşkilati strukturun yaradılması iki ən mühüm aspektləri nəzərə almalıdır. Digər ən mühümü, şirkətə tətbiqi Amerika biznes dilində yerüstü və ya qərargah zabitləri (officer) funksiyalarıdır.

Bu şirkət və onun maliyyə vəziyyətinin qiymətləndirilməsi iqtisadi per­for­mansı ölçməyi tələb etdiyi kimi, bəlkə də, şirkətin tərkibində rəsmiləş­dirilmiş fəaliyyətləri, istehsalın ilk buraxılışının, mühasibatının aparılması vacibdir. Bu şirkətin bölmələrində heyətin fəaliyyətinin vəsaiti, kadr, hüquqi xidmət, müştəri münasibətləri, maliyyə və s. məsələlərin izlənməsi vacibdir.

Bu zaman fəaliyyətlərin ortaq iki istiqamətinin olduğu aydınlaşır, bunlardan bir linear funksional maddi - texniki bazasıdır və o idarə etməyə özünün əhəmiyyətli orijinal töhfəsini verir. Lakin şirkətin istehsal vahidini, yəni öz töhfəsini ölçmək üçün çox çətin problemlərlərlə qarşılaşır. Çünki onlar, adətən, yerüstü heyəti funksiyaları genişləndirmək və ya asanlıqla xətti funksiyaları birbaşa əmək məsrəfləri kimi müqavilə qurulmasında tənqidi yanaşmaqda faydası vardır.

Buna görə də, işçi heyətinin fəaliyyətinə nəzarət və tənzimləmək üçün çətin oduğundan və onlar şirkətin ehtiyacları ilə bir araya sığmayan zaman nəzarətin çətin olmaması üzündən imkanlar artmışdır.

Əsrin əvvəlində minimum heyətlə kadrların prinsiplərini müəyyət etmək imkanı monitorinq aracı hesabına mümkün oldu. Prinsipi müvafiq kadr funksiyaları daima mütləq minimum saxlanılan zaman şirkətin mənfəəti maksimum olacağı hesab edilir. Amerika Birləşmiş Ştatlarında birbaşa düzxətli heyətə dolayı sayılı qoyuluşları nisbəti şirkətin səmərəliliyinin artırılması üçün standart bir tədbir olmaqdadır.

Lakin yadda saxlamaq lazımdır ki, zaman keçdikcə işçi heyətin sayı artmaqda davam edir. Bazarda fəaliyyət göstərənlərin çox hissəsi üçün bu şirkətlərdə istehsal prosesi gedir və innovasiyaya əsaslanan qərar qəbuletmə qabiliyyəti və məlumatların toplanması üzərində ehtiyaclara yardım etmək qabiliyyəti, ekspertin qənaətlərinə əsaslanan qərarların qəbulu mühümdür. Eləcə də getdikcə daha çox kompleksin inzibati inkişafı və təmin məhsullarının artan sıra mürəkkəbliyi barədə narahatlıq xətti menecerlər tərəfindən müəyyən edilməlidir. İnfrastruktur möhkəm, yeni yaradılmış ştat şöbələri arasında olmalıdır: təşkilat planlaşdırma, məlumatların emalı, idarəetmə informasiya sistemləri, sistemin idarə olunması imkanlarının inkişafı, maliyyə planlaşdırması, büdcə, əməliyyatlar üzərində tədqiqat, ətraf mühit və proqnozlaşdırma, monitorinq korporativ səviyyədə, nəzarət sistemlərinin dizayn əsasında planlaşdırılma.

Retrospektiv təhlili, heyətin bölmələrində artıma cavab olaraq şirkətin yeni növ ehtiyaclarının ödənilməsi tərəfindən elə idarə edilməlidir ki, bu aydın və səlist olsun. Hərtərəfli əhatə dairəsi, icra prosesinə tab gətirdiyini iddia edilmədən, reaksiyaların sıra artırılması lazım olur ki, heyət bölmələri tədricən artan qatqıya diqqət göstərmək məcburiyyətində qalır.

Minimum tərkibdə kadr heyəti bölmələrinin prinsipi töhfəsinin artması ilə tədricən onun mənası və əhəmiyyəti itə bilər. Lakin nəzarətin olmaması və şirkətin heyəti (və digər) hissələrin səmərəliliyini ölçmək üçün qabiliyyətin inkişaf meyillərini artırmaq lazımdır. Bu zaman, həmçinin, məqsəd və peşə mütəxəssislərinin dəyərli olmaları, onların şirkətinin məqsədlərinə daha böyük dərəcədə təmin olunması üçün səy etməlidirlər. Amma düşünülmüş dolayı və birbaşa vəzifələrin nisbətini minimuma endirmək çox vacibdir.

Heyətə ədədi artacaq kimi, şirkətin ölçüsü, növü və idarə olunması prossesinin dəstəklənməsi üçün zəruri olan heyəti bölmələrinin tərkibi müəyyən etmək üçün daha çox üsullar lazımdır. Texnologiyalar öz inkişafının yüksək mərhələsində olmasına baxmayaraq, bəzi şirkətlərdə istifadə edilən minimum idarəetmə prinsiplərini həyata keçirəcək idarəetmə heyəti, bölmələrin optimal sayını və peşəkarlıq səviyyəsi müəyyən olunması vacibdir və əlbəttə , bu məqamda önəmli prinsipləri yaddan çıxarmaq lazım deyil.

Artım heyəti bölmələrinin müəyyən edilmiş funksiyalarından kənara çıxmadan özlərinə xas olan arzuları cilovlamaq tələb edilir.

Əvvəla, yaddan çıxarmaq lazım deyil ki, onların funksiyaları heç bir şəkildə idarə olunmayan səlahiyyətləri pozula bilər ki, zəruri məlumat təmin olunması vacib sayıla bilsin. Lakin təcrübə göstərir ki, ştat vahidlərinin heç bir şəkildə bu səlahiyyətləri ihlal halda nümayiş etdirə bilməz. İdarə ierarxiyasının aşağı səviyyədə xidmət həvalə olunması ştat vahidinin, professional rəy təmsil edilərək, bütün korporasiya neytral məlumatları, eləcə də məcburi siyasət deyil ki, məhz bundan istifadə olunsun.