Abdulla sher axloqshunoslik


Jaloliddin Rumiy. Ichindagi ichindadir. U . Hamdam taijimasi. Т ., «Yangi asr



Yüklə 10,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə47/209
tarix13.12.2023
ölçüsü10,65 Mb.
#139765
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   209
Axloqshunoslik (Abdulla Sher)

1 Jaloliddin Rumiy. Ichindagi ichindadir. U . Hamdam taijimasi. Т ., «Yangi asr
avlodi», 2003, 179-b.
2
0 ‘sha manba. 80-b.
3 0 ‘sha manba, 180—181-b.
4 0 ‘sha manba, 180—181 -b.
www.ziyouz.com kutubxonasi


X alqqa xizm atda bo'lm agan odam Haqqa xizm at qildim deb aytolmaydi. 
P arvona bilan sham ni misol keltirib, u bu b o rad a shunday deb yozadi: 
«Xuddi shunday xalq bilan qiziqm agan, aksincha, u n d an noligan, uning 
u c h u n jo n in i kuydirm agan inson — inson em asdir. U H aqni anglab
his etsa h am , u tu sh u n ib , id rok etg an H a q — H aq em as. In so n
ishlam oqdan, g‘ayrat ko‘rsatm oqdan qochm agan, A lloh ulug‘ligi atrofida 
tinim siz, huzursiz aylangan kishidii»1. Shunday qilib, Rum iy ilgari surgan 
haqparvarlik g'oyasi naqshbandiya tariqatidagi haqparvarlikka juda yaqin: 
xalqparvar boMmasdan turib, xudbinlarcha y o n d ashuv orqali haqparvar 
b o ‘lish m um kin em as, faqat bu dunyodagi ezgu a ’m ollargina, insonni 
H aq q a yaqinlashtiradi, ban da o ‘zini o'zgalarga ezgulik istash orqaligina 
yaxshilab boradi. «Zohiriy m ash g‘ullik b o tin iy m ash g‘ullikka m one 
b o ‘lolm aydi»2. Aksincha, botiniy m ashg‘ullikning voqe b o ‘lishi yo‘lida 
xizm at qiladi, zinadagi bosqich vazifasini o 'tay d i; zohiriy m ashg'ullik 
q a n c h a lik ezguliklar bilan y o ‘g ‘rilgan b o ‘lsa, b o tin iy m ash g ‘ullik 
s h u n c h alik m ukam m allashib boradi. G ‘arb falsafasi nam oyandalari 
R um iyni buyuk faylasuf sifatida e ’tiro f e ta d ila rm i-y o ‘qm i, bundan q a t’i 
nazar, uning ta ’sirini ju da ko‘p falsafiy yo‘nalishlarda yaqqol ko‘rishim iz 
m um kin. C hun o nchi ezgulik va yovuzlikning bir-biriga o ‘zaro ta ’siri 
b o rasid a g i R um iy fikrlari u lu g ‘ rus faylasufi N . B erdyayev axloq 
falsafasid a, in so n n in g o ‘zg a ru v c h a n lig i h a q id a g i R um iy t a ’lim o ti 
K.Y aspers va J-P . Sartr qarashlarida ko ‘zga tashlanad i. C hu no nch i, 
b uyuk olm on ekzistensial faylasufi K arl Y aspers: «Inson... ham m a 
hodisalarda bir xil b o ‘lolm aydi; u — yo‘ldir»3, d e r ekan, bu fikr Mavlaviy 
qarashlarining zam onaviy talqini ekanini ilg‘ab olish qiyin emas.
Rum iy falsafasining c h o ‘qqisi — uning inson m azhablar janjanlaridan 
yuksak turishi lozim ligini t a ’k id lash i, z a m o n a v iy falsafiy til bilan
aytganda, tolerantlik (bag‘rikenglik) g ‘oyasini ilgari surishidir. Z ero, 
inson m azhablar va dinlar uch u n yaratilm ag an , aksincha, ular inson 
u c h u n yaratilgan. U ning quyidagi so ‘zlari hozirgi ku nd a ham , xuddi 
o ‘sha davrdagidek, o ‘zini islom yoki nasroniylik dinining qahram oni 
qilib k o‘rsatishga urinuvchi b a ’zi kaltabin aqid aparast (fundam en tal­
ist), ekstrem ist kimsalarga Q u r’oni karim talab in i eslatuvchi guldirak 
sifat ovozdek yangrab turadi: «Siz q anday qilib d in n i b ir qilasiz? Bu

Yüklə 10,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   209




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin