Anadolu üNİversitesi yayini no: 2900 AÇIKÖĞretim faküLtesi yayini no: 1857

TOPLU PAZARLIK KAVRAMI VE TOPLU PAZARLIK SÜRECİ

Toplu pazarlık kavramı, günümüzde oldukça sık kullanılan bir terim olmakla bir- likte özellikle ülkeden ülkeye değiİen farklı anlamlarda karİımıza çıkmaktadır. Ge- nel olarak toplu pazarlık, bir tarafta iİçileri temsil eden iİçi sendikalarının, diğer ta- rafta iİverenlerin veya iİveren sendikalarının yer aldığı, iki tarafın çalıİma kural ve koİullarını belirlemek için bir araya gelerek toplu görüİmeye oturmaları ve toplu sözleİme imzalamaları sürecinin tümünü ifade etmektedir (Koray, 1992, s. 134). Toplu iİ sözleİmesi ise “bir veya birden çok iİçi örgütü ile bir veya birden çok iİ- veren veya iİveren kuruluİları arasında bir veya birden çok iİ yeri veya iİ kolun- da iİçi ve iİverenlerin bireysel ve toplu iliİkilerini düzenlemek ve sözleİme taraf- ları arasında hak ve yükümlülükleri belirtmek amacıyla imzalanan bir sözleİme ol- maktadır.” Görüldüğü üzere toplu pazarlık bir süreci, toplu iİ sözleİmesi ise bu sü- recin sonuçlarından birini ifade etmektedir.

Toplu pazarlık süreci birkaç aİamadan oluİmaktadır. Bu aİamalar, her ülkenin yasal düzenlemelerine bağlı olarak değiİmekle birlikte temel olan aİamalar İunlardır:

Pazarlık İçin Hazırlık ve Taleplerin Belirlenmesi

Bu aİamada taraİar toplu pazarlıkla ilgili olarak bir ön hazırlık yapmaktadırlar. Her iki taraf da çeİitli kriterlere bağlı olarak taleplerini belirlemeye çalıİırlar. Bu aİamada iİçi sendikası, pazarlık yapılacak iİ yerindeki üyeleriyle ve sendika tem- silcileriyle iliİki kurarak, istek ve beklentilerini öğrenir. Bu taleplerin ülkenin ge- nel ekonomik koİullarıyla ve ekonomik konjonktürün durumuyla uyumlu ve iİve- renin bunları karİılayabilir olması önemlidir. İİveren de kendi araİtırma bölümle- rini devreye sokarak, kârlılık, verimlilik ve maliyet analizi yapar. İİçi tarafından ge- lebilecek muhtemel talepler için karİı taleplerini tespit eder. Bu aİamada her iki ta- rafın da taleplerini objektif ölçülere dayandırması, toplu pazarlığın anlaİmayla so- nuçlanma olasılığını arttırır.

Bu aİamada ayrıca pazarlık masasına oturacak temsilciler belirlenir. Toplu pa- zarlık aynı zamanda bir taktik ve strateji mücadelesidir. Bu nedenle görüİmecile- rin ikna kabiliyetine sahip, iyi iletiİim kurabilen ve pazarlık stratejilerini bilen kiİi- ler arasından seçilmesi gerekmektedir.

Görüİmeye Çağrı

Taleplerin belirlenmesinden sonra taraİardan birisi diğer tarafı görüİmeye çağırır. Çağrı iİçi sendikası tarafından yapılabileceği gibi iİveren ya da iİverenin üyesi bu- lunduğu sendika tarafından yapılabilir. Toplu pazarlık çağrısına, çağrıyı yapan ta- raf toplu pazarlıkta ileri süreceği önerilerin bütününü ekler. Ancak taraİar, toplu pazarlık sırasında önerilerinde değiİiklikler yapabilmektedirler. Çağrının yapılma- sından sonra taraİar arasında bir iletiİim sağlanarak görüİmelerin baİlayacağı ta- rih ve yer belirlenir.

Toplu Görüİme

Toplu görüİme çağrısı üzerine toplu iİ sözleİmesi yapmak amacıyla taraİarın bi- raraya gelip görüİmelerine “toplu görüİme” denilmektedir. Toplu görüİme aİama- sı, toplu pazarlık sürecinin en önemli bölümünü oluİturur. Çeİitli psikolojik yön- tem ve taktiklerin uygulandığı toplu görüİme aİaması, taraİarın karİılıklı fedakâr- lıklarda bulunarak ve birbirlerine yakınlaİarak anlaİması ile sonuçlanabileceği gi-

Toplu pazarlık: Bir veya birden fazla iİçi örgütü ile bir iİveren veya bir grup iİveren veya bir veya daha fazla iİveren örgütü arasında istihdam ve çalıİma koİullarının saptanması amacıyla yapılan görüİmelerdir.

bi taraİarın kendi taleplerinde direnmesi ve tavizde bulunmaması sonucu uyuİ- mazlıkla da sonuçlanabilir.

Toplu pazarlıkların ve toplu pazarlıklar sonucunda bağıtlanan toplu iİ sözleİ- melerinin içerdiği konular toplu pazarlık düzeyi, sendikaların pazarlık gücü, iİ gü- cünün yapısı, ekonomik yapı, yasal düzenlemeler ve zaman gibi birçok faktöre bağlı olarak değiİmektedir. Genel olarak toplu pazarlıkta ele alınan ve daha son- ra toplu iİ sözleİmelerine aktarılan konuları İu İekilde sıralamak mümkündür (Bamber, 1998, ss. 423-425):

• 
  Toplu pazarlık taraİarının, toplu pazarlık ünitesinin ve toplu pazarlık kap- samının dıİında kalacak kiİilerin tespiti.
  
• 
  Ekonomik çıkarlar ve çalıİma koİulları (ücretler, çalıİma süreleri, ara din- lenme süreleri, izinler, postalar, fazla çalıİma).
  
• 
  İstihdam iliİkisiyle doğrudan ilgili olan diğer koİullar (iİe alınma, iİ güven- cesi, terİ, kıdem, eğitim).
  
• 
  İstihdam koİullarını dolaylı bir İekilde etkileyen iİverenin tasarruİarı (taİe- rona iİ verme, yatırımlar, teknolojinin değiİimi).
  
• 
  Sosyal hizmet koİulları, refah koİulları ve iİçilerin çalıİma koİullarını etki- leyen diğer konular (çocuk bakımı, kantinler, dinlenme, ulaİım).
  
• 
  Sosyal güvenlik koİulları (hastalık izni, emeklilik ikramiyesi, analık/babalık izni).
  
• 
  Diğer sosyal yardımlar (tatil ikramiyeleri, tıbbi yardımlar, iİçinin bakmakla yükümlü olduğu kiİilere sağlanan yardımlar).
  
• 
  Çalıİma hayatının kalitesiyle ilgili konular (iİ sağlığı ve güvenliği önlemleri, İziksel çalıİma koİulları, çalıİanların katılımı).
  
• 
  Taraİarın arasındaki iliİkilerin düzenlenmesi (yönetimin imtiyazları, sendi- ka güvenliği, toplu iİ sözleİmesinin süresi).
  
• 
  Toplu iİ sözleİmelerinin yürütülmesiyle ilgili koİullar (sözleİme koİulları- nın ihlali durumunda uygulanacak kurallar ve izlenecek prosedür).
  

SIRA S‹ZDE

Toplu ifl sözleflmeleri ne kadar bir süre için yap›lmaktad›r?

2

Görüİmeler sonucunda, öneriler her iki tarafça kabul edilirse bir anlaİmaya va- rılır ve toplu iİ sözleİmesi imzalanır. Ancak yasal süreç içinde bir anlaİmaya varıl- mazsa görüİme uyuİmazlıkla sonuçlanmakta ve uyuİmazlık çözüm yollarına baİ- vurulmaktadır (Bingöl, 2003, ss. 409-411).

Toplu iİ uyuİmazlıkları, çalıİanların hak ve çıkarlarını ilgilendiren konularda ortaya çıkan, bir tarafı iİveren ya da iİveren sendikası olsa da diğer tarafı genellikle iİçi sendikası olan uyuİmazlıklardır.