7.TOPLUMSAL CİNSİYET ENGELLERİ
Kadınların istihdama çok düşük oranlardaki katılımı, Türkiye’nin Avrupa Birliğine katılım süreci için ve Avrupa Birliği İstihdam Stratejilerine uyumu açısından ciddi bir problem teşkil etmektedir.
7.1.İstihdam
Ekonomik
Faaliyet Alanı Yaklaşık olarak istihdamdakilerin beşte birini (%19) kadın çalışanlar oluşturmaktadır. Kadınların katılımları sektörden sektöre ciddi bir değişkenlik göstermektedir.
TABLO 7.1 Ekonomik faaliyete göre istihdamdaki çalışan kadınların yüzdesi
Ekonomik faaliyet kodu17
|
Ekonomik faaliyet kolu
|
Örneklemdeki istihdam edilen kişi sayısı
|
Örnekteki istihdam edilen kadın sayısı
|
Örneklemdeki kadın istihdamının yüzdesi18
|
C1
|
C2
|
C3
|
C4
|
C5
|
|
TOPLAM
|
16013
|
3076
|
%19
|
1101-1999
|
Madencilik ve taşocakçılığı
|
477
|
63
|
%13
|
2000-3999
|
İmalat sanayii
|
8431
|
1489
|
%18
|
5110-5999
|
Elektrik, gaz ve su
|
428
|
50
|
%12
|
4000-4999
|
İnşaat ve bayındırlık işleri
|
1412
|
45
|
%3
|
6000-6199
|
Toptan ve perakende ticaret
|
752
|
292
|
%39
|
8500-8539
|
Otel ve lokantalar
|
699
|
158
|
%23
|
7000-7999
|
Ulaştırma, haberleşme ve depolama
|
2135
|
89
|
%4
|
6200-6999
|
Mali kurumlar, sigorta, taşınmaz mallara ait işler ve kurumların yardımcı iş hizmetleri
|
834
|
393
|
%47
|
8000-8999
|
Toplum hizmetleri, eğitim, sağlık, sosyal ve kişisel hizmetler ve tüm diğer faaliyetler
|
845
|
497
|
%59
|
Kadınların katılımının en yoğun olduğu sektör; %59 ile toplum hizmetleri, eğitim, sağlık, sosyal ve kişisel hizmetler ve tüm diğer faaliyetler, ikinci en yoğun sektör; %47 ile “mali aracı kuruluşlardır”. Bunlar oldukça olumlu rakamlardır; çünkü, bu sektörlerde çalışanların yarısı kadındır. Bunu %39 ile”toptan/ perakende ticaret” sektörü takip etmektedir.
Kadınların en düşük katılımla istihdamda olduğu sektörler; %3 ile “bayındırlık/ inşaat” sektörü ve %4 ile ulaştırma, haberleşme ve depolama sektörüdür.
Meslekler İşverenlere meslek gruplarına göre kadın çalışanların tahmini dağılımı sorulmuştur.
TABLO 7.2 .Meslek grubuna göre kadın çalışanların toplam istihdamdaki payı
Meslek grupları
|
Cevap sayısı
|
Kadın istihdam payı
|
%0
|
%1-24
|
%25-49
|
%50-74
|
%75-99
|
%100
|
C1
|
C2
|
C3
|
C4
|
C5
|
C6
|
C7
|
C8
|
Ortalama
|
|
%18
|
%54
|
%10
|
%8
|
%8
|
%3
|
Yönetim
|
75
|
%16
|
%64
|
%8
|
%5
|
%5
|
%1
|
İdari işler
|
124
|
%11
|
%64
|
%8
|
%9
|
%6
|
%2
|
İmalat
|
75
|
%21
|
%32
|
%16
|
%12
|
%13
|
%5
|
Pazarlama ve satış
|
50
|
%20
|
%42
|
%12
|
%8
|
%12
|
%6
|
Lojistik
|
71
|
%25
|
%59
|
%10
|
%3
|
%3
|
%0
|
İşverenlerin %18’i hiç kadın eleman çalıştırmazken, %3’üde sadece kadın çalışanları istihdam etmektedir.
Kadın çalışanlar en yoğun imalat ve pazarlama/ satış ile ilgili meslek gruplarında çalışmaktadır.
İşyerlerinin Lojistik departmanlarının %25’inde hiç kadın çalışmamaktadır.
7.2.Engeller
Faaliyet
Alanları Ankete katılan işyerlerine işletmelerindeki her meslek için kadın işgücünü kabul edip etmeyecekleri sorulmuştur. İşverenlerin %40’ı tüm meslekler için kadın çalışanları kabul edeceklerini belirtmiştir.
Kadınların tüm meslek gruplarında çalışması hususunda en olumlu görüş beyan eden sektör %83 ile “Toplum hizmetleri eğitim, sağlık, sosyal ve kişisel hizmet faaliyetleridir”. Bunu %71 ile “otel ve lokantalar” ve %67 ile “mali aracı kuruluşlar” sektörleri takip eder.
Kadınların bütün meslek gruplarında çalışmasını kabul etmeyeceğini ifade eden tek sektör “bayındırlık ve inşaat” sektörüdür.
TABLO 7.3 Ekonomik faaliyete göre tüm mesleklerde kadın istihdam etmeyi kabul eden işyeri sayısı
Ekonomik faaliyet kodu
|
Ekonomik faaliyet kolu
|
Örneklemdeki toplam işyeri sayısı
|
Her meslekte kadın istihdam etmeyi kabul eden işyerlerinin yüzdesi
|
C1
|
C2
|
C3
|
C4
|
|
TOPLAM
|
172
|
%40
|
1101-1999
|
Madencilik ve taşocakçılığı
|
11
|
%9
|
2000-3999
|
İmalat sanayii
|
82
|
%33
|
5110-5999
|
Elektrik, gaz ve su
|
8
|
%38
|
4000-4999
|
İnşaat ve bayındırlık işleri
|
8
|
%0
|
6000-6199
|
Toptan ve perakende ticaret
|
13
|
%62
|
8500-8539
|
Otel ve lokantalar
|
14
|
%71
|
7000-7999
|
Ulaştırma, haberleşme ve depolama
|
14
|
%29
|
6200-6999
|
Mali kurumlar, sigorta, taşınmaz mallara ait işler ve kurumların yardımcı iş hizmetleri
|
9
|
%67
|
8000-8999
|
Toplum hizmetleri, eğitim, sağlık, sosyal ve kişisel hizmetler ve tüm diğer faaliyetler
|
12
|
%83
|
|
Bilinmeyen
|
1
|
|
Meslekler Aşağıda Tablo 7.4'de, işverenlerin kadınlar için uygun olmadığını düşündükleri meslek grupları sıralanmaktadır. Kadınlarının çalışmasının uygun görülmediği meslek gruplarının büyük bir çoğunluğunu, tipik erkek işi olarak algılanan, teknik becerilerin ve fiziksel gücün önemli olduğu meslekler oluşturur.
Kadının çalışmasının uygun görülmediği mesleklerin başında şoförlük, kaynak işçiliği, boyacı, mermer işçiliği ve pres işçiliği gelir.
TABLO 7.4 Meslek grubuna göre kadın istihdam etmeyi kabul etmeyen işyeri sayısı
USMS (ISCO-88) kodu
|
Meslek grupları
|
Cevap sayısı
|
C1
|
C2
|
C3
|
|
TOPLAM
|
198
|
832
|
Şoför
|
21
|
721
|
Kaynakçı
|
9
|
714
|
Boyacı
|
7
|
722
|
Mermer işçisi
|
7
|
812
|
Presçi
|
7
|
915
|
Güvenlik görevlisi
|
6
|
713
|
İnşaat, kalıpçı, sıvacı
|
6
|
816
|
Üretim işçisi
|
6
|
932
|
Depocu
|
5
|
932
|
Sevkıyatçı
|
5
|
811
|
Tornacı
|
5
|
933
|
Yük indirme, bindirme işçisi
|
5
|
722
|
Freze operatörü
|
4
|
821
|
İş makine operatörü
|
4
|
723
|
Makine bakım elemanı
|
4
|
742
|
Mobilya İşçisi
|
4
|
511
|
Servis elemanı/ Muavin
|
4
|
512
|
Aşçı
|
3
|
712
|
Beton kalıpçısı
|
3
|
913
|
Kat görevlisi
|
2
|
743
|
Dokumacı
|
2
|
741
|
Fırın işçisi
|
2
|
833
|
Forklift operatörü
|
2
|
712
|
Kalıpçı
|
2
|
712
|
Kaplama
|
2
|
828
|
Metal montaj işçisi
|
2
|
828
|
Plastik imalat işçisi
|
2
|
422
|
Santral görevlisi
|
2
|
931
|
Tahmil tahliye işçisi
|
2
|
711
|
Taşlama ve toplama işçisi
|
2
|
311
|
Teknik hizmetler elemanı
|
2
|
811
|
Tesviyeci
|
2
|
822
|
Tüp dolum işçisi
|
2
|
114
|
Yönetici
|
2
|
722
|
Altyapı işçisi
|
1
|
821
|
Araç operatörü
|
1
|
833
|
Asfalt işçisi
|
1
|
741
|
Baklavacı
|
1
|
931
|
Beden işçisi
|
1
|
821
|
Beton pompa operatörü
|
1
|
821
|
Beton santral operatörlüğü
|
1
|
742
|
Bıçkıcı
|
1
|
312
|
Bilgisayar operatörü
|
1
|
732
|
Cam kesici
|
1
|
732
|
Cam paketleme
|
1
|
821
|
CNC operatörü
|
1
|
721
|
Dökümcü
|
1
|
512
|
Dönerci
|
1
|
812
|
Eksantrik pres
|
1
|
732
|
Eksruder operatörlüğü
|
1
|
732
|
Ekstrasyon
|
1
|
724
|
Elektrik bakım
|
1
|
932
|
Fayans ambalajı
|
1
|
815
|
Filtreci
|
1
|
512
|
Garson
|
1
|
741
|
Hamurkar
|
1
|
821
|
Kabin montajcısı
|
1
|
931
|
Kağıt istifçisi
|
1
|
915
|
Kurye Elemanı
|
1
|
741
|
Kasap
|
1
|
823
|
Lastik sıfırlama
|
1
|
341
|
Lojistik
|
1
|
711
|
Maden işçisi
|
1
|
821
|
Makine montaj işçisi
|
1
|
711
|
Makine operatörleri
|
1
|
712
|
Marangozluk
|
1
|
811
|
Matkapçı
|
1
|
721
|
Metal dökümcü
|
1
|
812
|
Metal işçisi
|
1
|
812
|
Nikelajcı
|
1
|
714
|
Oto boya bakım elemanı
|
1
|
522
|
Plasiyer
|
1
|
822
|
Polisaj
|
1
|
816
|
Pompacılık
|
1
|
721
|
Puntacı
|
1
|
823
|
Pvc ustası
|
1
|
522
|
Reyon görevlisi
|
1
|
812
|
Sac kesim işçiliği
|
1
|
723
|
Tamirci-bakımcı
|
1
|
711
|
Taş kesim işçiliği
|
1
|
821
|
Tezgah operatörü
|
1
|
714
|
Tozboya işçisi
|
1
|
712
|
Transmikser işçisi
|
1
|
822
|
TV sistem operatörü
|
1
|
815
|
Vakum
|
1
|
816
|
Yağcılık (pompa)
|
1
|
713
|
Zımparacı
|
1
|
Gerekçeler Kadının çalışmasının uygun olmadığı meslekleri belirten işyerlerine, neden böyle düşündükleri sorulmuştur.
TABLO 7.5 Meslek grubu ve seçilmiş nedenlere göre kadınların çalışmasını uygun bulmayan işyeri sayısı
Meslek grupları19
|
Cevap
Sayısı
|
Fiziksel güç yetersizliği
|
Diğer20
|
USMS(ISCO-88) kodu
|
Meslek türü
|
C1
|
C2
|
C3
|
C4
|
C5
|
|
TOPLAM
|
224
|
181
|
43
|
1
|
Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler
|
2
|
0
|
2
|
11
|
Kanun yapıcılar ve üst düzey yöneticiler
|
2
|
0
|
2
|
3
|
Yardımcı profesyonel meslek mensupları
|
4
|
3
|
1
|
31
|
Fizik ve mühendislik bilimleri ile ilgili yardımcı profesyonel meslek mensupları
|
3
|
2
|
1
|
34
|
Diğer yardımcı profesyonel meslek mensupları
|
1
|
1
|
0
|
4
|
Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar
|
2
|
2
|
0
|
42
|
Müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar
|
2
|
2
|
0
|
5
|
Hizmet ve satış elemanları
|
16
|
7
|
9
|
51
|
Kişisel hizmetler ve koruma hizmetleri veren elemanlar
|
14
|
5
|
9
|
52
|
Modeller, satış elemanları ve tanıtım elemanları
|
2
|
2
|
0
|
7
|
Sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar
|
89
|
74
|
15
|
71
|
Maden çıkarımı ve inşaatla ilgili işlerde çalışan sanatkarlar
|
40
|
29
|
11
|
72
|
Metal işleme ve makine ile ilgili işlerde çalışan sanatkarlar
|
32
|
30
|
2
|
73
|
Hassas işlerde, el sanatları ve basım ile ilgili işlerde çalışanlar
|
4
|
4
|
0
|
74
|
Diğer sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar
|
13
|
11
|
2
|
8
|
Tesis ve makine operatörleri ve montajcıları
|
82
|
69
|
13
|
81
|
Sabit tesis operatörleri
|
33
|
26
|
7
|
82
|
Makine operatörleri ve montajcıları
|
22
|
21
|
1
|
83
|
Sürücüler ve hareketli makinelerin operatörleri
|
27
|
22
|
5
|
9
|
Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar
|
29
|
26
|
3
|
91
|
Satış ve hizmetler ile ilgili nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar
|
11
|
8
|
3
|
93
|
Madencilik, inşaat, imalat ve ulaştırma sektörlerindeki nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar
|
18
|
18
|
0
|
Kadınların bu mesleklere uygun olmamasının en önemli nedeni “fiziksel güçten yoksun olma” olarak belirtilmiştir. İşyerlerinin %81’i kadın çalışanları bu mesleklerde istihdam etmeme sebebi olarak fiziksel durumlarını gerekçe göstermiştir. Kadınların belirli mesleklere uygun görülmeme nedeni olarak kültürel faktörlerden ziyade fiziksel faktörlerin ön plana çıkması toplumsal açıdan olumlu bir durumdur. İşyerlerinin çok küçük bir bölümü kadınların meslektaşları, aileleri, müşterileri tarafından kabul görmeyecek olmaları gibi kültürel faktörleri gerekçe göstermiştir. Aynı şekilde kadınların erkekler gibi fazla mesai yapmamalarını, çok fazla izin günü kullanmalarını ya da duygusal açıdan yetersiz olmalarını bir gerekçe olarak gösteren işveren sayısı da çok azdır.
Gelişen teknolojiyle birlikte göreceli olarak fiziksel gücün işgücündeki önemi azalmıştır ve büyük bir ihtimalle de azalmaya devam edecektir. Buna ek olarak fiziksel güçten ziyade müşteri memnuniyeti odaklı hizmet sektörünün gelişimi, kadın ile erkek arasındaki işgücü ayırımını azaltacak ve kadınlara yeni iş fırsatları açacaktır.
İŞKUR bu yeni değişimleri ve eğilimleri desteklemeli, işverenleri niteliksiz erkek yerine kalifiye kadın elemanla çalışmanın faydaları konusunda bilgilendirmelidir.
Engeller İşverenlere kadınların istihdamının artmasını engelleyen en önemli faktörlerin neler olduğu sorulmuştur. İşverenlerin büyük bir çoğunluğu “kadınlar için uygun işyerlerinin olmamasını” çok önemli veya önemli neden olarak belirtmiştir (%67) (Tablo7.6).
TABLO 7.6 Kadın istihdamının önündeki engeller ve önem derecesine göre işyerinin yüzde dağılımı
Engel tipi
|
Önem
derecesi
|
İşyeri sayısı
|
Toplam
|
Çok önemli
|
Önemli
|
Az önemli
|
Önemsiz
|
Cevapsız
|
C1
|
C2
|
C3
|
C4
|
C5
|
C6
|
C7
|
C8
|
Ortalama
|
|
%100
|
%12
|
%21
|
%11
|
%37
|
%19
|
Kadınlar için uygun işyerlerinin olmaması
|
172
|
%100
|
%35
|
%32
|
%8
|
%22
|
%3
|
Niteliklerin yetersizliği
|
172
|
%100
|
%14
|
%41
|
%11
|
%27
|
%7
|
Toplu taşıma olanaklarının olmaması
|
172
|
%100
|
%4
|
%11
|
%14
|
%64
|
%7
|
Çalışma motivasyonunun olmaması
|
172
|
%100
|
%10
|
%31
|
%16
|
%34
|
%9
|
Ailelerinin kadınların çalışmasına direnç göstermesi
|
172
|
%100
|
%13
|
%24
|
%17
|
%37
|
%9
|
İş arkadaşlarının kadınların çalışmasına direnç göstermesi
|
172
|
%100
|
%8
|
%9
|
%15
|
%55
|
%13
|
İşverenlerin kadınların çalışmasına direnç göstermesi
|
172
|
%100
|
%10
|
%15
|
%8
|
%54
|
%13
|
Diğer
|
172
|
%100
|
%3
|
%2
|
%1
|
%1
|
%93
|
Kadının istihdamı önündeki ikinci önemli engel ise kadın çalışanların niteliklerinin işverenlere göre yetersiz olmasıdır (%55). İŞKUR bunu değiştirmek için girişimlerde bulunabilir. Kadın iş arayanlara işgücü piyasasında talep edilen meslekler ile ilgili eğitim verebilir ya da nitelikli kadın iş arayanlar hakkında işverenleri bilgilendirebilir
Toplu taşıma olanaklarının olmaması (%78), iş arkadaşlarının kadınların çalışmasına direnç göstermesi (%70), işverenlerin kadınların çalışmasına direnç göstermesi (%62) ve ailelerinin kadınların çalışmasına direnç göstermesi (%54) engel tipleri olarak az önemli veya önemsiz şeklinde belirtilmiştir.
Dostları ilə paylaş: |
