Ayrımcılık Yasağı Eğitim Rehberi

Beyoğlu 1. Sulh Ceza Mahkemesi’nin Teslime Taplacı Kararı
Davaya konu olay 29 Nisan 2007 tarihinde gerçekleşmiştir. Tekerlekli sandalye kullanan ve %95 oranında engelli olan Teslime Taplacı, annesi ile birlikte halk otobüsüne binmek üzere otobüs durağında beklemiş, beklediği otobüs geldiğinde söz konusu otobüsü kullanan şoför Teslime Taplacı’yı araca almadan duraktan ayrılmıştır. Yapılan suç duyurusu sonucunda Beyoğlu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından, Türk Ceza Kanunu’nun 122. maddesinin ihlal edildiği iddiasıyla dava açılmıştır. Bu davada, tespit edilebildiği kadarıyla, ilk defa Türk Ceza Kanunu’nun 122. maddesinin ihlal edildiği yönünde bir karar verilmiştir. Başka bir ifade ile ayrımcılığın bir suç olarak ihdas edildiği tarihten beri ilk defa ayrımcılık suçunun gerçekleştiğine karar verilmiştir.
Madde metninde etnik kökene dayalı ayrımcılık gibi bazı temel ayrımcılık nedenleri sayılmamıştır. Her ne kadar madde metni hangi temellere dayalı olarak ayrımcılık yapılamayacağına dair açık uçlu bir ifadeye yer vermişse de, ceza hukukunun temel ilkelerinden biri kanunilik ilkesidir. Bu ilke gereği kanunsuz suç veya ceza olamayacağından, açıkça belirtilmemiş diğer temellere dayalı ayrımcılık fiillerinin madde kapsamında düşünülmesi olanağı ortadan kalkmaktadır.

İstihdama ilişkin olarak, madde metni sadece kişinin işe alınması veya alınmaması bakımından ayrımcılığı yasaklamaktadır. Mallara erişim konusunda ise, sadece besin maddelerine gönderme yapılmaktadır. Barınma ile ilgili herhangi bir düzenleme ise bulunmamaktadır.

Ayrımcılık suçu şikâyete tabi bir suç değildir. Savcılıklarca re’sen kovuşturulması gerekir. Maddede yer alan suç Sulh Ceza Mahkemelerinin görev alanına girmektedir. Getirilen yaptırımlar suçun taşıdığı önemle çelişmektedir ve caydırıcılıktan uzaktır.

2006, 2007 ve 2008 yılları içerisinde TCK 122. maddeye dayalı suçtan dolayı 4 dava sonuçlanmış, yargılanan sanıkların hepsi beraat etmiştir. Bu suçların hangi saikle işlendiğine dair bir bilgi mevcut değildir.

Madde 125

TCK’da bu konu ile ilgili bir diğer suç ise hakaret suçudur. Bu düzenlemede, nefret söylemi bağlamında bir ağırlaştırıcı nedene de yer verilir.

2006, 2007 ve 2008 yılları içerisinde bu suçtan dolayı yaklaşık 120 bin dava sonuçlanmış, yargılanan yaklaşık 190 bin sanıktan 73 bin kişi çeşitli mahkûmiyetlere çarptırılmıştır. Bu suçlardan kaç tanesinin nefret söylemi kapsamında işlendiğine dair bir bilgi mevcut değildir.
Madde 153

TCK’nın 153. maddesi ayrımcılıkla yakın bağlantısı olan nefret suçları açısından ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçunu düzenler. Düzenlemede “tahkir maksadıyla zarar verme” ağırlaştırıcı neden olarak yer alır.

2006, 2007 ve 2008 yılları içerisinde bu suçtan dolayı 148 dava sonuçlanmış, yargılanan 181 sanıktan 64 kişi çeşitli mahkûmiyetlere çarptırılmıştır. Bu suçların hangi saikle işlendiğine dair bir bilgi mevcut değildir.
Madde 216

TCK’da yer alan bir diğer madde ayrımcılığı doğrudan suç haline getirmese de bu konuda toplumda oluşabilecek kin ve düşmanlığın önüne geçmek için düzenlenmiş olan 216. maddedir. Bu madde eski TCK’nın 312. maddesi yerine öngörülmüştür. Madde “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik ve aşağılama” başlığını taşır.

Bu maddeye göre ırkçı veya başka biçimde ortaya çıkabilecek çeşitli aşağılama içeren veya şiddete yönelik ifade ve hareketler, kamu düzeni için tehlike doğurduğu veya açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıktığı durumlarda cezalandırılır. Maddenin eski düzenlemesi genellikle düşünce ve ifade özgürlüğünü kısıtlama amaçlı kullanılmışsa da özellikle Ermeniler, Romanlar/Çingeneler gibi etnik grupları yoğun olarak hedef alan söz ve davranışlar için de kullanılabilmesi mümkündür. Ancak uygulamada söz konusu madde çoğunlukla olumlu yönde uygulanmamaktadır.

2006, 2007 ve 2008 yılları içerisinde bu suçtan dolayı 303 dava sonuçlanmış, yargılanan 842 sanıktan 138 kişi çeşitli mahkûmiyetlere çarptırılmıştır.