Azərbaycan folklorunun ilkin nəşrləri” seriyası HÜMMƏT ƏLİzadə azərbaycan el əDƏBİyyati

Banı xanım:

Açıldı sandığın göründü mina

Camalın şevqini oxşatdın günə

Söylə görüm kimlər salmış bu günə

Oyan sandığından var əcəm oğlu.
Açıldı sandığın göründü maya

Camalın şevqimi oxşatdın aya

Söylə görüm kimlər atmış dəryaya

Oyan sandığından var əcəm oğlu.

Saralıban gül rəngin solubdu

Qaynayıban peyvanələr dolubdu

Kimlərin əlindən sitəm olubdu

Oyan sandığından var əcəm oğlu.

Tahir Mirzə bir xeyli müddətdən özünə gəlib Banı xanıma be­lə cavab verir:

Tahir Mirzə:

Biz yetimik, siz atalı-analı

Bu məclisə hürü qılman gələli

Qolları bəzməntli səri cığalı

Tanrı məni sizə qurban eləsin.
Kimi al geyinib kimi qırmızı

Kimi gül döşürür, kimi nərgizi

Naz ilə yeriyir vəzirin qızı

Tanrı məni sizə qurban eləsin.

Adın Banı, özün xanlar xanısan

Gözəllər içinin xoş nişanısan

Biçarə Tahirin şirin canısan

Tanrı sizi mənə döxtər eləsin.

Tahir Mirzə sözünü tamam edər-etməz Banı xanım qəzəb­lən­­­miş dedi:

– Zalım oğlu, zalım bu qızların heç sənə layiq olanı yox­dumu ki, hamısını özünə bacı edirsən.

Tahir Mirzənin köhnə yaraları təzələnib Banı xanımın cava­bında görək nə dedi:

Tahir Mirzə:

Şahım! İndi ərzim sənə eləyim

Mən bir tiflikən ağlımı çaşdım

Oxudum sinəmin dəftərin açdım

Buyurdu cəlladə fərmanə məni.

Uzaq ikən beşikimi yırğadım

Çörəyimi zəhərlərə doğradım

Hətəmsultan qəzəbinə uğradım

Atdı seldən-selə ummanə məni.
Tahir deyə özün mənə bildirdi

Ağladıban göz yaşımı sildirdi

Hətəmsultan bəy babamı öldürdü

Təbibimsən yetir dərmanə məni.

Banı xanım ərzim sənə eləyim

Dilim tutmur bu kəlməni söyləyim

Məşər günü mən şikayət eləyim

Zöhrə ilə çəksinlər divanə məni.

– Tahir Mirzə! Söylə görüm Zöhrə-Zöhrə deyirsən, o biz qız­ların hamısından gözəl və hamısından gönül səvəndurmu?

– Xanım! Zöhrə dedikcə gözəl və dedikcə gönül səvəndi.

– Cavan! İndi ki, sən onu belə tərifləyirsən mən səninlə ge­də­rəm. Hərgah Zöhrə məndən gözəl olsa onda onu sənin üçün zor ilə alaram. Yox gözəl olmasa həm onu və həm də səni həlak et­dir­rəm.

De görüm buna razısanmı?

– Can baş ilə razıyam.

Banı xanım bu sözdən sonra Tahir Mirzəni də götürüb ora­dan Çin şəhərinə gəldi. Əlli min səvarə və piyada qoşun ilə Qa­ra­manlı şəhərinə yola düşdülər. Bir müddətdən sonra Qara­man­lı şəhərinə varid oldular. Böyük Qaramanlı şəhərini üzük qa­şı kimi araya aldılar. Hətəmsultana xəbər getdi ki, şəhəri mü­ha­sirə edib­lər. Hətəmsultan Banı xanımın hüzuruna qasid gön­dərdi, dedi: Get gör nədən ötrü o bu vilayətə qoşun çəkib.

Qasid şahın hökmünə görə oradan gəlib şahın dediklərini Banı xanıma söylədi.

Banı xanım dedi:

– Get şahına deyilən Çin padşahının qızı Banı xanım qızın Zöh­rəyə Tahir üçün elçi gəlib, ya qızını versin və ya vaxtına ha­zır olsun.

Qasid baş endirib çıxdı. Hətəmsultanın yanına gəlib əhvalatı başdan-başa ona nəql elədi. Hətəmsultan dedi:

– Yüz kor qızım olsa da birini Tahirə vermərəm. Sultan bu söz­­­dən sonra davaya hazırlaşdı. O tərəfdən Banı xanım Tahir Mir­­zə ilə arada qoyduğu sözə görə Zöhrəni görmək üçün onunla ba­­­­­­rabar Zöhrənin yanına gəldi. Çoxdan həsrət qalmış aşıq-mə­şuq biri-birini gördü. Tahir Mirzə sevgilisini görər-görməz eşqə dol­muş sözə başladı:

Tahir Mirzə:

Qız səni ədalət bildim

Mən yanına dada gəldim

Çox cəfa çəkdim yolunda

Ömür verdim bada gəldim.
Hər nə oldu mənə oldu

Saraldı güllərim soldu

Gül üzüldü bülbül öldü

Səni saldım yada gəldim.

Xan Tahirin bu vaxtında

Sinəsi yarın bəxtində

Hətəmsultanın təxtində

Canım saldım oda gəldim.

Tahir Mirzə sözünü bitirər-bitirməz aldı Banı xanım görək nə dedi.

Banı xanım:

Gözlərində qüsur yoxdur

Allah sənin qarşın Zöhrə

Yaqut ya mən dürrə bənzər

İnci sədəf dişin Zöhrə.
Gəl duraq qabaq-qabağa

Boyum boyuna sadağa

Sandıq çıxdı bizim bağa

Onda bitdi işin Zöhrə.

Uca dağlar başı qarlı

Sinəndən baş verən nardı

Tahir kibi yarın vardı

Bəxtəvərdi başın Zöhrə.

Banı deyər gəl bəsləşək

Görək kimdi kimdən qəşəng

Gücün varsa gəl bazdaşaq

Gətirmişəm qoşun Zöhrə.

Banı xanım saz ilə dediyi kimi söz ilə də dedi: – Tahir Mirzə! Doğrudan da Zöhrə tərifə layıq gözəl imiş. Daha durmaq vəxtı deyil, davaya getməliyik. Bu sözdən sonra Banı xanım ilə Ta­­hir Mirzə qoşunun içinə gəldi. O tərəfdən Hətəmsultan da qo­şu­nunu götürüb oraya gəldi. Belə ki, hər iki qoşun ru-bə-ru oldu. Ta­hir Mirzə atına suvar olub rəzmigaha çıxdı. Mübariz istədi. Ne­çə pəhlivan gəldisə də heç birinə aman vermədi. Tahir Mirzə mey­danı boş görüb üzünü Hətəmsultana tutub dedi: – Padşah! Qo­şunu qırmaqdan bir fayda çıxmaz, gəl hər ikimiz dava edək, ya sən məni öldür mənim qoşunuma sahib ol və ya mən səni öl­dü­rüb sənin qoşununa sahib olum.

Tahir Mirzənin sözünə hər iki tərəf razı oldu. Bu zaman Hə­təm­sultan Tahir Mirzənin meydanına gəldi. Tahir Mirzə Hə­təm­sul­tan meydana gələr-gəlməz – Əmi! Mən sənin kibi namərd de­yi­ləm. Atıyın tənki açılıb, əvvəl onu bağla sonra dava edək. Hə­­təm­­sultan Tahir Mirzənin sözünə inanıb tapqırı bağlamaq üçün ba­şını aşağı əyəndə Tahir fürsəti qənimət bilib onun boy­nundan qı­lınc ilə elə vurdu ki, başı on qədəm kənara düşdü. Şahı ölmuş gö­rüb, bütün qoşun əhali və şəhər əhli təslim oldu.

Bu zaman şəhər əhlinin razılığı ilə Tahir Mirzəni Hətəm­sul­ta­­­nın yerinə təxtə çıxardılar. Qaramanlı şəhərini çıl-çırağban bə­zə­­dilər. Qırx gün, qırx gecə toy edib Zöhrə xanımı və Banı xanı­mın əlini Tahir Mirzənin əlinə verdilər və xeyir-dua verib ev­­­lə­ri­nə getdilər. Tahir Mirzə rəiyyətlə adilanə rəftar etmək ilə ba­ra­bar çox bəlalar və çox cəfalər çəkdiyi nazənənlər ilə mal dev­lət və cah-cəlal içində ömür sürməgə və gün keçirməgə başla­dı.