Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

126. ƏLYANLI QAÇAQLARI
I mətn

Qaçax Qəbil, Hat kəndinnən Qaçax Əziz başına böyük dəsdə topluyuf ermənilərə qarşı mübarizə aparıf. O vaxdı ermənilər arabir kəntdərə hücum eliyirmişdər, kəntdəri yandırırmışdar. Onnar pul, qı­zıl, xalça aparıf Şuşada silahnan dəyişif əli silah tutan adamlara pay­lıyırmışdar ki, ermənilər hücum eliyəndə müqavimət göstər­sinnər.

Babam deyirdi ki, bizim kəndə Qəbilin yurdu deyillər. Qəbil hə­mişə payızda gəlif ora düşürmüş, soyuxlar düşəndə özünün dam-da­şına gedirmiş. Qəşəh hündür bir yer idi, orda alaçıx qurmuşmuş. Biz tərəfdə qoyun-keçini otarardıx ki, qurd toxunmasın. Amma ga­mış, mal örüştə özü otduyuf gələrmiş. Babam deyir ki, danaları ötür­düm qayıtdım. Alaçığın böyrünnən keçirdim. Qəbilin də arva­dının adı Asya xanımdı. Asya xanım dedi ki, əmoğlu, burdan gəl. Dedim, Qəbil evdə? Dedi, evdə deyil, amma bir azdan gələjəh. Gəldim, qa­pı­da oturmuşdum. Bir azdan sora Qəbil gəldi. Dedim, Qəbil, harda idin? Kəndin başının üsdünnən yol gəlir, enir kəndə. Dedi ki, gördüm ordan polislər gəlir. Evdən kənara çıxdım ki, qəfil­dən hücum eli­yəl­lər. Dedim ki, əmoğlu, bu yoldan çəkil. Dedi ki, çəkilmək mümkün deyil. Hökumətnən mübarizə olsa, bəlkə də çəkilərəm, amma bu hö­kumət bizə dolanmağa imkan vermir, ermə­nilərə təkan verir.

Sovet hökuməti gələnnən sora tab gətirə bilmiyif İrana addıyıf.

II mətn

Babam deyir, evdə oturmuşux. Mənim də Fərman addı əmim vardı. O da deyir, cavan bir oğlandı. Qəbilin yurduynan bizim aramızda da zəmimiz vardı. Nikalay vaxdıdı, xüsusiyyətçilik idi, şəxsi zəmimiz vardı. Bir də gördük ki, beş-altı dənə dana zəmini əzə-əzə gəldi çıxdı tavlanın üsdünə. Fərman tüfəngi götürdü dana­nın birinə bir güllə atdı, dana yıxıldı yerə. Deyir, çox adam fikir­rəşdi ki, Qəbilin danasın atmışıx, Qəbil də elə-belə adam deyil, addı-sannı adamdı, ola bilər güllə atar. Fərman tüfəngi götürdü girdi divarın dalına ki, onnar silaha əl atsa, özünü müdafiyə etsin. Dedim, tüfəngi qoy yerə. Tüfəngi aldım, dedim, ona mən cavab­dehəm. Xeylax aradan keçənnən sora gördüh Qəbil gəlir. Gülə-gülə gəldi. Dedi ki, Həmid, sən mənim canım, de görüm dananı kim vurufdu? Dedim ki, Fərman. Çəkdi alnın arasınnan üş dəfə öpdü. Dedi ki, oğul, məni çox adam tanıyır, sən də məni yaxşı tanıyırsan. Sən ki ürək eliyif mənim danama güllə atmısan, sən mənim sağ qolumsan. Bax, Qəbil heylə ağıllı, tədbirli adam idi.