Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

III mətn

Nənəmin bir xalası oğlu varıydı, su suluyurdu. Görüf ki, bur­da bir toy gedir, gəl görəsən. Kişi lapatkanı sancıf bulağın ağzına, deyif: “Gedim görüm bu nədi?” Görüf vallah, qazannar asılıf, oy­nahaoynadı, vurçatdasındı. Sarı meşşannar, sarıbaş gedələr. Amma bunun arvadının libası bunun əynindədi. Deyif:

– Buy evi yıxılsın, dədə vay, bizim arvad hardan gəlif çıxıf bura?

Adı Nazpəri idi. Deyir:

– Nazpəri, Nazpəri.

Görür hay verən yoxdu. Kişiyə əl eliyillər gəl. Kişi də addam­cıl kişi idi. Bilif ki, belədi. Əgər gedif oların bir tamın dadsaydı, o da qoşulajaxdı. Əl atıf tumana, tuman qalıf əlində, cinnər qaçıf, dağılıf hamısı.

Gəlif evə. Deyif ki, Nazpəri, sənə aldığım filan rəhdə paltar hanı? Deyif:

– Udey, sandıxda. Sandığa qoymuşam.

Deyif:

– Dur gətir bura.

Arvad gedif, sandığı açıf ki, tuman nə gəzir. Kişi deyir:

– Dey, burdadı. Cinnərin əlinnən alıf gətmişəm.

IV mətn

Mənim babam da cin tutuf. At ilxıları varmış. Aparıf otarır­mış. Görürmüş ilxının içində bir dənə atı minmiyiflər, eləmiyiflər, amma elə suyun içində gəlir. Deyif:

– Ay arvad, mənə qır ərit.

Deyif:

– Neynirsən?

Deyif:

– Lazımdı, ərit.

Qırı sıvıyıf atın belinə. Deyif:

– Əşi, dəli olmusan, atı niyə sıvıyırsan?

Deyif:

– Arvad, cinnər atı o qədər çapıf ki, atın leşi qalıf.

Sıvıyıf atın belinə, buraxıf. Bunu mən gözümnən görmə­mi­şəm, qaynanam nağıl eliyirdi ki, babanız cin tutuf. Deyir axşam at ilxısı gəlif, görür bir oğlandı atın üsdündə gülə-gülə gəlir. Kişi de­yif mə­nim anamı ağladan sənsən? Yeddi il onu işdədif. Yaxasına iy­nə san­cıf işdədif. Su gətirtdirif, qapı süpürtdürüf, toola kürütdürüf.

Nəysə, yeddi il işdədif. Sora gəlif arvad deyif:

– Bala, səhəngi götür, tut bulağın altına, dolsun, götür gəl.

Gedəndə görür ki, bir topa qızdar gəlir sudan. Yalannan oturur yolun ortasında, ayağın qurtcalıyır. Deyir ki, ayağıma tikan batıfdı, ay qızdar, onu çıxardın. Deyiflər:

– Nəynən çıxardax?

Deyif:

– Budey, yaxamda iynə var, alın çıxardın.

Qızdar iynəni bundan çəkən kimi cin götürülür. Deyir ki, yetmiş arxa dönəninin əlinnən süpürgə düşməsin.

Bala, o bizi yaradan Allahın adı haqqı, beş gəlinimiz var, əgər oların əlinnən süpürgə düşürsə.
V mətn

Rəhmətdih atam deyir cavan vaxdım idi. Qardaşım Müştaba da dağa-arana gedən adamdı da. Deyir, Müştabanın atı itif. Mən də cavanam dana, o da məəllim adamdı. Gəldi məni dannadı ki, mən üş gündü at gəzirəm, sən heş mənən maraxlanmırsan. Nəysə, get­dim Bəylərin dədəsinin atını aldım, mən də mindim, getdim at axtarmağa. Getdim çox yerrəri hərrəndim gəldim. Kəndin üsdü nar­rıx idi. Narrığın içiynən bəri gələndə gördüm burda bir çal-çağır, bir qaynaşma var ki. Fikirrəşdim ki, ay qardaş, mən bu kəntdən ba­yax çıxmışam, bu kəntdə toy yox idi, bu nə səs-küydü. At da deyir qulağını şəhliyif, nə qədər eliyirəm irəli getmir. Atı qamçıladım, başın boşdadım, birtəri bu yığnaxdan aralaşdım.

Gəldim uzandım yerimə. Elə yuxuya getmişdim ki, iki nəfər çöhdü sinəmə, əlini atdı boğazıma.

– Ə, o atı arvad-uşağın üsdünə niyə mindirdin?

Elə bu halda nənəm pismillah, pismillah deyif yorğanı çəhdi. Onnan da olar çəkildi. Nənəm dedi:

– Ə, noluf sa?

Baxdım ki, evdə yatağın içindəyəm. Dedim, ay nənə, belə şey başıma gəlif.

VI mətn

Rəhmətdih Seyid Məhəmməd ağa deyirdi ki, o musiqinin ibti-dayisi cinnərdə oluf. Deyir, dağ varmış, dağın o üzü oların məskəni imiş, bəri üzü bizimkilərin. Birinin heyvanı itir, gedir onu axtar-mağa. Görür burda qəşəh çalan-çağıran. Bu, məhətdəl qalır ki, bunnan niyə bizdə yoxdu. O, ordan baxıf gəlif burda icad eliyif.