Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

27. ALTI MANATIN MİSALI
Bir gün Fatimeyi-Zəhra əleyhəssalam İmam Hüseynəmi, İmam Həsənəmi hamilə idi. Həzrət Əlinin gözünə bir az fikirri kimi gö­rü­nür. Həzrət Əli deyir ki, əmi qızı, niyə belə fikirri görükürsən. Deyir:

– Ya Əli, evdə cəmisi altı maatımız var. Unumuz da yoxdu, yeməyə ərzağımız yoxdu. Amma sənnən niyə danım ki, ürəyim də nar isdiyir.

Nar da bazarda pula gedən şey imiş. Həzrət Əli deyir ki, sən niyə heylə şeyə qızırqalanırsan. O altı maatı gətir maa, mən gedif alıf gətirərəm. Durur o altı maatı qoyur civinə, küçəynən bazara tərəf gedir. Görür ki, küçənin ortasında bir nəfəri şappaşap döyür beş-altı nəfər. Yaxınnaşır deyir:

– Ə, bir dayanın.

Hamı dayanır. Bunu tanıyıllar bu kimdi.

– Ə, onu niyə döyürsünüz, o yazığı niyə belə kökə salırsınız?

Deyir ki, iki ildi mənnən altı maat pul alıf, onu vermir. De­yəndə bunun da civindəki elə odu da. Çıxardır bunu verir, deyir ki, mən ödü­yə­rəm onu. Yazıxdı, niyə döyüf öldürürsünüz. Buraxın, çıxsın getsin.

Nəysə, bunu alır əldən, boşduyur. Pul qalmadı axı. Əli boş, elə fikirri-fikirri bazara tərəf gedir ki, tanışa-zada rast gəlsəm, onnan alaram. Fatma nar isdiyir, gərəh onu alam aparam. Görür bir nəfər bazarın girəcəyində çağırır:

– Ya Əli, sənnən işim var, bərdən gəl. Ya Əli, sənnən işim var, bərdən gəl.

Bu yaxınnaşır. Görür bu dəvənin ovsarınnan tutuf beləsinə duruf.

– A qardaş, xeyirdimi?

Deyir ki, ya Əli, başına dönüm, iki gündü bu dəvəni tutmu­şam yedəyimdə, pula getmir. Bir adam gəlif soruşmur ki, ayə, bunu satırsan, satmırsan? Sənin qadan alım, sən tut bunun ipinnən, bəlkə mənim elə baxdım açıla. Özüm də filan yerdən gəlmişəm, yolum da uzax. Deyəndə deyir ki, nolar, ver maa. Həzrət Əli ovsardan tutanda dəvə yiyəsi deyir ki, ya Əli, sana qurvan olum, mən gedim bircə isdəkan su içim, ona qədər müşdəri gəlsə, bax, min beş yüz maata bu dəvəni ver. Deyir ki, ayə, dəvəni ucuz deyirsən axı. Də­vənin biri bu saatdarı iki min, üş mindi. Sən ucuz deyirsən.

Deyir:

– Saa qurvan olum, min beş yüzə ver, onnan artığa vermə.

Nəysə, bu deyir, gedir. Bu ayna gedən kimi ayrısı gəlir:

– Ya Əli, bu dəvəni satırsan?

Deyir:

– Hə, satıram.

– Dəvəyə nə verim?

Deyir:

– Yiyəsi deyir ki, min beş yüz maat versin.

Deyir:

– Əşi, sən nə danışırsan. Yox, yox, mən o qiymətə alammaram.

– Bəs nə qədər verirsən?

Deyir:

– O dəvəyə iki min bir yüz maat pul verirəm.

– Ayə, o kişi deyif ki, min beş yüzdən artığa vermə.

Deyir ki, ya Əli, başaa dönüm, mən səni tanıyıram, burda axı düzgün olmur, dəvənin qiymətini çox ucuz deyirsən. Ala bu iki min bir yüzü. Sayır verir Həzrət Əliyə. Deyir ki, dəvəni ver maa, gedim. Dəvəni verir, bu, götürüf gedir.

Bu ayna gedən kimi dəvə yiyəsi gəlir.

– Ya Əli, deyəsən dəvəni satmısan?

Dedi:

– Hə, satmışam.

– Məən pulumu verirsənmi?

Çıxardır iki min bir yüz maatı. Deyir ki, bax, iki min bir yüz maata satdım. Deyir:

– Başına dönüm, adamın ağzınnan söz çıxar. Bəs sən özün düzgünnühdən, mərhəmətdən danışırsan, mən dediyim sözü niyə belə eliyirsən sən. Mənim min beş yüz maatımı ver, mən iki min bir yüzü isdəmirəm.

Nə qədər eliyirsə, görür yox ey, əmələ gəlmir. Axırı min beş yüz maatı sayır, verir. Deyir:

– Bə bu altı yüz.

Deyir:

– Halal xoşun olsun, sən satmısan, dəllal puludu da, sənin olsun.

Bu altı yüz maatı qoyur civinə, fikirri-fikirri gəlir: “Əyə, mən bunu xaşdıyım, xaşdamıyım”. Elə bu dəkqədə peyğəmbərimiz Həzrəti Məhəmməd böyürdən çıxır.

– Ə, əmioğlu, niyə fikirrisən?

Deyir ki, vallah, əmioğlu, hal-qəziyyə belə-belə. Azuqəmiz yoxdu, Fatma mənnən həm azuqə isdiyif, həm nar isdiyif. Belə bir işə düşmüşəm, pul da qalıf əlimdə. Mən indi nətər eliyim, nətər olsun ki, halal olsun.

Deyir:

– Əmioğlu, iki gün bunnan qabax mən moizə eliyəndə orda dedim biri darda qalanı dardan qutarsa, bir yoxsulu çətin vəziyyət­dən çıxarsa, əgər ona beş maat xaşdamısansa, Allah on qat onun əvəzini saa çatdırajax. İndi sən altı maat verif bir can xilas elə­mi­sən, Allah da on qat əvəzini saa yetirif da. Get rahat onu xaşda­ginən, evinə ayın-oyun al, apar.