Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

11. ƏZRAYIL HAQQINDA
I mətn

Adəm Allah-tala tərəfinnən yaradılanda əmr olundu bütün mə­ləklərə ki, hamınız ona səjdə eliyin, ona baş əyin. Bu da nəyə görə idi? O mələklərə Allah-tala elm verməmişdi. Ona görə də Allah-talanın olara verdiyi hökmü sözsüz, avtomatik yerinə yetiril­lər. Amma insana söz deyəndə deyir ki, ağıl vermişəm sana, düşün, sora hərəkət elə. Ağlına görə, dünyanın gedişin-gəlişin düşündü­yünə görə Allah-tala əmr elədi, bütün mələklər insana səjdə elədi, amma şeytan eləmədi. Şeytan da hak dərgahınnan qavıldı. Amma Əzrayıl sözsüz qəbul elədi. Amma bir dəfə bir söhbətdəri oldu. Dedi ki, ya Əzrayıl.

Dedi:

– Bəli, ağa.

Dedi:

– Bir belə can alıfsan, bir pərsindiyin, ürpəndiyin, qorxduğun və yaxud da yazığın gəldiyi oluf?

Dedi:

– Sənnən nə gizdətməh olar ki? Oluf.

Dedi:

– Hansıdı?

Dedi:

– Bir dəfə gəmi gedirdi dənizdə, əmr elədin ki, gəmini fırtı­na­ya sal, dağıt. Gəmi düşdü fırtınaya, bir qadın iki körpəsi qucağında qaldı bir taxtanın üsdündə. Mana əmr elədin ki, qadının canını al. Qadının canını aldım. Bir az aralanmışdım, çöndüm geri baxanda gördüm o uşağın hərəsi bir tərəfdən taxta parçasının üsdündə ana­nın döşün əmir. O uşaxlara yazığım gəldi ki, oların aqibəti nejə olajaxdı?

Dedi:

– Bəri bax, aşağı əyil bax.

Gördü bir nəhəng, dağ boyda bir adamdı, bütün millət yığışıf ətra­fına. Bulara çır-çır çığırır ki, ə, ağzı yuxarı nəyə baxırsınız, Allah mənəm. Mana Allah deyin. Bir Musadan, onun tərəfdarlarınnan baş­qa hamı qorxusunnan deyirdi: “Allah sənsən”. Gördü Əzra­yıl baxır. Oxu belə tutuf çəkir, atır yuxarı. Bir qatda mələklər də balı­ğı belə tutur, bunun oxu gələndə dəyir balığa, oxun uju qannı qayıdır yerə. Oxu götürür belə, deyir ki, buna bax, sizin Allahınızı vurdum. Deyir:

– İndi maa de görüm, heş pərsinirsənmi, görüm onun canını necə alajam?

Deyir:

– O qədər nəhəng yaratmısan ki, mən onun canını nətər alajam?

Deyir:

– Rahat alassan.

Deyilənə görə, Firon okqədər nəhəng adammış ki, ceyranı qavırmış, ceyran qaçırmış, qaçanda düşürmüş onun dalıncan. Qaça-qaça ceyranı tuturmuş. Bir dəfə deyir belə qaçanda ağaş tilişkəsi girir bunun ayağının altına. Nil çayı yer üzündə olan çayların ən ennisidi. Bayısı çayın o tərəfində olurmuş. Qılçını çaydan o tərəfə uzadır ki, bajı, ayağıma tilişkə batıf, onu çək. Bajısı bunun qılçın belə tutur. Allah-tala Cənabi Əzrayıla əmr eliyir ki, girəvədi, qılçası əldədi. En, canını al. O çatdırıf indi bunu xirtdəhliyəndə bu çabala-malıdı da. Çabalamağ isdiyəndə bajısı elə bilir ki, tilişkəni çəkdi-yinə görə ağrıyır, çabalıyır. Qılçın buraxmır. Bir də görür ki, qılça boşaldı. Deyilənə görə, genə rəvayətdi, mən görməmişəm, amma deyilənə görə həmən Fironun omba sümüyü Nil çayının üsdündə körpüdü. Onun üsdüynən insan gedif gəlir.

II mətn

Azrayıl, Cəbrayıl və İsrafil Allahın ən seçilmiş mələkləridi. Adam artır, yer tutmur. Bir gün Allah-tala fikirrəşir ki, insanı öldür­məh lazımdı. Cəbrayılı çağırır, deyir ki, insan artıfdı, onnarı öldürməh la­zımdı. Cəbrayıl deyir ki, yox, yox, yox, mən onu bacar­maram. Deyir:

– Niyə?

Deyir:

– Ona görə ki, birinin dədəsi öldü, oğlu öldü, qızı öldü, onda mənə düşman kəsiləjəhlər. Mən öldürə bilmərəm onu.

Mikayılı çağırır, bu da boynuna almır. Azrayılı çağırır, deyir:

– Ya Azrayıl, bircə iş qalıf sənə. Camaat artıf, yer tutmur, ərzax da bir o qədər yoxdu. Bu insanı bir az azaltmax lazımdı.

Deyir:

– Yox, mənim Allahım. Mən heş vaxt insannarın sayın azalt­maram.

Deyir:

– Niyə?

Deyir:

– Ona görə ki, birinin oğlun öldürəjəm, atası maa qarğış eliyəjəh, birinin ərin öldürəjəm, yoldaşı qarğış eliyəjəh.

Deyir:

– Bax.

Deyir:

– Nəyə baxım?

Deyir:

– Görürsənmi, orda bir kişi öküzü tumarrıyır, öküz də yumu­şalıfdı. Bu saat o kişi öləjəhdi.

Deyir:

– Nətəri?

Bir milçəh yaradır. Milçəh gedir girir öküzün qulağına, içəri­dən qıcıxlandırır. Öküz başın buluyur ki, bunnan aralansın da. Buladığı yerdə kişini vurur, kişi ölür. Deyir ki, qorxma. Biri atdan yıxılajax, biri suda boğulajax, heş kim səni günahkar bilmiyəjəhdi.