Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

33. AT QUYRUĞU BOYDA SÜNBÜL
Bir gün bir kişi cüt əkirmiş. Gedir, gedir, cütün ağzı dirənir bir dənə krışkaya. Yerin altında görür dəmir parçası var. Qaldırır də­miri, görür yerin altında xəzinə kimi bir yer var. Deməli, taxıl dərzi­di. At quyruğu boyda sünbüldü, şaftalı boyda taxıldı. Kişi məhət­dəl qaldı. Kişinin də yetmiş-səksən yaşı varmış, belə şey gör­mə­mişdi. Bu sünbüldən bir dənə qırır, gəlir kəndin içində ağsak­qallara, qarasakqallara deyir: “Sən belə şey görmüsən?” Deyillər: “Yox”. Nə qədər adama soruşur, deyən yoxdu. Bu iş padşahın alimlərinin yanına çıxır ki, belə bir şey tapılıfdı. Bu nədi, nə hak-hesabdı? Baş vəzirin yanında bir məsləhətçi işdiyirmiş. O deyir ki, filan kəntdə yüz yaşdı kişi var, gedin bunu onnan soruşun.

Nəysə, bu kişi hərrənir, çıxır gedir o yüz yaşdı kişinin evinə. Çağırıllar, çağırıllar, çıxır. Görür ə, bir kişi ölə-ölə gəlir. Deyir ki, əşi, məni belə bir şeydən ötrü sənin yanına göndəriflər. Deyir:

– Vallah, mən bilmərəm, amma Böyüh Qəjərdə böyüh qarda­şım yaşıyır. Get, o bilər. Adı da filankəsdi.

Gedir görür o qardaş bunnan böyühdü, amma bunnan cavan görünür. O qardaş deyir ki, mən də bilmərəm. İkimizdən də böyüh bir qardaşımız var, o bilər.

Nəysə, keçir üçüncü qardaşın yanına. Çağırır, görür ə, bu onnarın ikisinnən böyüh olsa da, həm cavan görünür, həm də diri­baş­dı. Bu kişi taxılın sünbülünün bu boyda olmağının səbəbini buna izah eliyir. Deyir:

– Bir dəfə bir kişi evini satır o biri kişiyə. Alışıllar, verişillər qa­nun-qaydasınnan. İndiki dilnən desək, ordenini-zadını hamısını sə­nət­dəş­dirir, bu kişi evini satır gedir Bərdəyə. Bu evi alan nə iş görür­müş­sə, evin küncünü qazanda bir küpə qızıl tapır. Bu səfər gedir evi satanın ya­nı­na. Deyir ki, qardaş, mən sənnən bir küpə qızıl alma­mı­şam. Mən sən­nən ev almışam. Bu qızıl səninkidi da, yadınnan çıxıf qalıf orda. Ala, gö­tür. Deyir: “Yox, o mənim qismətim olsaydı, mən görər­dim. Ne­çə ildi o evdə yaşamışam, mən onu bilməmişəm. De­mək, sənin qis­mə­tindi”. İki­si də o qədər ədalətdi adam oluf ki, dala­şıl­lar. O deyir sənin­di, bu deyir sənindi. Axırı gedillər qazının yanı­na. Qazı çox fikir­rə­şir, deyir: “A kişi, sənin oğuldan, qızdan nəyin var?” Deyir: “Mənim bir oğlum var evlə­nə­si”. Bu da deyir: “Mə­nim də bir qızım var”. De­yir: “Sən qızını ver onun oğluna, bu qızılı da verin onnara, qoy onnar xoşbaxt yaşasın”. De­yir, qazının hökmü o qədər ədalətdi olur ku, Al­lah-tala həmin ili taxıla o boyda boy verif, dəni də şafdalı boyda eliyif. Fi­kir ver ha. Qazının ədalətdi hökmünə uyğun olarax Allah-tala həmin ili urza göndərir.

Bu cavab kişini qane elədi. İndi, deyir, şəxsən sənin özünə verəsi sualım var. Deyir:

– Buyur.

Deyir:

– Nəyə görə sənin yüz yaşdı qardaşın sənnən cavan ola-ola, sənnən yaşdı görükür, o biri qardaşın onnan yaşdı ola-ola bir qədər cavandı, amma sən yüz beş yaşın var, ikisinnən də cavansan.

Deyir:

– Oğul, birinci qardaşımın işi nə evdə düz gəlir, nə çöldə. Yəni arvadnan da sözü tuş gəlmir, çöldə camaatnan da sözü tuş gəl­mir. Ona görə o çox qojalıf. İkinci qardaşımın sözü evdə tuş gəlir, çöldə gəlmir. Ona görə o, bir az qojalıf. Amma mənim, şükür Allaha, evdə də sözüm tuş gəlir, çöldə də.