Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012
Yüklə 2,66 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Peyğəmbərlər və dini şəxsiyyətlər haqqında
- Pirlər və ocaqlar haqqında 54
- Yer adları, kənd və qalalar haqqında 91
- Tarixi şəxsiyyətlər haqqında 100
- Müxtəlif mövzulu rəvayətlər 125
- II MƏRASİMLƏR, OVSUNLAR 133
- IV YASAQLAR 161 V NAĞILLAR 163
- VI LƏTİFƏLƏR 330 Molla Nəsrəddin haqqında 330
- Abdal Qasım haqqında 337
- Bic Qənbər haqqında 343
- VII ATALAR SÖZÜ VƏ MƏSƏLLƏR 364 VIII ALQIŞLAR, QARĞIŞLAR 367 IX TAPMACALAR 375 X BAYATILAR 380 XI DEYİŞMƏLƏR 410
- XVI DÜZGÜLƏR 425 XVII UŞAQ OYUNLARI 428
- Digər şeir parçaları................................................................440 Söyləyicilər haqqında məlmat....................................................442
- Prof. Nadir Məmmədli Nəşriyyat redaktoru: Elçin Abbasov Kompyuterdə yığan: Səfa Əliyeva Korrektor: Könül Əliyeva
BAŞLIQLAR Tərtibçidən......................................................................................3 I MİFOLOJİ MƏTNLƏR, ƏFSANƏ VƏ RƏVAYƏTLƏR.......5 İnsanın yaranması 5 Qaraçuxa 5 Fatma ananın hanası 7 Qurd donuna girən qadın 7 Ovun insana dönməsi 9 İtə dönmüş insanlar 10 Şeytan 11 Hal haqqında 13 Cin haqqında 19 Goreşən 23 Suyun mələkləri 23 Ülkər ulduzu 23 Çoban ulduzu 24 Sağmal ulduzu 24 Yeddilər 25 Karvanqıran ulduzu 25 Karvanqıran ağacı 26 Quyruq dondu 26 Yazın qırxbeşi 27 Zəmzəm suyu 27 Milçək süfrəyə niyə tez gəlir? 27 Balığın qarnı niyə qaradır? 28 Kimin zəhəri güclüdür? 29 Heyvanların padşahı 29 Ən şirin qadın 30 Söyüd niyə utanır? 30 Çinar niyə ucadı? 31 Qızların özünü öldürməsinin qarşısı necə alınır? 31 Toyuq niyə uça bilmir? 32 Peyğəmbərlər və dini şəxsiyyətlər haqqında 33 Adəmin oğlanları 33 Nuhun tufanı 34 Qara daşın içindəki qurt 36 Peyğəmbər və çoban 36 Qoyun, qarnınız doymasın 37 Süleyman və Bilqeyis 38 Süleyman peyğəmbərin ölümü 39 Süleyman peyğəmbərin üzüyü 39 Süleyman və kirpi 41 İbrahim peyğəmbər 42 İsmayıl peyğəmbər 44 İsa peyğəmbər 46 Məhəmməd peyğəmbərin ölümü 46 Peyğəmbərin meraca getməsi 47 Peyğəmbər və qızı 48 Peyğəmbərin iti və tütəyi 49 Məhəmməd peyğəmbər və Əzrayıl 49 Həzrət Əli və Yezid 49 Ən şərafətli insan 50 Fatma nənə 52 Veysəl Qərani 52 Bismillahsiz açilan süfrə 53
Hacı Qaraman 54 Hacı Qasım Çələbi 58 Alı Çələbi 63 Yasin Çələbi 66 Həvəzə Çələbi 67 Seyid Həmzə Nigari 68 Lələ haqqında 68 Mir Sədi Ağa 69 Tumas ata 70 Dərviş Pirim 71 Düldül piri 72 Aşıq qəbri 72 İmamzadə piri 73 Məmmədli ocağı 75 Seyid Məhəmməd bulağı 76 Şıx Həsən 76 Kəblə İsmayıl 80 Kəblə Fərzalı 81 Əli bulağı və narlıq meşəsi 83 Sofu Rüstəm piri 84 Eşq Abdal piri 85 Damcı bulaq 85 Gəldim qayası 85 Qayb ocağı 86 Əli bulağı 86 Xoçaz qayası 87 Maymaan çinarı 87 İmamzadə 88 Hacı Arab ziyarətgahı 88 Seyid Məmməd ağa 89 Seyid Əzizə ağa 89 Seyid Xəlil ocağı 91
Qız qalası 91 Qoç navır 94 Əmirvarlı 95 Dəvə kəsən Məmmədli 95 İlan qayası 96 Devlər sarayı 96 Oğlan-qız dərəsi 96 Xan kəhrizi 96 Qabartdı çayı 97 Muradbəyli kəndi 98 Eyvazxanbəyli kəndi 98 Sarıcalı kəndi 99 Abdal kəndi 100 Tarixi şəxsiyyətlər haqqında 100 İsgəndər 100 Nadir şah 102 Pənah xan 104 Qarabağın tanınmış adamları haqqında 105 Soltan bəy Andranikin dəstəsini necə mühasirəyə salır? 105 Paqarat ermənisi 106 Abdal Qasım əmisi oğlunun qisasını alır 107 Abdal Qasımın qoçaqlığı 107 Erməni-müsəlman müharibəsində Abdal Qasımın fəaliyyəti 110 Qasımın atıcılığı 110 Qasım necə olur oğurluq edir? 111 Qara Qasım 112 Sarı Aşıq 113 Aşıq Valeh 114 Aşıq Ələsgər 115 Aşıq Abbas 119 Qaçaq Nəbi 120
Alı qazan gəzdirən kimi nə gəzdirirsən? 125 Şeşə buynuzlar bizi yeyəcək 126 Ölmüş itə bir təpik 127 Göyzəlli adam 127 Gəlinin arzusu 128 Ala inək 129 Pəhlivanlar haqqında 131 II MƏRASİMLƏR, OVSUNLAR 133 Tasqurma 133 Körpə uşağın qırxının tökülməsi 135 Göbəyin düşürülməsi 136 Uşağın dil açması 136 Gec yeriyən uşağın çiləsinin kəsilməsi 137 Həmzatlı qadın 138 Qorxunu götürmək 140 Boğaz ağrısı 141 Qurdağzı bağlama 141 Tüfəngin çiləyə düşməsi 142 Dumanı qovma 142 Yağış yağdırmaq 142 Yağışı kəsdirmək 143 Günəşi çağırmaq 143 Bədnəzər haqqında 144 Ruh tutma 146 Yas adətləri 147 Toy adətləri 149 Axır çərşənbə 150 İlan tutan seyidlər 152
Cin dəyişəyi 154 Pişiklə bağlı inamlar 155 Canavar haqqında 156 İlan haqqında 156 Bəyquş haqqında 157 Sağsağan haqqında 158 Çinar ağacı 158 Çörək haqqında 159 Rəqəmlə bağlı inam 159 Ağacı qorxutmaq 159 Təzə doğulan uşaq haqqında 160 IV YASAQLAR 161 V NAĞILLAR 163 On iki qardaşın nağılı 163 Balığı at dəryaya, balıq bilməsə də, Xalıq bilər 182 Seyfəlmülkün nağılı 191 Bişibitdənin nağılı 196 Gudulun nağılı 199 Qaraçuxasını axtaran oğlan 201 Ovçu oğlanla məleykə 203 Qızıl axtaran Məhəmməd 208 Dəmirçinin əli niyə odda yanmır? 213 Allah xofu 216 Həzrət Əli 218 Xəncərin şahidliyi 221 Altı şahılıq ruzu 225 Allaha pənah 233 Bağışlanmaz günahkar 234 Qalaqlıqda yeyilən ehsan 236 Naxırçının nağılı 239 Allah görür 240 İki yolçuynan dərviş 241 Süleyman və qoca dünya 243 Yazıya pozu yoxdur 244 Bəhlul Danəndənin qardaşlığı 259 Qismətdən qaçmaq olmaz 265 Şah Abbas və naxırçı qızı 266 Əcəldən qaçmaq olmaz 270 İnsanın tamahı 273 Kasıb oğlan 276 Allahdan istəyən qız 281 Üç bacı 289 Qaraçuxa və ağıllı qız 296 Hər işin başı səbrdir 298 Kor kişinin nağılı 300 Tülküdən qorxan Əhmədin nağılı 305 Zəhmətin qədri 308 Allah yetirsin 309 Şah Abbasla dərvişlər 311 Kimin yalanı uzun olar 314 Dana, keçi və toğlu 317 Dəvə, xoruz və eşşəyin nağılı 320 Tülkü, tısbağa və dəvə 321 Tülkü və canavar 322 Canavar, qoyun və at 326 Kim çox ot yeyər? 327 Əyri tut ağacı 327 Siçan qoz oğurlamağa gedir 328 VI LƏTİFƏLƏR 330 Molla Nəsrəddin haqqında 330 Bir yana çıxarıq 330 Eşşək elə sənin eşşəyindi 331 Apar ulağı suvar 331 Ölü halva yeyər? 332
Eşşək, sənə deyirəm, qonaq, sən eşit 332 Dəryadan çıxan əl 335 Bəhlul evlənmək istəmir 336 Özləri öz əməllərinə tuş oldu 336
Qoyunlar Müseyibin pəyəsində olacaq 337 Mən bu vaxta qalan döyüldüm 338 Bəy kimi yal yalayır 338 Qasımın andı 338 Nə bilim sənin ağan qamışlıqda gizlənib? 339 Bu mənim eşşəyimə oxşayır 340 Mat qalmışam 341 Aramızdan iki eşşək arabası keçər 341 Dişdək-dişdək edib 342 Bic Qənbər haqqında 343 Ömürlük köklənib 343 Samovarda gizlədilmiş pul 343
Hazırcavab Hacı Şirin 344 Sizin yerin qanqalı, bizim yerin armudundan çoxdur 344
Nadir tapıntı 344 Şah Abbasın anası kimi zarıma 345 Heç mənimki də ağıllı deyil 345 Gəzəyən arvad 345 Altı daş, üsdü aş, genə də oğul yaxşıdır 346 Saqqızsatan, qırsatan, bir də rəhmətlik sənin atan 348 Nə baş yarmısan, nə başın yarılıb 349 Altdan quru, üstən yaş 349 Çalın, zurnaçılarım, çalın 351 Uzadersan, uzat da! 352 Xələfşə armudu 353 Bəsdi, şirin çay elədin 353 Deyəsən, kol tərpəndi 354 Arvad, şilən durudur 354 Yedilər, içdilər, dağılışdıq 355 Bundan başqa doqquzcağı qalıb 355 Kişi ağzında qızıl xırdalayır 356 Hacı bilər, hələ dinməz 357 Atın züy tutanı 357 Hər kəs öz balasını apardı 358 Top atsam, hara qaçassan? 359 Deyərdim elə mənim atımdı 360 Şir gəlir aslan üstünə 360 Kürd qızına vurulan oğlan 360 Mən gəlmişəm Alı bəyə baş çəkəm 362 Siz sağ olun 362 Qızıl quşnan qarğa 362 Söz yarası 363 Çata bilirəm, görəm kimindi? 363 VII ATALAR SÖZÜ VƏ MƏSƏLLƏR 364 VIII ALQIŞLAR, QARĞIŞLAR 367 IX TAPMACALAR 375 X BAYATILAR 380 XI DEYİŞMƏLƏR 410 XII BAĞLAMALAR 411 XIII SAYAÇI SÖZLƏR 412 XIV LAYLALAR, NAZLAMALAR 414 XV NƏĞMƏLƏR, MƏRSİYƏLƏR 417 Haxıştalar 417 Ya mənim səbrimi ver, ya da sevgimi 418 Bir otax tikdirdim, tamamı kaşı 418 Keçəçi nəğməsi 419 İmamlar haqqında 420 Cənabi Əli-Əkbərin sinədanı 424
Dələdəsmal oyunu 428 XVIII MÜXTƏLİF ŞEİRLƏR 430 Məzahir Daşqınnan Şair Hacı 430 Qəmkeş Allahverdi 431 Şıxlı Qurbanla Şair Bəhmən 432 Aşıq Məhərrəmlə Salahlı Paşa 434 Aşiq Şəmşir 435 Altı qıza tərif 436 Gəlin-qayınana sözləri 437 Giliyə 437 Durnam 438 Yar gələ 439 Gördünmü 439 Bazar tərifləri 440
Nəşriyyat direktoru: Prof. Nadir Məmmədli Nəşriyyat redaktoru: Elçin Abbasov Kompyuterdə yığan: Səfa Əliyeva Korrektor: Könül Əliyeva Kompyuter tərtibçisi və texniki redaktoru: Ruhəngiz Əlihüseynova Kağız formatı: 70/100 1/16 Mətbəə kağızı: №1 Həcmi: 39 ç/v Tirajı: 400
Kompyuter Mərkəzində yığılmış, “Elm və təhsil” NPM-də ofset üsulu ilə çap olunmuşdur. * aydınnığ – ay işığında * axınmaginən – meyl etmə * bozbala – 12-13 yaşında uşaq * Kəlbəcər rayonunda yerləşir. * alaşa – yekəpər * aqam – ağam * kələsər – üzümlük, üzüm bağı * Biyənkinin – bu tərəfdəkilərin * Ləj – yola getməyən, arası olmayan ** Əəği – ayağı * Oand – avand * şəlpə – əski ** tınqıl – topa, yığın * yamannamışdı – xərçəng xəstəliyi kimi bir xəstəlik, qara yara * İran tərəfdə yerləşir. * qızıllı – varlı-hallı * Lələ dağı – Cocuq Mərcanlı kəndinin yuxarısında yerləşir. * Hajı Rəhim Tumas atanın babası olub. * Veysəlli ilə Xudaverdi kəndinin arasında yerləşir. * Söyləyicinin oğlu İmamzadə qəbirstanlığında dəfn olunub. * Qarabağ müharibəsinin ** Cılfır – Qubadlının kəndi * Ağdam rayonunda yerləşir. * Zəngişallı kəndi * Laçın rayonundadır. * Füzuli rayonunun Qacar kəndindədir. ** Laçın rayonundadır. * Zəngilan rayonunun Əmirxanlı kəndində yerləşir. * Laçın rayonunun Sadınlı kəndindədir. * Cəbrayıl rayonundadır. * Laçın rayonundadır. * qazannığ – qəza * Qarabağ xanlığının * Bu rəvayətin bir variantı da Laçın rayon sakini Abdullayev Cabbar Əziz oğlundan qeydə alınıb. Bax: Folklor İnstitutunun arxivi, İnv. 1302 * kifil – mağara ** quşqulayır – nişanlayır * çərçəv – çarşab * beşinci ildə – 1905-ci il nəzərdə tutulur. * qarat – qarət * sivədəmə – başdan-ayağa ** onu – doğumunun onuncu günü * Təh – axır çərşənbə * hər küşdə – hər kəs ** biqayid eləmək – qane etmək, təmin etmək * qonulu varıymış – könülü varmış * harambaşı – hərami başı * nüfuz ilanı – çirkin ilan * qolaydı – ölüm ayağındadır * civir – kol-kos * finka – fin bıçağı * şukarnı – yaraşıqlı ** siyapərdə – gizlində saxlanılan, adam içinə çıxmayan * sirab eliyip – savab eləyib * kum – anbar ** tilin – tikili *** axçalanır – bərq vurur, parıldayır * kişsi – gəlir, qazanc ** düsər – külüng * qalaxlıx – təzək yığılan yer * mahna – bəhanə * bələd – qapı, darvaza * giyav – kürəkən * Ya Əli, ədrəxnə – Ya Əli, imdada yetiş. * girrəyirdilər – dolandırırdılar * eyzən – tamam, başdan-ayağa * salğadı – göstərdi * çilpəh – lələk * qarouş – çalağan ** səki – sanki * qaraöyünnü - qaragünnü * qırxa bağladı – bəslədi, saxladı * irtməyini – quyruğunu * təhlə - təklə * Duzax – tələ ** Müsdər – şikəst * Qığmığın – nəslin * Teylənmək – parça-parça olmaq * sərnic – mis qab * qondaran – ayaqqabı * xol – kiçik budaq * Bu nəğmə Cəbrayıl rayonu Dirili Qurbani məclisi nəzdində fəaliyyət göstərən “Tərəkəmə” folklor kollektivinin ifasından yazıya alınıb (kollektivin bədii rəhbəri Ağayev Sədaqət İsa oğlu). Qeydə alan: E.Abbasov * sərinnən – başından * Aşıx Valehin şeiri Yüklə 2,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|