Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab

11. TƏZƏ DOĞULAN UŞAQ HAQQINDA
I mətn

Uşax dünyaya gələndə oğlan uşağının böyrünə puçax qoyal­lar, xənçər qoyallar ki, iyid olsun, vuran-tutan olsun, qoçu olsun. Qızın da böyrünə qayçı, iynə, sap qoyallar ki, evdar olsun, götürən-qoyan olsun.

II mətn

Afşarrarın bir xəsiyəti var. Uşax ki, gəldi dünyaya, onu yeddi qapıya gəzdirməlidilər, bir günnüh çağanı gejə də olsa, qucağında dayna.

IV

YASAQLAR

1. 
   Çörəh pişirirdih, birincisini kəsmirdih ki, aaz, birincini kəs­mi­yin, birinci çörəh kəsiləndə adamın əri ölür. İkinci, üçüncü çı­xanda kəsilirdi. Küt gedirdi, getmiyəndə də birini kəsirdih, itə, pişiyə verirdih.
   
2. 
   Evdən axşamçağı olanda qatıx vermə, süd vermə, urzan gedir. Onnan sorasına axşamçağı hayatdan su aparmazdar, bərəkə­tin gedir. Un aldın, gətdin, ilkini verməzsən, urzuyun ilkini heş kəsə verməzsən.
   
3. 
   Axşamüsdü kiminsə suyu yoxdu, gəlib məhlələrdən su aparır, o, günahdı. O, sağlamlıx aparır. Məjbur olanda, suyu gərəh tökəsən yerə, həyətinə həmən adamın. Həyətinnən su apar­dığın adamın bərəkətini aparma.
   
4. 
   Axşam damazdıx verməzdər, xamıra verməzdər, duzdu, çay­dı, qətdi, əsas qətdi, onnan sora qatıxdı, süddü, bınnarı çıxartmax olmaz.
   
5. 
   İl başında lap çox pay verməh lazımdı. Allah-tala o gejə ruzu verir.
   
6. 
   Axşam qara yaylıx qatdamıllar, dırnax tutmullar, beli bir-birinə yaxın, ikisini-üçünü bir yerə qoymullar. Nənəm deyərdi, uşa­ğı­dıx, az, o beli ordan götürün, ayrı-ayrı qoyun, guya, uzağ olsun, adam ölər.
   
7. 
   Dırnağı da tutanda gərəh yerə basdırasan. O dünyada sorğu-sual alanda qavaxcan soruşajaxlar dırnağı tutuf neynəmisən?
   
8. 
   Başın tükünü tullamazdar, büküf bir yerə qoyursan.
   
9. 
   Yerə qaynar su atanda deyillər “pismillah, pismillah, pismillah”. Mənim kimisi yerə su töküf, sərişdələrin balaları yanıfdı. Deyir, sən balamı yandırmısan, balamın ilini ver, sənnən əl çəkim, ehsan ver mənim balamın adına, sənnən əl çəkim.
   
10. 
    Ölü öləndə birinci halva çalıf verəsən gərəh, yuxaynan halva verillər, ona “ağız ajılığı” deyillər.
    
11. 
    İncil ağacı beş barmaxdı, onu kəsməh günahdı. Onun dalın­da bir gəlinmi, qızmı gizdənifdi. İncilin yarpağını say, beş bar­maxdı. Deyir, ona putalanıfdı, onda gizdənif, onu kəsməh günahdı. Düşmanı varmış, əri döyübmüşsə, bilmirəm, nəyə görasa onu söhbət elədi yas yerində. Ojax deyillər.
    
12. 
    Nənəm deyərdi, nəhlət şərə, qapılar gərəh qış-yay açıx olsun. Şər vaxdı gərəh qapını açaydın, nəhlət şərə. Urza paylıyır məleykələr şər vaxdı, axşamçağı.
    
13. 
    Kosalar üş cürdü. Bir xeyrə bannıyan kosalar, bir şərə bannıyan kosalar, bir də var elə-belə orta kosalar.
    
14. 
    Bax, dağdağan, incir, zoğal, tut – bu yeddi ağacı kəsməh günahdı. Məcbur oluf kəssən, yerinə çörəh qoyasan. Deyillər inciri yandırmazlar. İnciri kişi xeylağı kəsməz, qadın kəsməlidi.
    
15. 
    Zahı arvadı haldan qorumax üçün cızığa salırdılar. Qəzil çatını cızıxlıyırdılar, ordan bəri heç kim keçmirdi, bircə zahı keçir­di. Üş gün onun qabını yumurdular. Yeyirdi, əli bılaşıxlı üsdünü örtürdülər, qalırdı orda. Cin-zad onun qabına dəyməsin deyə.
    
16. 
    Deyillər ki, şər vaxdı qapı ağzında oturmazdar, çünki cin­nərin əl-ayağa dolaşan vaxdarıdı.
    
17. 
    Bir də ki, çayı istəkana yarımçıq töhməzdər. Cinnər ora ayağını sallıyıllar.
    
18. 
    Gecə bağa təh girməzdər, lənətullahlar bağda gəzir.
    
19. 
    Axşamüstü saat beş-altıda yatmazdar, heyvanın gələn vaxtıdı. Onda insana ağırrıx gəlir.
    
20. 
    Məhsul bol olsun deyə bostanın ilkinə qayğanax bişirillər.
    

21. Paltarını çıxardırsan, onu oandına çıxart. Tərsinə çıxardan kimi gəlif sənə qarğış eliyir, çöyürür oandına geyir paltarını həmin cinnər.